του Ηλία Φραγκούλη

Από τον κόσμο της μόδας, ο Τομ Φορντ βρέθηκε ξαφνικά και πίσω από τις κάμερες, ξαφνιάζοντας του 2009 με το σκηνοθετικό του ντεμπούτο, το «Ένας Άνδρας Μόνος». Αν και η υποδοχή ήταν μάλλον ενθουσιώδης, με πρεμιέρα στο Φεστιβάλ Βενετίας, τα μέλη της Αμερικανικής Ακαδημίας δεν συγκινήθηκαν τόσο και το φιλμ προτάθηκε μονάχα στην κατηγορία του πρώτου ανδρικού ρόλου (Κόλιν Φερθ). Χωρίς να έχουν περάσει και τόσα χρόνια από τότε, τολμώ να πω ότι εκείνη η ταινία δεν μου έχει αφήσει σχεδόν τίποτα στη μνήμη, το οποίο συνήθως στέκει και ως ένας εναλλακτικός τρόπος για να πω ότι δεν μου είχε αρέσει αυτό που είχα παρακολουθήσει. Ήταν ένα φιλμ με ωραία σπίτια, χώρους, ρούχα, ρολόγια τοίχου… Ήταν η χαρά του στερεοτυπικού gay που λατρεύει τα fashion editorials, που φθονεί την ομορφιά σε αυτό που βλέπει, χωρίς να αισθάνεται κάτι πέρα από την εικόνα. Την ιδανικά λουστραρισμένη εικόνα, που έκανε τις ανθρώπινες σχέσεις να δείχνουν σαν σελίδες διαφημίσεων κραυγαλέας αισθητικής στο περιοδικό που αγαπάς να ξεφυλλίζεις.

Προφανώς νιώθοντας μια απίστευτη έλξη προς το glam και τα καρέ της μεγάλης οθόνης, με το μέγεθός τους να τα ναρκισσεύει από μόνο του, ο Φορντ επέστρεψε με τούτη τη δεύτερη ταινία μεγάλου μήκους, η οποία κρατά μερικά από τα χαρακτηριστικά εκείνου του «Άνδρα», ανεβάζοντας σχεδόν υπερβολικά τον πήχη της πρόκλησης στο αφηγηματικό της κομμάτι. Τα «Νυκτόβια Πλάσματα» ξεκινούν με την ιστορία της Σούζαν Μόροου (Άνταμς), μιας bourgeoise ιδιοκτήτριας art gallery στο Λος Άντζελες, με έναν δεύτερο γάμο που ο θεατής γνωρίζει καλύτερα από εκείνην ότι δεν έχει κανένα μέλλον, καθώς γίνεται μάρτυρας του κρυφού, άπιστου βίου εκείνου. Έχουν προηγηθεί τα αριστουργηματικά opening credits, ένα freak show γερασμένης γυναικείας σάρκας, σαν παρέλαση αποτροπιασμού πάνω από μια σάπια Αμερική, που θα έκανε ακόμη και τον Ντέιβιντ Λιντς να τρίβει τα μάτια του από ηδονή! Όλη αυτή η εισαγωγή προσδίδει στο φιλμ μια εξαιρετικά ελπιδοφόρα προσμονή για την εξέλιξη της πλοκής και το θεματικό υπόβαθρο του σεναρίου του Φορντ, το οποίο συνυπογράφει ο Αμερικανός νοβελίστας Όστιν Ράιτ (πρόκειται για μια διασκευή του βιβλίου του «Tony and Susan» από το 1993).

Αγγίζοντας τον κόσμο τού Λος Άντζελες σαφώς πιο επιδερμικά από τον Νίκολας Βίντινγκ Ρεφν και το «The Neon Demon» του, ο Φορντ αφοσιώνεται στη στιλπνή κομψότητα των κάδρων του, αποτραβηγμένος από τις φιγούρες των ηρώων του, με μια αίσθηση νοσταλγίας προς παρελθούσες στιλιστικές αναζητήσεις τού ευρωπαϊκού σινεμά, σα να προσπαθεί να αναπαραγάγει το αντονιονικό ύφος της ανθρώπινης αποξένωσης σε μια updated εκδοχή καλιφορνέζικης ψυχοσύνθεσης του σήμερα. Χωρίς εντάσεις, πέραν του εξαιρετικά λυρικού score του Άμπελ Κορζενιόφσκι (μια υποψηφιότητα που θα ήθελα να δω στα φετινά Όσκαρ).

Και εκεί που διψάς για περισσότερες πληροφορίες γύρω από τον προσωπικό βίο και το σύμπαν της Σούζαν, η ηρωίδα του Φορντ ξεκινά να διαβάζει το επερχόμενο βιβλίο του πρώην συζύγου της, το οποίο οπτικοποιείται κανονικότατα μέσα στα «Νυκτόβια Πλάσματα», σε μορφή ταινίας μέσα στην ταινία. Εδώ έχουμε να κάνουμε με ένα ψυχολογικό θρίλερ στην έρημο του Τέξας και πρωταγωνιστές τα μέλη μιας οικογένειας που τρομοκρατούνται από μια συμμορία rednecks μέσα στη νύχτα. Σε αυτό το «δεύτερο» φιλμ κυριαρχεί η πατρική φιγούρα του Τόνι (Τζίλενχολ), ενός ανθρωπάκου που θα δει τον κόσμο του να καταστρέφεται ολοκληρωτικά εξαιτίας της ατολμίας του ή των λάθος επιλογών του. Η βία της ιστορίας του βιβλίου, που είναι αφιερωμένο στην ίδια, σοκάρει τη Σούζαν, η οποία αισθάνεται να πνίγεται και από αυτό αλλά και από τις σκέψεις, που αφορούν την κόρη της και την ασφάλειά της, όσο και το μυστήριο (;) της έμπνευσης του πρώην συζύγου της.

Και ξαφνικά, ο Φορντ ανοίγει ένα… τρίτο πεδίο αφήγησης, προσπαθώντας να μας εξηγήσει με flashback που ξεδιπλώνονται αποσπασματικά, παράλληλα με τις δύο «άλλες» ταινίες, το τέλος μιας σχέσης, εκείνης της Σούζαν και του Έντουαρντ (ξανά ο Τζίλενχολ). «Πρέπει να συνειδητοποιήσεις ότι αυτό δεν λειτουργεί», ομολογεί ο χαρακτήρας της Σούζαν σε μια από αυτές τις σκηνές του παρελθόντος, κάτι που ακόμη και ο θεατής αρχίζει να αισθάνεται, σε μια απόπειρα μάλλον άνιση, να σχηματίσει μια ιδέα κοινού, ενιαίου συμβολισμού πίσω από όλα αυτά τα γεγονότα. Ο Φορντ αποφασίζει στο τελευταίο ημίωρο να επικεντρώσει περισσότερο προς τη δραματική κορύφωση της ιστορίας τού Τόνι, όπως θα έκανε και κάθε αναγνώστης που έχει απορροφηθεί από τις τραγικές ανατροπές ενός «λαϊκού» ευπώλητου, αφήνοντας την τελευταία λέξη για τη Σούζαν, με ένα φινάλε ταιριαστά ψυχρό προς το προσωπικό κενό που έχει απομείνει στις ψυχές των ηρώων της ταινίας.

Η αίσθηση του ανικανοποίητου σβήνει κάπως, αν σκεφτείς τον άθλο του Φορντ να ισορροπήσει σχεδόν τρεις ταινίες μέσα σε δύο ώρες χωρίς να φάει τα μούτρα του, η Έιμι Άνταμς βγαίνει κερδισμένη υποκριτικά, το «τρικ» του casting της Άιλα Φίσερ στον ρόλο της συζύγου του Τόνι είναι τόσο ύπουλα λειτουργικό (οι δύο πρωταγωνίστριες σε ξεγελάνε απίστευτα με την ομοιότητά τους), φωτογραφία, μοντάζ και μουσική είναι υψηλού επιπέδου καλλιτεχνικά και τα «Νυκτόβια Πλάσματα» δεν αποτελούν χαμένο χρόνο εις τον βωμό ενός esthète οράματος. Λίγο… κενό; Και τι δεν είναι σήμερα;