του Ηλία Φραγκούλη

Φαντάσου έναν φαινομενικά άσχετο τύπο, όπως ο σκηνοθέτης των κωμωδιών… καφρίλας «Anchorman» και «Talladega Nights», Άνταμ ΜακΚέι, να σου εξηγεί καλύτερα κι από… ονόματα ας μην πω και θιγούν οικογένειες, «δημιουργοί» και υποστηρικτές κριτικοί κινηματογράφου, όλο αυτό το ρεαλιστικότατο σκηνικό που περιγράφει η σύνοψη του «Μεγάλου Σορταρίσματος». Και να υπογράφει τη δεύτερη καλύτερη ταινία που μας έδωσε το σύγχρονο αμερικανικό σινεμά για την παγκόσμια οικονομική κρίση (με αφετηρία την Αμερική) μετά το αριστουργηματικό «Ραντεβού στον Αέρα» (2009) του Τζέισον Ράιτμαν! Διάβολε, πώς το έκανε;

Η σπουδαιότερη απάντηση εδώ είναι μια: με χιούμορ. Το χιούμορ έχει τη δύναμη να ξεγυμνώνει με σκληρότητα την όποια πραγματικότητα, έχει τη δύναμη να σε εξοργίζει και μαζί να σε θεραπεύει στο τέλος, να παίρνει κάτι το τρομακτικό ή το στενάχωρο και να σου αλλάζει τις όψεις του με μια άνεση που σου γαμάει την ψυχολογία και σε πνίγει από τα γέλια… εκεί που πονάς! Η ιστορία του «Μεγάλου Σορταρίσματος» είναι τόσο πικρή που οι απώλειές της, μονάχα στην Αμερική, μετρήθηκαν σε πέντε τρισεκατομμύρια δολάρια, με συνέπειες τόσο καταστροφικές και για τον υπόλοιπο πλανήτη, σε βαθμό να ακούς τον Μπραντ Πιτ να ομολογεί πως έτσι καταστράφηκε η οικονομία της Ισλανδίας και της Ελλάδας. Κι όμως, η ταινία στο παρουσιάζει με τρόπο διασκεδαστικό! Ποτέ διδακτικό, ούτε με τη γλώσσα στραμμένη προς το μέρος σου επιδεικτικά. Προσπαθεί να σου το κάνει λιανά, έτσι ώστε να κατανοήσεις την ασημαντότητα της ανθρώπινης ύπαρξης μέσα σε αυτό το πλαίσιο του παγκοσμιοποιημένου καταναλωτισμού και μιας καπιταλιστικής εξουσίας του παραλόγου η οποία «παίζει» με αριθμούς υπέρογκους, εκτός πραγματικότητας, εφικτού ή χειροπιαστού.

Η δομή του σεναρίου προέρχεται από το βιβλίο «The Big Short» του Μάικλ Λιούις, ενός πρώην market expert με πείρα εργασίας στη Wall Street των 80’s, ο οποίος ερεύνησε το θέμα της κατάρρευσης της κτηματομεσιτικής αγοράς σε βάθος. Πρωταγωνιστές του, οι άνθρωποι που κινητοποίησαν όλη αυτή την αγορά, έμπασαν μέσα από Morgan Stanley μέχρι και Deutsche Bank, «φούσκωσαν» τους λογαριασμούς σε ύψη… ανύπαρκτων δισεκατομμυρίων και έκαναν «παιχνίδι» για μερικά χρόνια, ώσπου το όλο κόλπο κατέρρευσε με εκκωφαντικό κρότο… εναντίον ολόκληρης της αμερικανικής οικονομίας (και όχι μόνο). Αν και, στο φινάλε, ο θεατής θα πάρει το πιο ουσιαστικό μήνυμα: αυτός που έχασε δεν ήταν το ίδιο το τραπεζικό σύστημα αλλά ο απλός πολίτης, ο μικροεπενδυτής, ο μετανάστης, ο συνάνθρωπός σου, εσύ. Οι φτωχοί!

Οι κανόνες τού «παιχνιδιού» σίγουρα είναι δύσκολοι για να τους παρακολουθήσει ο οποιοσδήποτε θεατής. Ο ΜακΚέι βρίσκει τη λύση και γι’ αυτό. Η ηθοποιός Μάργκο Ρόμπι (πίνοντας σαμπάνια και κάνοντας το ταπεινό της αφρόλουτρο εντός βιλάρας!), ο chef και τηλεπαρουσιαστής Άντονι Μπουρντέν, η τραγουδίστρια Σελίνα Γκόμεζ και ο συμπεριφορικός οικονομολόγος Δρ. Ρίτσαρντ Θέιλερ (στην πιο αστεία και αποκαλυπτική εκ των παραδειγμάτων σκηνή, σε ένα casino του Λας Βέγκας), αναλύουν με τον πλέον φαρσικό και κατανοητό τρόπο τις μεθοδεύσεις των χαρακτήρων – πρωταγωνιστών της όλης… τραγωδίας, δίνοντας έναν θαρραλέο comic relief τόνο στην απανθρωπιά καταστάσεων όντως αληθινών, οι οποίες άφησαν πίσω τους οκτώ εκατομμύρια άνεργους και έξι εκατομμύρια άστεγους ανθρώπους, ξανά, μονάχα στις ΗΠΑ!

Θα καταλάβεις στ’ αλήθεια πώς κινείται και πώς λειτουργεί ο – καπιταλιστικός – κόσμος βλέποντας «Το Μεγάλο Σορτάρισμα»; Ενδεχομένως… όχι! Αλλά θα ακούς «ανακεφαλαιοποίηση τραπεζών» κι ύστερα θα γκουγκλάρεις τον τρόπο… παρασκευής μολότοφ. Χασκογελώντας οργισμένα. Μέχρι να σκάσει μια ακόμα μεγαλύτερη «φούσκα». Όχι μόνο στην Αμερική, φυσικά. Κι αν σε βρει πάνω από τα χαλάσματα και το επόμενο μεγάλο κακό, θα έχεις να το θυμάσαι και θα γελάς, ξανά. Ακούγεται αντικοινωνικό; Ουδείς από τους χαρακτήρες που θα δεις σε τούτο το φιλμ τιμωρήθηκε, μπήκε στη φυλακή ή έχασε… τη ζωή που έκανε. Για κανένα έγκλημα. Η αηδία αυτής της διαπίστωσης μπορεί να πυροδοτήσει κάτι μέσα σου. Κι ας είναι «αντικοινωνικό».