FreeCinema

Follow us
06.0514:00

«Βληχή»: Ο οργασμός της ανάστασης.


Η «Βληχή», η βωβή μικρού μήκους ταινία του Γιώργου Λάνθιμου, μετά από δύο χρόνια καθυστέρησης (εξαιτίας της πανδημίας του κορονοϊού), κάνει απόψε την παγκόσμια πρεμιέρα της στην αίθουσα Σταύρος Νιάρχος της Εθνικής Λυρικής Σκηνής, συνοδεία ζωντανής ορχήστρας και χορωδίας. Θα μπορούσα να την αποκαλέσω… οργασμική. Και ξύπνημα μαζί.

βληχή: ο ήχος βελάσματος, κραυγή κατσίκας / προβάτου

Μια «αυτοσχέδια» ξύλινη καμπίνα με μηχανή προβολής στημένη εντός της αιθούσης (προφανώς για να ακούγεται), μια μεγάλη οθόνη, μια ορχήστρα, η χορωδία και σε κεντρικό σημείο που δεσπόζει ένα τσίμπαλο. Η προσοχή εστιάζει στο λευκό της οθόνης, με την αγωνία να ξεκινήσει η ταινία. Η «Βληχή» είναι βωβή και μαυρόασπρη. Η μικρή διάρκεια του φιλμ και η συνοδεία των μουσικών συνόλων κατευθύνουν τη σκέψη προς το ξεκίνημα της κινηματογραφικής Τέχνης, τις πρώτες εμπειρίες της επαφής του κοινού με το σινεμά.

Μέσα στο σκηνικό πλαίσιο ενός άγονου και ξερού νησιωτικού τοπίου, η ανησυχία και η αναστάτωση που δηλώνει η παρουσία των ζώων στη Φύση εκφράζει κάτι το μυστηριακό, αν όχι συνωμοτικό. Και αρχέγονο, ενδεχομένως. Τα βελάσματα δεν είναι δυνατόν ν’ ακουστούν υπό τις παρούσες συνθήκες. Η ορχήστρα «συμπρωταγωνιστεί» εδώ, καθώς μπαίνουμε στο εσωτερικό ενός φτωχικού πετρόχτιστου σπιτιού, το οποίο έχει γεμίσει από μαυροφορεμένους ηλικιωμένους που παρατηρούν το νεανικό πρόσωπο μιας θλιμμένης γυναίκας, επίσης ντυμένης στα μαύρα. Το στρωμένο τραπέζι συμπληρώνει επεξηγηματικά το «puzzle» του πένθους, δίχως να χρειάζονται λέξεις ή ήχοι. Η πρώτη επιτυχία της αφήγησης του Γιώργου Λάνθιμου στη «Βληχή».

Με την αποχώρηση των γερόντων (μορφές απόλυτα και διαχρονικά γνώριμες από την επαρχία της Ελλάδας), η νεαρή γυναίκα κατευθύνεται προς ένα δεύτερο δωμάτιο του μικρού σπιτιού, εκεί όπου κείτεται ο νεκρός (σύζυγος;), σκεπασμένος από ένα λευκό ύφασμα. Η έκφραση της οδύνης από την απώλεια θα μοιάσει μ’ εκείνη του… οργασμού, καθώς θα «καβαλήσει» με το αιδοίο της το πρόσωπο του πεθαμένου και θα λικνιστεί επάνω του σε μια ύστατη στιγμή σεξουαλικής (αυτό)ικανοποίησης. Μπροστά της, ως μάρτυρας της πράξης αυτής, ένα εικόνισμα της Παρθένου Μαρίας, με τα χαρακτηριστικά του προσώπου της νεαρής γυναίκας, το οποίο εκείνη φιλά σε διάθεση παροξυσμικού ερωτισμού. Το συναίσθημα μοιάζει βλάσφημο, λες και το κορμί έχει «δαιμονιστεί» από ένα πρωτόγονο πάθος, που μπορεί να κρύβει και μια σημασία τελετουργίας, άγνωστη στον πολιτισμένο θεατή του σήμερα. Η γυναίκα ολοκληρώνει και το σώμα της σωριάζεται πάνω από εκείνο του νεκρού άνδρα. Ο οποίος… ανασταίνεται! Λες και αυτή η σαρκική συνύπαρξη του «εμφύσησε» ξανά τη ζωή. Αφαιρώντας την από το σώμα εκείνης.

Σαν μια φαντασία λαϊκού παραδοσιακού μύθου ή παραμυθιού για ενήλικες (που ποτέ δεν τόλμησαν να διαδώσουν εξαιτίας του περιεχομένου του), η «Βληχή» φέρνει τον Λάνθιμο κοντά στο στοιχείο (και τα μυστήρια) της ελληνικής γης, με το νόημα / λόγο ύπαρξης του έργου να βυθίζεται στις ερμηνείες που θα διερευνήσει εσωτερικά η υποκειμενικότητα του νου. Στο δεύτερο μέρος του φιλμ (σίγουρα το πιο ενδιαφέρον σε κινηματογράφηση), το ηχόχρωμα που προσθέτει ένα τσίμπαλο (όργανο παρεμφερές με το σαντούρι και ασυνήθιστη επιλογή solo μουσικού «πρωταγωνιστή» για αίθουσα όπως αυτή της Εθνικής Λυρικής Σκηνής), γιορτάζει με συναρπαστικό τρόπο τη ζωή, το ξύπνημα αυτής, την ταυτότητα της γης. Και όπως τόνισε και ο ίδιος ο Λάνθιμος στη χθεσινή συνέντευξη Τύπου, βασικός «οδηγός» του σε έμπνευση για τη δημιουργία της «Βληχής» υπήρξε το εξαιρετικό εθνογραφικό ντοκιμαντέρ (μικρού μήκους) «Μακεδονικός Γάμος» του 1960 (από εκεί προέρχεται η παρακάτω εικόνα), με το οποίο είχε ξεκινήσει την καριέρα του ο Τάκης Κανελλόπουλος. Εκεί βρίσκει κανείς τις αισθητικές ρίζες της «Βληχής». Χωρίς να μπορώ να παραγνωρίσω (και) το «κλείσιμο του ματιού» προς το music promo του «Karma Police» των Radiohead, σε σκηνοθεσία του Τζόναθαν Γκλέιζερ.

Τα υπόλοιπα… επί της μεγάλης οθόνης. Προσπαθήστε να παρακολουθήσετε αυτό το έργο τούτες τις μέρες, δεν πρόκειται να παρουσιαστεί ξανά με διαφορετικό τρόπο. Πρόκειται για ένα συνολικό, ζωντανό concept, το οποίο ταυτόχρονα μας υπενθυμίζει την αυθεντική μέθοδο θέασης μιας κινηματογραφικής δουλειάς, όπως ξεκίνησε στα τέλη του 1800. Ο Γιώργος Λάνθιμος συναντά στη «Βληχή» τη γέννηση του σινεμά, το θάνατο της θνητής ύπαρξης, την αναγέννηση μέσω της σαρκικότητας του έρωτα και του πάθους, τη «θυσία» και την «ανακύκλωση» της ψυχής. Ας βελάξουμε από ικανοποίηση… βουβά.

Η μικρού μήκους ταινία «Βληχή» κάνει την παγκόσμια πρεμιέρα της στις 6, 7 και 8 Μαΐου 2022 στην αίθουσα Σταύρος Νιάρχος της Εθνικής Λυρικής Σκηνής, στο ΚΠΙΣΝ. Η παραγωγή, το σενάριο και η σκηνοθεσία είναι του Γιώργου Λάνθιμου. Πρωταγωνιστούν οι ηθοποιοί Έμμα Στόουν και Νταμιάν Μπονάρ. Το μουσικό «σενάριο» του φιλμ αποτελείται από έργα των Γιόχαν Σεμπάστιαν Μπαχ / Κνουτ Νίστεντ και Τόσιο Χοσοκάβα, τα οποία θα ερμηνευτούν ζωντανά από μουσικούς της ΕΛΣ,  τη Χορωδία της ΕΡΤ και τη soliste Αγγελίνα Τκάτσεβα (τσίμπαλο), σε μουσική διεύθυνση Νίκου Βασιλείου και διεύθυνση χορωδίας Αγαθάγγελου Γεωργακάτου. Ο Θοδωρής Μιχόπουλος υπογράφει τη διεύθυνση φωτογραφίας και ο Γιώργος Μαυροψαρίδης το μοντάζ. Το έντυπο πρόγραμμα έχει σχεδιάσει ο Βασίλης Μαρματάκης.

Η προβολή του έργου εντάσσεται στο πρόγραμμα «The Artist on the Composer», μια συνεργασία της Εθνικής Λυρικής Σκηνής και του Οργανισμού Πολιτισμού και Ανάπτυξης ΝΕΟΝ.