της Κατερίνας Ανδρεάκου

Το Macintosh του 1984. Το NeXTcube το 1988. Το iMac το 1998. Τρεις παρουσιάσεις, τρεις διαφορετικές περίοδοι της ζωής και της καριέρας του Στιβ Τζομπς. Οι ίδιες οι παρουσιάσεις παραμένουν στο παρασκήνιο της αφήγησης – και είναι στο «φυσικό» παρασκήνιο, στις ώρες και τα λεπτά πριν το σβήσιμο των προβολέων και την έναρξη του «θεάματος», που συμβαίνει το αληθινό δράμα.

Περισσότερο όραμα του σπουδαίου σεναριογράφου Άαρον Σόρκιν και λιγότερο του – φαινομενικά εδώ «διεκπεραιωτή» – σκηνοθέτη, Ντάνι Μπόιλ, αυτή η πιο πρόσφατη βιογραφία της τεχνολογικής ιδιοφυίας (;) έχει μια ιδιόμορφη αφηγηματική δομή που θυμίζει περισσότερο τρίπρακτο θεατρικό έργο, αίσθηση που εντείνεται από τη σχεδόν παντελή έλλειψη εξωτερικών πλάνων, μεταμορφώνοντας τους εκθεσιακούς χώρους, τις αίθουσες παρουσιάσεων και τα καμαρίνια τους σε μια εκτεταμένη, εναλλασσόμενη θεατρική σκηνή. Το χρονοδιάγραμμα είναι αυτά τα 14 χρόνια της καριέρας του Τζομπς και οι συχνά ραγδαίες εξελίξεις της προσωπικής κι επαγγελματικής του ζωής μοιάζουν να λαμβάνουν χώρα ακριβώς λίγο πριν από την παρουσίαση των τριών τεχνολογικών προϊόντων που καθόρισαν την καριέρα αλλά και την υστεροφημία τού ιδρυτή τους.

Τα πρόσωπα που τον επισκέπτονται λίγο-πολύ τα ίδια: ο αιώνιος «χίπης» συνιδρυτής της Apple (και κατά πολλούς, η αληθινή ψυχή της) Στιβ Βόζνιακ, μάταια επιζητώντας τη δημόσια αναγνώριση της υπο-ομάδας του, ο διευθύνων σύμβουλος της εταιρείας και πάλαι ποτέ μέντορας του Τζομπς, Τζον Σκάλι, η πρώην φιλενάδα του, Κρισάν Μπρέναν, και η κόρη της (τους;) Λίζα, την οποία ο Τζομπς αρνείται να αναγνωρίσει ως παιδί του. Και μέσα σε όλες τις φορτισμένες συζητήσεις, τις αψιμαχίες, το παιχνίδι της επίρριψης ευθυνών και την τελική προετοιμασία για τη μεγάλη στιγμή της παρουσίασης, μοναδικό και καίριο στήριγμα για τον σχεδόν αντικοινωνικό, οξύθυμο, αναπάντεχα ανασφαλή και συχνά μανιώδη και μεγαλομανή Τζομπς βρίσκεται πάντοτε η επικεφαλής τού marketing της Apple, Τζοάνα Χόφμαν. Η πολύχρονη και ωμά ειλικρινής φιλία τους και η πλήρης εμπιστοσύνη που της δείχνει (και είναι το μόνο άτομο με αυτό το «προνόμιο»), καθώς και η ικανότητά της να αντιπροσωπεύει την ανθρώπινη συνείδησή του όταν εκείνος μοιάζει να την έχει χάσει, κάνουν τη Χόφμαν όχι απλά το δεξί του χέρι, αλλά πολλές φορές και τη σανίδα σωτηρίας του στις δύσκολες ώρες της απόρριψης, της αμφισβήτησης και, ακόμα χειρότερα, την καταστροφής των προσωπικών του σχέσεων με τα ελάχιστα άτομα που τον θέλουν ακόμα στη ζωή τους, έστω και για διαφορετικούς ο καθένας τους λόγους.

Ο Σόρκιν φημίζεται για τα ιδιοφυή αλλά πολύπλοκα και γεμάτα διάλογο σενάριά του, είτε κινηματογραφικά («The Social Network», «Moneyball»), είτε τηλεοπτικά («Η Δυτική Πτέρυγα», «The Newsroom»), και αυτή η ταινία δεν αποτελεί εξαίρεση. Βασισμένο στο ομώνυμο βιβλίο του Γουόλτερ Άιζακσον, το σενάριο είναι ευφυές, γρήγορο, κατά καιρούς μανιώδες σαν τον κεντρικό του ήρωα, με τους διαλόγους να «εκπυρσοκροτούν» από τα στόματα των χαρακτήρων με ταχύτητες πολυβόλου, γεγονός που αναπληρώνει υπερ-επιτυχημένα για την κατά τα άλλα φυσική στατικότητά τους. Κι εδώ είναι που ο Ντάνι Μπόιλ καλείται να κάνει αυτό που ξέρει καλύτερα: να σκηνοθετήσει χαρακτήρες και όχι καταστάσεις, καταφέρνοντάς το στο έπακρο, σε μια ιδανική, θα έλεγε κανείς, συνεργασία τού νευρωτικού Βρετανού σκηνοθέτη με τον οξυδερκή, «πολυλογά» Αμερικανό σεναριογράφο. Ο Μπόιλ καταφέρνει να συμβαδίσει (ή συντρέξει) με τους συχνά φρενήρεις ρυθμούς του σεναρίου, αποφέροντας ένα ιδιάζον, πρωτοκλασάτο σύνολο.

Οι τρεις κύκλοι, οι τρεις θεατρικές πράξεις της ζωής του Τζομπς περνούν μέσα από τα λόγια, τις προσβολές, τις παρεξηγήσεις, τις εξομολογήσεις, τις παραδοχές στα παρασκήνια της τεχνολογίας, του θεάματος. Σίγουρα, πάντως, η ταινία δεν αποτελεί την «αγιογραφία» ενός ανθρώπου που λατρεύτηκε αλλά και επικρίθηκε όσο λίγοι, ακόμα και μετά τον πρόωρο θάνατό του το 2011, αλλά περισσότερο σαν μια προσέγγιση του – έτσι κι αλλιώς – δύσκολου χαρακτήρα του μέσα από τις διαφορετικές πτυχές της ζωής του, άλλες γεμάτες με στιγμές θριάμβου κι εξιλέωσης κι άλλες με δύσβατα συναισθηματικά εμπόδια που, τις περισσότερες φορές, ο ίδιος έστησε για τον εαυτό του.

Κι εφόσον πρόκειται για ταινία χαρακτήρων, το καστ αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της επιτυχίας του συνόλου, κι εδώ το αποτέλεσμα είναι υψηλής ποιότητας. Ο Τζεφ Ντάνιελς (πρόσφατος συνεργάτης του Σόρκιν στο «The Newsroom») ως Σκάλι δίνει μια από τις καλύτερες ερμηνείες της καριέρας του, ενώ οι Ρόγκεν (Βόζνιακ) και Στούλμπαργκ (ως Άντι Χέρτσφελντ, αναπόσπαστο ιδρυτικό μέλος της Apple και στενός συνεργάτης τού Τζομπς) δίνουν υποδειγματικό παράδειγμα της έννοιας «υποστηρικτική ερμηνεία» (supporting actor). H Κέιτ Γουίνσλετ είναι δυναμική, παθιασμένη κι έντονα συναισθηματική ως Τζοάνα Χόφμαν, έστω και αν η ανατολικο-ευρωπαϊκή της προφορά… χάνεται κατά καιρούς μέσα στον λεκτικό καταιγισμό της ταινίας. Η βασική ερμηνεία, του Μάικλ Φασμπέντερ στον ομώνυμο χαρακτήρα, δεν αφήνει περιθώρια αμφισβήτησης. Από τις μεγαλομανείς, εγωκεντρικές εξάρσεις στις πιο χαμηλότονες, στοχαστικές στιγμές, ο Φασμπέντερ κυριολεκτικά «ενσαρκώνει» τον χαρακτήρα του με άσβεστο πάθος, που του αποφέρει δίκαια τις περισσότερες διακρίσεις στη μέχρι τώρα καριέρα του, ανάγοντάς τον σε έναν από τους ελάχιστους ηθοποιούς της «σειράς» του που υπόσχεται ακόμα πιο σπουδαία πράγματα στο μέλλον.

Η ταινία δυστυχώς (και δεν υπάρχει καλύτερος τρόπος να το περιγράψουμε) «πάτωσε» στα αμερικάνικα σινεμά. Ίσως το θέμα θεωρήθηκε πολύ πρόσφατο, ειδικά με την πρότερη (και γενική) αποτυχία μιας άλλης βιογραφίας του (το μετριότατο «Jobs» του 2013), ίσως πάλι το κοινό πολύ απλά δεν ήθελε να δει τη ζωή ενός ανθρώπου που αφιέρωσε την ενήλικη ζωή του στην τεχνολογία και που εξακολουθεί, περισσότερο από ποτέ, να αποτελεί έναν αμφιλεγόμενο χαρακτήρα. Και είναι αληθινό κρίμα, γιατί αυτό το φιλμ θα μπορούσε να έχει οποιονδήποτε άλλο τίτλο, οποιοδήποτε άλλο όνομα, και ίσως τα εμπορικά αποτελέσματα να ήταν πολύ διαφορετικά. Γιατί, εν τέλει, δεν πρόκειται για μια ρουτινιάρικη βιογραφία ενός διάσημου ανθρώπου, αλλά για μια πρωτοκλασάτη ανάλυση της πορείας ενός περίπλοκου, δύσκολου, κατά καιρούς αντιπαθή αλλά πάντοτε ενδιαφέροντος και αξιοπρόσεκτου χαρακτήρα, μια στιβαρή δουλειά που αξίζει αναγνώρισης και υστεροφημίας.