του Νίκου Παλάτου

Η ιστορία είναι γνωστή και πρόσφατη. Στις 21 Αυγούστου 2015, ένας εικοσιπεντάχρονος Μαροκινός ονόματι Αγιούμπ Ελ Χαζανί επιβιβάστηκε στην αμαξοστοιχία που εκτελούσε το δρομολόγιο Άμστερνταμ – Παρίσι, εφοδιασμένος με ένα Kalashnikov και τουλάχιστον τριακόσιες σφαίρες, με μοναδικό σκοπό να σκοτώσει. Η τρομοκρατική του απόπειρα απέτυχε, καθώς δύο Αμερικάνοι στρατιώτες και ένας φίλος τους που επέβαιναν στο ίδιο τρένο κατάφεραν να τον αφοπλίσουν πριν εκείνος ανοίξει πυρ.

Γίνεται εύκολα αντιληπτό πως ο 87χρονος (!) πια Κλιντ Ίστγουντ βρίσκεται στα πολύ γνώριμα γι’ αυτόν νερά των δύο πιο πρόσφατων ταινιών του, «Ελεύθερος Σκοπευτής» (2105) και «Sully» (2016). Υπάρχουν επιφανειακές ομοιότητες τόσο με αυτά τα φιλμ του σκηνοθέτη, όσο και με άλλα ανάλογα που αφηγούνται αληθινά τρομοκρατικά χτυπήματα (το «United 93» του 2006 λόγου χάρη, όπου το μοιραίο αεροπλάνο των γεγονότων της 9/11 αντικαθίσταται κατά κάποιον τρόπο από την ταχεία που κατευθύνεται στο Παρίσι), με την πορεία της αμαξοστοιχίας να διαφοροποιείται σημαντικά εδώ. Ο Ίστγουντ χρησιμοποιεί εδώ το κεντρικό γεγονός της υπόθεσης περισσότερο σαν πρόσχημα, προκειμένου να διηγηθεί τις ζωές τριών σύγχρονων αληθινών Αμερικάνων ηρώων, με το επιπλέον εύρημα της εμφάνισης των πραγματικών προσώπων που απέτρεψαν το δολοφονικό χτύπημα στους κεντρικούς ρόλους να κάνει το εγχείρημά του να φλερτάρει με έναν άτυπο… αμερικάνικο «νεορεαλισμό»!

Μετά την εναρκτήρια σεκάνς που μας βάζει στο κλίμα ενός υποσχόμενου θρίλερ δράσης (που όμως δεν έρχεται ποτέ), μεταφερόμαστε στο Σακραμέντο του 2005 για να μάθουμε πώς οι τρεις μαθητές γυμνασίου τότε, σε αυστηρό χριστιανικό σχολείο μάλιστα, έγιναν αχώριστοι φίλοι. Παιδιά χωρισμένων γονιών, με τις μητέρες τους να τα υπερασπίζονται πάντα σε αμέτρητες σκανδαλιές που τους έφερναν μονίμως στην πόρτα του γραφείου του Διευθυντή, το φιλμ ακολουθεί τις τυπικές φόρμες του δραματικού genre της ενηλικίωσης στα πρότυπα του «Στάσου Πλάι Μου» (1986), με την ανεμελιά και τη μηδαμινή ανησυχία για το αύριο να ξεχειλίζει, καθώς τα τρία παιδιά επιδίδονται σε πολεμικά (ως επί το πλείστον) παιχνίδια.

Εξαιτίας του ατίθασου χαρακτήρα τους, θα καταλήξουν να χωρίσουν (χωρίς να το θέλουν, βέβαια), για να τους ξανασυναντήσουμε ως ενήλικες πια, προσπαθώντας να βάλουν σε μια τάξη τις ζωές τους. Ο Σπένσερ, ο πιο ατίθασος από αυτούς, έχει βάλει στόχο του να γίνει διασώστης της Πολεμικής Αεροπορίας, ώστε να αποστομώσει εκείνους που από τα παιδικά του χρόνια ισχυρίζονταν πως είναι ανάξιος για οτιδήποτε. Ο Άλεκ υπηρετεί ήδη στον στρατό, ευρισκόμενος στο Αφγανιστάν, με τον τρίτο της παρέας, τον Άντονι, να μένει προσωρινά εκτός πλάνου, έχοντας όμως σταθερή επικοινωνία με τους υπόλοιπους. Η συμφωνία τους να βρεθούν εκείνο το καλοκαίρι του 2015 στην Ευρώπη, για χαλαρές διακοπές που θα τους θυμίσουν τα παλιά, είναι η απόφαση που θα τους κλείσει rendezvous με το πεπρωμένο. Ταυτόχρονα, θα εκτροχιάσει σχεδόν εντελώς την όποια αφήγηση, καθώς πλέον γινόμαστε μάρτυρες ενός ντοκιμαντερίστικου ύφους φιλμ, το οποίο λειτουργεί (και) σαν διαφημιστικό για τις χαρές του Interrail, των χαλαρών διακοπών στις όμορφες ευρωπαϊκές μεγαλουπόλεις που σφύζουν από νιάτα και τουρισμό, με το τρίπτυχο γυναίκες-ποτά-ξενύχτια να βρίσκεται στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος, χωρίς (τουλάχιστον) ακραίες καταστάσεις καφρίλας τύπου «EuroΤrip» (2004).

Είναι ασυνήθιστη η απόφαση του Ίστγουντ να μην βασίσει ολόκληρη την ταινία του γύρω από το τρένο των 15:17, κίνηση που δίνει μια σχεδόν πειραματική γραμμή αφήγησης στο φιλμ του. Καταφέρνει μεν να ξεφύγει από τα τετριμμένα ενός αγωνιώδους θρίλερ καταδίωξης, αδυνατεί όμως να κεφαλαιοποιήσει την πρωτοτυπία αυτή σε κάτι αντάξιο του σκηνοθετικού θάρρους που επιδεικνύει εδώ και χρόνια, στα βαθιά του γεράματα, ξαφνιάζοντας και με την επιλογή του να χρησιμοποιήσει ερασιτέχνες ηθοποιούς, πόσω μάλλον όταν πρόκειται για τα ίδια τα πρόσωπα της αληθινής ιστορίας. Αυτοί προσπαθούν να μας πείσουν για τη βαθιά φιλία που τους διέπει, κάνοντας το συμβάν που στιγμάτισε για πάντα τις ζωές τους να μοιάζει με ένα τυχαίο γεγονός. Το πρόβλημα είναι πως οι ζωές τους, τις οποίες πασχίζουν να μας διηγηθούν, δεν έχουν κανένα απολύτως κινηματογραφικό ενδιαφέρον, μην απέχοντας σε τίποτα από αυτές μερικών δεκάδων εκατομμυρίων συμπατριωτών τους που δεν είχαν την τύχη να τις δουν δραματοποιημένες στην οθόνη. Το συμβάν που τους κάνει να ξεχωρίζουν, δε, περισσότερο με «γέμισμα» φαντάζει μέσα στην ταινία. Ακόμα χειρότερα, η υποτιθέμενη αφοσίωση του ενός για τον άλλον κάθε άλλο παρά πειστικά παρουσιάζεται, καθώς δεν βοηθά ούτε στο ελάχιστο να αποδείξουν ότι διαθέτουν κάποιο ταλέντο, με τους ξύλινους διαλόγους τους να έχουν σαν στόχο να ακούγονται απλοί και καθημερινοί, παράδοξα αποτυγχάνοντας να πείσουν πως αυτό που βλέπουμε είναι όντως πραγματικό. Οι τρεις τους είναι καλύτεροι φίλοι στην πραγματική ζωή, ο τρόπος με τον οποίο παρουσιάζονται εδώ όμως γεννά ερωτήματα για το κατά πόσο είχε μιλήσει ο ένας στον άλλον στο παρελθόν!

Το γνωστό happy end της υπόθεσης έρχεται να υπερθεματίσει από την παράθεση της ομιλίας του τότε Γάλλου Προέδρου Φρανσουά Ολάντ κατά την τελετή παρασημοφόρησης των νεαρών καλών Σαμαρειτών, με έναν λόγο που μιλά κατευθείαν στην καρδιά τού μέσου Αμερικανού, με ηρωικές αναφορές στον πόλεμο κατά της τρομοκρατίας. Το θέμα πατρίδα και θρησκεία, που έχει προβληματίσει τον Ίστγουντ πολλές φορές στο παρελθόν (ο «Ελεύθερος Σκοπευτής» του έχει ακριβώς αυτή τη βάση), επανέρχεται κι εδώ, περισσότερο όμως ως προς το δεύτερο ζητούμενο. Η χριστιανική εκπαίδευση, ειδικά του Σπένσερ, που σαν παιδί τον βλέπουμε να προσεύχεται εντός του δωματίου του στον Θεό (με μια αφίσα από το «Γράμματα από το Ίβο Τζίμα» στην πλάτη του!), ζητώντας να τον κάνει άξιο όργανό Του, αποβαίνει καθοριστική για τη διαμόρφωση του χαρακτήρα και των τριών, δεν υποκαθιστά όμως τη γενικότερη ημιμάθεια των τυπικών Αμερικανών περί την Ιστορία. Η σκηνή ξενάγησης στα αξιοθέατα του Βερολίνου, με την «αποκάλυψη» για τον ρόλο του αμερικανικού στρατού στην απελευθέρωση της πόλης, είναι ενδεικτική αυτής (με την κινηματογραφική αναφορά που έπεται να είναι σουρεαλιστικά εύστοχη), κρύβει όμως και μια δυνατή μπηχτή για τους υπερπατριώτες Αμερικανούς, στους οποίους ο Ίστγουντ επιφυλάσσει ένα στιγμιαίο έστω, δυνατό όμως… σκωτσέζικο ντους.