της Ιωάννας Παπαγεωργίου

Σεβασμός. Στη μούσα του Ίνγκμαρ Μπέργκμαν και μεγάλη κυρία της 7ης Τέχνης, σεναριογράφο και σκηνοθέτιδα εδώ, Λιβ Ούλμαν, που, αν μη τι άλλο, αποδεικνύεται για μια ακόμη φορά δεινή διευθύντρια των ηθοποιών της. Που επίσης, κόντρα σε επίμονα, κυρίαρχα γκρίζα και ασπρόμαυρα (στους χώρους, στα έπιπλα, αλλά, κυρίως, στα ρούχα του Τζον), σκιαγραφεί τη συναισθηματική εξέλιξη της ηρωίδας της με – πότε αδρά και πότε υπόκωφα, αλλά πάντα ταιριαστά, δηλωτικά – χρώματα. Το… baroque, βαθύ κόκκινο του ορμητικού, αδάμαστου πάθους, στα βαριά υφάσματα του παιδικού (μόνο;) υπνοδωματίου της, αλλά και του αίματος, είτε σαν λέρωμα στα χέρια ή στο πρόσωπο, είτε σαν ρυάκι που κυλά ανεξέλεγκτα, και πάντα σηματοδοτεί και τη ζωή και τον θάνατο. Το πράσινο της ελπίδας (που μπορεί να πεθαίνει τελευταία, αθάνατη όμως δεν είναι), στην πληθωρική, άγρια Φύση, όπου η δεσποινίς Τζούλι μεγάλωσε και όπου φουντώνει, αλλά και… καταλήγει το «παράνομο» ρομάντζο της με τον Τζον. Το μπλε τού καθαρού, απέραντου, γεμάτου πιθανότητες ουρανού, αλλά και της μελαγχολίας, στο φόρεμά της. Και το ζωηρό, φωτεινό, ανάλαφρο, ντελικάτο, αλλά τόσο, μα τόσο εύθραυστο κίτρινο του καναρινιού της.

Σεβασμός. Στον πατέρα της μοντέρνας σουηδικής (και όχι μόνο) λογοτεχνίας, θεατρικό και μη συγγραφέα, ποιητή, δοκιμιογράφο και ζωγράφο, Αύγουστο Στρίντμπεργκ, στο ομότιτλο θεατρικό τού οποίου βασίζεται αυτό το φιλμ. Όπου – εμπνευσμένος από τη θεωρία του Δαρβίνου – βλέπει το ερωτικό παιχνίδι μεταξύ της ατίθασης, δυναμικής αριστοκράτισσας και του καλλιεργημένου, κοσμογυρισμένου υπηρέτη ως μια ανηλεή μάχη για την επικράτηση του ισχυρότερου. Που, επίσης, αντιλαμβάνεται τα όποια αληθινά συναισθήματα ανάμεσά τους ως μοιραία φυλακισμένα στα… χρυσά, ασφυκτικά κάγκελα του αυστηρού, αλύγιστου (αν και στα πρόθυρα της σταδιακής κατάρρευσης) και δη αφύσικου, πλαστού, ταξικού (και τοξικού) συστήματος της εποχής. Και δεν φοβάται να παραδεχτεί πως σε κάθε περίπτωση, ανεξάρτητα από τη δύναμη ή την τάξη του, το αιώνια καταπιεσμένο θηλυκό θα βγει, τελικά, σπαρακτικά χαμένο, είτε ως ατιμασμένη αριστοκράτισσα, είτε ως «κερατωμένη» υπηρέτρια. Και επειδή, ως καινοτόμος υπέρμαχος του ρεαλισμού, ο Στρίντμπεργκ επέμενε να οπλίζει τους ήρωές του με ποικίλα κίνητρα ώστε να τους κάνει όσο πιο πραγματικούς ανθρώπους γίνεται, είναι πολλά (η οικογενειακή ιστορία και τα τραύματα, τα όνειρα, οι επιθυμίες, η γνώση ή η άγνοια και οι απαιτήσεις του κοινωνικού ρόλου καθενός τους) αυτά που πυροδοτούν τα λόγια, τις δράσεις και τις αντιδράσεις τής Τζούλι και του Τζον, κάνοντάς τους απτούς.

Σεβασμός. Σε τρεις σπουδαίους, υποβλητικούς, διαπεραστικούς και απροσπέραστους ερμηνευτές, που προέρχονται από τρεις διαφορετικές κουλτούρες, αλλά έσονται εδώ, αρμονικά, οργανικά αφηγηματική… σάρκα μία. Για την Αμερικανίδα Τζέσικα, τη Βρετανίδα Σαμάνθα και τον – μεγάλη και αναπάντεχη έκπληξη! – Ιρλανδό Κόλιν ο λόγος. Που απλά, φυσικά, αβίαστα, παραμένουν μέχρι τέλους καθηλωτικά ρευστοί. Πότε σκληροί και πότε ευάλωτοι. Πότε περήφανοι και πότε ταπεινοί. Πότε ρομαντικοί και πότε κυνικοί. Πότε θριαμβευτές και πότε τσακισμένοι. Πάντα θνητοί. Αληθινοί.

Σεβασμός… μέχρι εδώ. Δεν έχει άλλον. Γιατί όλα τα παραπάνω θα μπορούσαν εύκολα να αποτελούν σχόλια και για μια θεατρική παράσταση. Το σινεμά, όμως, ακόμα και όταν έχει σαφείς θεατρικές καταβολές, ή διαδραματίζεται ως επί το πλείστον σε ένα ή μερικά δωμάτια / εσωτερικούς χώρους, οφείλει να κοινωνεί την ιστορία του βασικά με τις εικόνες του και τον τρόπο με τον οποίο τις συνταιριάζει. Δηλαδή, το μοντάζ. Κι ενώ αυτή η «Δεσποινίς» δεν μπορεί να κατηγορηθεί ως μια απλή καταγραφή μιας κινηματογραφημένης παράστασης (και πλανοθεσία γνωρίζει, και μοντάζ διαθέτει, αλλά αμφότερα άνευρα και σε μεγάλο βαθμό αδικαιολόγητα ράθυμα), βασίζεται υπερβολικά πολύ στους ηθοποιούς και στους διαλόγους της για να γίνει μια πραγματικά συναρπαστική, κινηματογραφική εμπειρία. Αν, μάλιστα, λάβεις υπόψη το αποστομωτικό, με τον έναν ή τον άλλον τρόπο πρωτοπόρο, αλλά και διαχρονικό, οπτικοακουστικό, καθαρόαιμα κινηματογραφικό και ακαταμάχητα υποβλητικό υπερθέαμα, με πολύ ζουμί, που εφηύρε τόσο ο Τζο Ράιτ για τη λογοτεχνιόθεν και θεατρόθεν «Άννα Καρένινα», όσο και φέτος, ο Ντέιμιεν Τσαζέλ για την ανάλογα ανηλεή μάχη δωματίου, για την επικράτηση του ισχυρότερου… «Χωρίς Μέτρο», καταλαβαίνεις πόσο μεγάλη ευκαιρία έχασε αυτή η άτολμη «Δεσποινίς» να βάλει φωτιά στα… μπατζάκια (ή στις αισθήσεις) σου.