του Ηλία Φραγκούλη

Το 2009, μετά από την κολοσσιαία επιτυχία του «Τιτανικού» (1997), ο Τζέιμς Κάμερον εκθρόνισε εαυτόν στο παγκόσμιο box-office, προσφέροντας στις μάζες την επική φαντασμαγορία του «Avatar». Έκτοτε, αφοσιώθηκε πλήρως στη δημιουργία μιας μεγαλεπήβολης saga / franchise με χώρο δράσης τον φανταστικό πλανήτη Παντόρα, ανακοινώνοντας μια σειρά από sequels τα οποία δούλευε ταυτόχρονα, αλλάζοντας διαρκώς τις ημερομηνίες του κάθε επόμενου φιλμ. Υπήρξε μια απόπειρα απαξίωσης του όλου πλάνου, βασισμένη κυρίως στην αμφισβήτηση της αντοχής των ψηφιακών εφέ (η εξέλιξη των οποίων καλπάζει στο πέρασμα του όποιου χρόνου…), καθώς και στην εντύπωση του «ξεπερασμένου» που έδειχνε το πρώτο «Avatar», ειδικά σε θεατές που δεν είχαν την τύχη να το παρακολουθήσουν σε μεγάλη οθόνη και σε 3D στην εποχή της πρώτης προβολής του. Το πρώτο εμπεριέχει φθόνο, το δεύτερο… άγνοια της πραγματικής εμπειρίας.

Για το «Avatar: The Way of Water», πάντως, υπάρχει ένα μεγαλύτερο στοίχημα από εκείνο της τεχνολογικής… επάρκειας: θα καταφέρει να ξαναφέρει τις μάζες εντός των κινηματογραφικών αιθουσών; Είναι κάτι εντελώς απρόβλεπτο, σε μία εποχή όπου αυτό συμβαίνει σχεδόν αποκλειστικά με / για τις κομιξάδικης προέλευσης περιπέτειες φαντασίας (ομολογώ ότι με εκπλήσσει αφάνταστα το γεγονός πως τούτο το είδος δεν έχει κορεστεί ήδη, όμως, αυτή είναι η «πολιτική» της σημερινής γενιάς των social media, μαζί και το «ναρκωτικό» που καθιστά έρμαιο μιας παντοτινής στασιμότητας στην «εφηβεία» – με πολλαπλές αναγνώσεις και… κοινωνικά οφέλη αυτό το δεύτερο).

Επειδή ελάχιστα πράγματα σηκώνουν κριτική (!) σε τούτο το φιλμ, θεωρώ πιο σημαντικό το να προσπαθήσω να μεταφέρω τις εντυπώσεις μου ως θεατής, διότι οτιδήποτε άλλο επιχειρήσω ν’ «αναλύσω» εδώ θα αποτελεί… σαχλαμάρα και μόνο (αφήνω άλλους συναδέλφους να εκτεθούν κατ’ αυτόν τον τρόπο, έτσι κι αλλιώς το έχουν αναγάγει σε εβδομαδιαία συνήθεια). Η (δημοσιογραφική) προβολή του «The Way of Water» πραγματοποιήθηκε στην αίθουσα Sphera των Village Cinemas στο Μαρούσι και θεωρώ πως στην Αθήνα δεν πρέπει να υπάρχει κάτι καλύτερο (από αυτό που βίωσα) για τέτοιου είδους ταινία. Αρχικά, τούτο το δεύτερο «Avatar» μας θυμίζει ξανά και πραγματικά τι είναι το 3D! Δεν είναι (σίγουρα) τα πεταμένα λεφτά που έδωσες επί σειρά ετών στα αδηφάγα studios τα οποία «προσάρμοζαν» σε οποιαδήποτε ταινία μια δήθεν τρισδιάστατη προοπτική, χωρίς εκείνες να έχουν γυριστεί με τα ανάλογα μέσα και δίχως ν’ αντιπροσωπεύουν τίμια αυτό που όφειλαν να προσφέρουν. Απ’ όσο θυμάμαι, το 3D άξιζε τα λεφτά σου σχεδόν μονάχα στο πρώτο «Avatar», στο «Hugo» (2011) του Μάρτιν Σκορσέζε, στο «Gravity» (2013) του Αλφόνσο Κουαρόν και (για ειδικούς λόγους «τρολιάς»)… στο «Piranha 3D» (2010) του Αλεξάντρ Αζά. Εδώ, λοιπόν, από τα πρώτα κιόλας λεπτά του φιλμ, οι πελώριες εικόνες του Κάμερον ξανοίγονται μπροστά σου σαν να μην έχεις ξαναδεί ποτέ κάτι παρόμοιο στο σινεμά, το βάθος πεδίου του κάδρου αποκτά μια σχεδόν σοκαριστική διάσταση / απόσταση από το κάθισμά σου, ενώ πρόσωπα, αντικείμενα και περιβάλλοντα δράσης σε πλησιάζουν (κυριολεκτικά), κάνοντας το βλέμμα να σαστίζει για λίγη ώρα! Η πρώτη «αμφιβολία» έχει πάει περίπατο…

Με μία λέξη, το «The Way of Water» προσφέρει κάτι το αδιανόητο σε θέαμα. Και όποιος τολμήσει να το αμφισβητήσει αυτό δεν βασίζεται σε «παραξενιές» προσωπικού γούστου (μακριά από εμάς!), αλλά πιθανότατα έχει απωλέσει την όρασή του! Δεν ζητά τίποτε άλλο από τους θεατές ο Κάμερον, πέραν της κινηματογραφικής απόλαυσης. Έχει φτιάξει (για ακόμη μια φορά) ένα joyride υπερβολικού μεγέθους, που σε «καταπίνει» μέσα στον κόσμο του και για (κάτι παραπάνω από) ένα τρίωρο σου χαρίζει πλήθος συγκινήσεων. Αν υπάρχει ένα ψεγάδι, αυτό δεν είναι η σεναριακή του βαρύτητα (μιλάμε για ένα στερεότυπο «παραμυθιού», με οικολογικές προεκτάσεις και επίδειξη της κάκιστης συμπεριφοράς του ανθρώπινου είδους σε οτιδήποτε μπορεί να εκμεταλλευτεί… εμπορικά), αλλά η μάλλον άσκοπη διάρκειά του. Η πρώτη ώρα σε μαγεύει κανονικά, η δεύτερη ώρα κάνει μία άγρια «κοιλιά» ως προς τον παράγοντα της αφήγησης (καθώς υπερτερεί το «κοίτα πόσο τέλεια είναι τα οπτικά εφέ μας στο νέο, υδάτινο περιβάλλον δράσης» εις βάρος του ρυθμού) και η τρίτη ώρα είναι… το απόλυτο «προσδεθείτε». Εκεί, ο Κάμερον παίρνει κεφάλια! Αισθάνεσαι ότι το «Avatar» δανείζεται στοιχεία και από την «Άβυσσο» (1989) και από τον «Τιτανικό», για ν’ απογειωθεί το «The Way of Water» σε μία extravaganza περιπέτειας και δραματικού συναισθήματος (είναι εξωφρενικό, αλλά θα κλάψει κοσμάκης για τις ζωές των… ψηφιακών ηρώων του έργου!) που κανένας άλλος σκηνοθέτης δεν είναι ικανός να δημιουργήσει με παρόμοια ένταση πάθους. Εκεί, πια, ξεχνάς που βρίσκεσαι!

Στην τελική, υπάρχει κάτι που αναγνωρίζω και σέβομαι στο σινεμά του Κάμερον: η συνέπεια στους στόχους του. Και η εμμονή της έφεσής του προς το entertainment, με κέντρο βάρους στην περιπέτεια, το φανταστικό, το «larger than life». Αυτό το σινεμά ήθελε να οδηγεί στα άκρα του και να επιχειρεί να το ξεπερνά σαν υπεράνθρωπο άθλο την κάθε επόμενη φορά, αυτό επιτυγχάνει κι εδώ. Και, αν το καλοσκεφτείς, δεν υπήρξε ποτέ του τόσο άνισος ή αλαζονικός, όπως ο άλλος τεράστιος «μάγος» της μεγάλης οθόνης, ο Στίβεν Σπίλμπεργκ. Εκείνος ήταν πραγματικά μεγάλος όσο ήταν… «παιδί». Ο Κάμερον, απλά, το προσπέρασε αυτό το στάδιο. Με τσαμπουκά. Που περνάει ακόμα! Rendez-vous το 2024 για το επόμενο στοίχημα…