του Νίκου Παλάτου

Πριν κάμποσα χρόνια είχε εμφανιστεί στην αστυνομική λογοτεχνία μια μόδα που ήθελε ιστορίες εγκλημάτων να διαδραματίζονται σε φόντο «εξωτικό» και ιστορικό πλαίσιο αναπάντεχο. Φόνοι με πολιτικό υπόβαθρο στην Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία, παρασκηνιακές ίντριγκες και δολοπλοκίες κατά την εποχή της απεξάρτησης της Αγγλικής Εκκλησίας από την Ρώμη, οικονομικά σκάνδαλα μετά δολοφονιών στην Αρχαία Αθήνα και άλλα ανάλογα, όπου οι άριστοι γνώστες των αντίστοιχων ιστορικών περιόδων συγγραφείς (κατά κανόνα επρόκειτο για καθηγητές Ιστορίας, που χρησιμοποιούσαν τις γνώσεις τους και κάπως «αλλιώς») κατάφερναν να παρασύρουν τον αναγνώστη τους στην γοητευτική λεπτομέρεια ενός «άγνωστου», μακρινού παρελθόντος. Αδυνατούσαν, εν τούτοις, να τα καταφέρουν το ίδιο καλά στο «αστυνομικό» κομμάτι του έργου τους, το οποίο ακολουθούσε μια τυπική πορεία, στερούμενη του σπουδαίου μυστηρίου. Μια τέτοια γεύση μου άφησε η νέα σκηνοθετική δουλειά του Τάρεκ Σάλεχ, κι ας διαδραματίζεται στη σύγχρονη εποχή, δίχως ο εμπνευστής της να κατέχει τίτλους ιστορικών σπουδών!

Το Πανεπιστήμιο Αλ-Αζχάρ ιδρύθηκε τον δέκατο αιώνα στο Κάιρο της Αιγύπτου, εδραιώνοντας έκτοτε τη φήμη του ως ο βασικός πυλώνας της σουνιτικής ισλαμικής μάθησης. Ο αντίστοιχος Πρύτανης φέρει τον ισόβιο τίτλο του Μεγάλου Ιμάμη, θεωρούμενος ως η ανώτατη αρχή στη σουνιτική ισλαμική σκέψη και νομολογία, καθώς ασκεί τεράστια επιρροή στους ανά τον κόσμο Σουνίτες Μουσουλμάνους. Όταν ο εν ενεργεία Ιμάμης πεθαίνει αιφνιδίως, η πολιτική εξουσία της Αιγύπτου δείχνει αποφασισμένη να μην αφήσει την εκλογή του στην τύχη της, καθώς επιθυμεί σφόδρα να επιλεγεί από το Ανώτατο Συμβούλιο του Πανεπιστημίου ο υποψήφιος της δικής της αρεσκείας. Ο αξιωματικός Ιμπραήμ της Υπηρεσίας Κρατικής Ασφάλειας αναλαμβάνει να φέρει εις πέρας την αποστολή, προσεταιρίζοντας επαρχιώτη πρωτοετή φοιτητή, τον οποίο με τρόπο μαεστρικό φέρνει με τα νερά του, ώστε να δουλέψει για πάρτη του ως «καρφί» εντός του πανεπιστημιακού χώρου. Το φαινομενικά αθώο περιβάλλον μάθησης του Αλ-Αζχάρ, όμως, αποδεικνύεται άκρως επικίνδυνο και δολοπλόκο, αφού η Κυβέρνηση δεν είναι η μόνη που ενδιαφέρεται να προωθήσει τον εκλεκτό της. Ο άβγαλτος Άνταμ, δε, ο οποίος έφτασε από ψαροχώρι της Αιγύπτου στο Κάιρο με χίλια όνειρα, δείχνει πως δεν έχει ιδέα για το που έχει μπλέξει. Το καλό γι’ αυτόν, εν τούτοις, είναι πως μαθαίνει γρήγορα.

Ο γεννημένος στη Στοκχόλμη, αιγυπτιακής καταγωγής σκηνοθέτης Τάρεκ Σάλεχ, αφήνει τις νουάρ αναζητήσεις του «Κάιρο Εμπιστευτικό» (2017), έργο με το οποίο συστήθηκε στο ελληνικό κοινό, και αφού δοκίμασε την αμερικάνικη… αποτυχία του «The Contractor» (2022), επιστρέφει σε γνώριμα εδάφη δοκιμάζοντας τις δυνάμεις του στο είδος του πολιτικού θρίλερ. Για να το θέσω κάπως απλά, τούτη «Η Συνωμοσία του Καΐρου» είναι λες και ο Κώστας Γαβράς σκηνοθετεί σενάριο του Τζον Γκρίσαμ, με αμφότερους, όμως, να μη βρίσκονται στην καλύτερή τους φόρμα. Ο Σάλεχ μοιάζει να λειτουργεί σαν τους συγγραφείς των αστυνομικών μυθιστορημάτων που προανέφερα, καθώς «μαγεύεται» από το σπάνιο της δράσης στο Πανεπιστήμιο Αλ-Αζχάρ (στην πραγματικότητα, τα γυρίσματα έγιναν στην Ιστανμπούλ, μιας και ο σκηνοθέτης παραμένει σταθερά ανεπιθύμητος στην Αίγυπτο), θέτοντας τη συνωμοσιολογική ίντριγκα σε «αυτόματο πιλότο» (σχεδόν).

Η προσπάθειά του ν’ αναδείξει την διαφθορά, την υποκρισία, τη χειραγώγηση και τις εσωτερικές εντάσεις των μηχανισμών της εξουσίας, αν και πλαισιώνεται από την κατάλληλη πινακοθήκη των κάθε λογής φανατικών, λακέδων, δουλοπρεπών κι ανήθικων ατόμων, σκοντάφτει στην απουσία αληθινής συνομωσίας. Ουδέποτε γίνεται φανερό τι το άμεσα χειροπιαστό θα κερδίσει η κάθε πλευρά άπαξ της επικράτησης του εκλεκτού της, με αποτέλεσμα το διακύβευμα της εκλογής ν’ ανάγεται σε κάτι το γενικό και θεωρητικό, που αφαιρεί σημαντικά από το σασπένς που ένα τέτοιο έργο θα έπρεπε να διαθέτει. Για να αντιπαρέλθει τούτου, ο Σάλεχ στρέφει όλα του τα φώτα στον χιτσκοκικών καταβολών ήρωα του (ο αθώος που, δίχως να το καταλάβει καλά-καλά, του έρχεται ο ουρανός σφοντύλι) και στη σχέση που αυτός αναπτύσσει τόσο με τα πρόσωπα του δράματος εντός Πανεπιστημίου, όσο και με τον μέντορα του, Ιμπραήμ.

Το γεγονός πως ο Άνταμ θ’ αποδειχθεί πιο έξυπνος από αυτό που αρχικά δείχνει, δεν είναι δύσκολο να το αντιληφθεί κανείς, όπως επίσης και τα ένα-δύο σεναριακά twists, που (φαινομενικά) έρχονται για ταράξουν τα νερά. Τα… ύδατα του Καΐρου, βέβαια, δεν ταράζονται και τόσο, με τον Σάλεχ να το βάζει σκοπό ν’ αναδείξει στο πλήρες μεγαλείο του το Τέμενος Σουλεϊμανιγιέ το οποίο… ποζάρει ως Αλ-Αζχάρ, κάτι που ομολογουμένως καταφέρνει σε απόλυτο βαθμό. Το έτερο που καταφέρνει ο Σάλεχ, είναι να βγει αλώβητος από την «επικίνδυνη» θρησκευτική διάσταση του θέματός του, παρουσιάζοντας δίχως κορώνες τόσο τις μετριοπαθείς, όσο και τις εξτρεμιστικές τάσεις του ισλαμισμού. Ο σπουδαστικός διαγωνισμός ορθής ανάγνωσης του Κορανίου προσφέρει μια σπάνια για το δυτικό κοινό σεκάνς θεολογικής ανησυχίας, εν μέσω μάλιστα κατασκοπικής αποστολής! Κρίμα που το σημαντικότερο μέρος της υπόλοιπης δολοπλοκίας εξαντλείται σε αμέτρητα τυπικά rendez-vous εντός κεντρικών café…