του Ηλία Φραγκούλη

Σε προχωρημένη ηλικία, ένας καταξιωμένος σκηνοθέτης έχει δύο μονάχα τρόπους για να ξεπεράσει τον ίδιο του τον εαυτό: να γυρίσει μια ταινία γι’ αυτό που αγάπησε περισσότερο σε όλη του τη ζωή ή μια ταινία γι’ αυτό που φοβάται (οι περισσότεροι από εμάς το αποκαλούν και θάνατο…). Ο Μάρτιν Σκορσέζε δε φοβάται. Γι’ αυτό και έκανε την καλύτερη ταινία της ζωής του.

Βασισμένος στο εικονογραφημένο βιβλίο του Μπράιαν Σέλζνικ, ο Σκορσέζε μπόλιασε στο «Hugo» όλα τα υλικά της δικής του αγάπης για το σινεμά και, με το άλλοθι μιας στουντιακής «παραγγελιάς» οικογενειακής ταινίας σε 3D, κατέληξε να κάνει ένα έργο – ωδή στη διάσωση των εικόνων από αρχής κινηματογράφου, κρύβοντας στο φιλμ μια υποπλοκή που άπαξ και αρχίσει να ξεδιπλώνεται στη μεγάλη οθόνη, δε μένει μάτι θεατή στεγνό (αρκεί να έχει και μια κάποια σχέση με την Έβδομη Τέχνη, διαφορετικά, πάνε στράφι οι κόποι εκατό και βάλε χρόνων…).

Αρχική αποστολή του «Hugo» είναι να μας εισαγάγει στο κλίμα της εποχής και να μας συστήσει μια κανονική πινακοθήκη χαρακτήρων που «στολίζουν» καθημερινά το φόντο της ταινίας, ένα σιδηροδρομικό σταθμό. Η τυπικά αναμενόμενη φιγούρα των σκορσεζικών τράβελινγκ, με το 3D, αποκτά μια έξτρα διάσταση επιτεύγματος, στημένη πάνω στην πιο συγκλονιστική σκηνογραφικά δουλειά που είδαμε εδώ και χρόνια, με την υπογραφή του Ντάντε Φερέτι (αν δεν πάρει το Όσκαρ, να καταργηθεί ο θεσμός!). Μπορεί να φαίνεται αδύναμη στην πρώτη όψη (εξαιτίας της απλότητας, αν όχι της αφελούς κενότητας του σεναρίου), όμως, η εισαγωγή της ταινίας μας κατευθύνει σιγά σιγά προς τον αληθινό στόχο του Σκορσέζε, ο οποίος αντιμετωπίζει τον πιτσιρικά Χιούγκο λες και περίσσεψε από τα «400 Χτυπήματα» του Τριφό, με την ελευθέρια δύναμη της θέλησής του και… την αγάπη του για τον κινηματογράφο. Ξαφνικά, αυτό το αγόρι αποκτά την οντότητα ενός alter ego του σκηνοθέτη (με την πανέμορφη σεκάνς παράνομου τρυπώματος σ’ ένα σινεμά που παίζει το «Safety Last» του 1923)!

Σαν το μεταλλικό κουφάρι του – μελλοντικού – ρομπότ, που έχει στην κατοχή του ο Χιούγκο, αλλά δεν μπορεί να δουλέψει εκτός κι αν βρεθεί το κλειδί (σε σχήμα καρδιάς…) που θα ενεργοποιήσει το μηχανισμό του, το φιλμ βρίσκει κάποτε το timing που μας «έκρυβε» ο Σκορσέζε, για να σου αποκαλύψει μια… δεύτερη ταινία, η οποία ξεφεύγει από το τυποποιημένο οικογενειακό δράμα εποχής και φέρνει την Τέχνη του κινηματογράφου σε πρώτο πλάνο, πλέον, ως πρωταγωνίστρια. Από εκείνη τη στιγμή, και με ανοιχτό το στόμα, οι εικόνες, τα συναισθήματα, ο φόρος τιμής στους πρώτους τεχνίτες της σελιλόζης, η μαγεία του στερεοσκοπικού θεάματος και τα απανωτά «Wow!» των χειρισμών της κάμερας από τον Ρόμπερτ Ρίτσαρντσον, δίνουν ραντεβού με την αιωνιότητα.

Ο Σκορσέζε μας θυμίζει με το «Hugo» ποιος ήταν ο αληθινός λόγος ύπαρξης του σινεμά, από γεννησιμιού του. Ούτε η βαριά κουλτούρα (να φύγουμε…), ούτε ο δήθεν πειραματισμός, ούτε καν ο πλούτος του σεναριακού λόγου. Στα χρόνια του βωβού, οι ταινίες υπηρετούσαν την ιστορία και το θέαμα, πρωτίστως. Τη φυγή του θεατή, την επαφή με κάτι το πρωτόγνωρο, ακόμη και πέρα από τα όρια του ρεαλιστικού, με οδηγό τη φαντασία. Από την απλή κινηματογράφηση της εισόδου ενός τρένου στο σταθμό, μέχρι τις αλχημείες των οπτικών τρικ του Μελιές, το κινηματογραφικό κοινό βίωνε ένα σινεμά διασκέδασης που, πολλές δεκαετίες αργότερα, επρόκειτο να εκτροχιαστεί για χάρη του… πνεύματος! Να, λοιπόν, που σήμερα ο Σκορσέζε μας δείχνει ξανά το δρόμο του γυρισμού προς τη διάσωση (και μια παραβολή πάνω στη σημασία του φιλμικού restoration) της Τέχνης του entertainment, αξιοποιώντας όσο κανένας άλλος στο παρελθόν (ναι, περισσότερο κι από το «Avatar» του Κάμερον!) το μέσον του 3D.

Εάν ανήκεις σε αυτό το… υπό εξαφάνιση είδος, που βλέπει τη μεγάλη οθόνη σαν τη μεγάλη απόδραση (σημάδι των καιρών σε κάθε περίοδο σοβαρής, Ιστορικής κρίσης του σύγχρονου πολιτισμού), είναι σίγουρο πως το «Hugo» θα σε αγγίξει με τρόπο ανεπανάληπτο. Με ή χωρίς Όσκαρ καλύτερης ταινίας. Τα υπόλοιπα είναι για τα βιβλία, τους κυνικούς κι εκείνους που δε μεγάλωσαν μαζί με αυτές τις υπέροχες εικόνες, στο σκοτάδι. Έστω κι αργά, ο Σκορσέζε το θυμήθηκε. Και έκανε αυτό που όφειλε. Τον ευχαριστούμε.