του Ηλία Φραγκούλη

Το να τολμήσεις να μεταφέρεις τούτο το κλασικό έργο του Τολστόι στη μεγάλη οθόνη, ύστερα από μια ντουζίνα παρελθούσες κινηματογραφικές διασκευές, δεν είναι μια απλή υπόθεση. Πρέπει να έχεις κάτι να πεις. Και να πάρεις κάποιο ρίσκο. Ο Τζο Ράιτ, συνήθως, έχει τον τρόπο του, όχι μονάχα στο είδος του φιλμ περιόδου («Εξιλέωση») αλλά και σε κάτι τόσο αναπάντεχα σύγχρονο (όπως η «Hanna» του 2011). Προσωπικά, τον αντιμετωπίζω σαν έναν από τους πιο ταλαντούχους σκηνοθέτες που υπάρχουν εκεί έξω σήμερα. Δεν είναι ιδιαίτερα αρεστός στη «ράτσα» των κριτικών κινηματογράφου, επειδή δεν τον συντηρούν τα διάφορα ευρωπαϊκά φεστιβάλ. Και αυτό είναι επίσης υπέρ του! Για μένα, η σημασία στη δουλειά του Ράιτ είναι το έντονο συναίσθημα του ξαφνιάσματος. Ποτέ δε φαντάζεσαι τι σκέφτηκε να κάνει την επόμενη φορά. Υπάρχει τόλμη, έμπνευση και αυτοπεποίθηση. Τόση που, στην περίπτωση της «Anna Karenina», περνάει τον Τολστόι και τον Τομ Στόπαρντ (ο οποίος υπογράφει μια αλάνθαστη σεναριακή διασκευή) σε… δεύτερη μοίρα! Είναι μια ύβρις. Κι όμως, η ταινία είναι σχεδόν αριστουργηματική, με όλο το βάρος να σηκώνεται στους ώμους του Ράιτ.

Τι κάνει εδώ, λοιπόν; Αντί να τρέχει σε φυσικά locations στη Ρωσία ή να προσπαθήσει να αναπαραστήσει την Αγία Πετρούπολη του 1877 σε ρεαλιστικό πλαίσιο, τοποθετεί τη δράση του λογοτεχνικού έργου στο εσωτερικό… ενός θεάτρου. Όχι για να υπογράψει μια πιο «θεατρικής» αντίληψης εκδοχή της «Anna Karenina» (ούτε για να πάει το μυαλό σου στη Μιμή Ντενίση…), αλλά για να τονίσει τον θεατρινισμό σε κάθε πτυχή της ζωής και της κοινωνίας εκείνης της περιόδου. Η ακόμη μεγαλύτερη μαγκιά είναι ο χειρισμός του κάθε χώρου εντός του θεάτρου και το στήσιμο των σκηνών ή και η «ζωντανή», μπροστά στα μάτια μας τροποποίηση των σκηνικών, που επιτρέπει σε μια αίθουσα γραφειοκρατών υπαλληλίσκων να μετατρέπεται σε σεπαρέ πολυτελούς εστιατορίου ή της κατάμεστης από θεατές πλατείας σε τεράστιο, φαντεζί ballroom! Με λίγα λόγια, αν η Ακαδημία στερήσει το Όσκαρ σκηνικών από τη Σάρα Γκρίνγουντ στην επερχόμενη απονομή, θα είναι το μεγαλύτερο καλλιτεχνικό έγκλημα της χρονιάς. Ο Ράιτ, φυσικά, δεν εγκαταλείπει τα όπλα μπροστά στο εκθαμβωτικό οπτικό μέρος της ταινίας. Είναι ο εμπνευστής και ο συναυτουργός που κινηματογραφεί μέσα σε αυτούς τους χώρους, δίχως την εκ του ασφαλούς σιγουριά της στατικότητας του παλκοσένικου. Δεν πρόκειται να δεις το «Θέατρο της Δευτέρας» ούτε καν τις γελοιότητες του «Dogville» του Τρίερ. Θα δεις κάτι το ασύλληπτο. Και πρωτότυπο.

Οι αντιρρήσεις; Όχι μόνο οι οπαδοί του έργου του Τολστόι, αλλά και οι απλοί θεατές που θα αναζητήσουν το συναίσθημα μιας γυναίκας που ερωτεύεται… μέχρι θανάτου, δε θα αισθανθούν το δράμα και το κόστος αυτής της απιστίας, θα δουν (στο πρόσωπο της όχι απαραίτητα ταλαντούχας Κίρα Νάιτλι) το θηλυπορτρέτο μιας Καρένινα πιο εκστατικά ηδονικής παρά εσωτερικά και κοινωνικά εκτροχιασμένης και θα προβληματιστούν με το ακόμη πιο άψυχο κάστινγκ στους ανδρικούς ρόλους (εξαίρεση ο σκαμπρόζικος Ομπλόνσκι του Μάθιου Μακφάντιεν).

Το οπερετικό, εικαστικό μέγεθος της «Anna Karenina» του Τζο Ράιτ επιτρέπει και συγχωρεί αυτές τις αδυναμίες, παρασύροντας το κοινό σε κώδικες, συμβολισμούς και πλήθος από σεκάνς ανθολογίας, ξεχωρίζοντας τη σκηνή του βαλς που επιτρέπει στους δύο εραστές να σμίξουν ανάμεσα σε ζευγάρια τα οποία χάνουν τη γνωριμία της σωματικής επαφής και των βημάτων τους, για να εξελίξουν τη χορογραφία σε κάτι απόλυτα μοντέρνο κινησιολογικά αλλά και τόσο σεξουαλικό, όταν τα φώτα του θεάτρου θα… ξεμοναχιάσουν την Καρένινα και τον Βρόνσκι. Απλά, μια από τις πιο μεγαλειώδεις κινηματογραφικές εμπειρίες της φετινής σεζόν.