του Ηλία Φραγκούλη

Οι δημοσιογραφικές προβολές γίνονται πάντοτε το πρωί και συνήθως ξεκινούν στις 10:00. Το «Avatar» το είχαμε δει το 2009 στο multiplex της ODEON στη λεωφόρο Συγγρού, δίπλα στη Στέγη. Ίσως έχει σημασία να προσθέσω ότι στη θέση του σήμερα βρίσκεται… η επέκταση ενός μεγάλου ξενοδοχείου της αλλοδαπής. Ήταν προφανές ότι θα παρακολουθούσαμε την event movie της χρονιάς, ένα τόσο μεγαλόπνοο και μακροχρόνιο στις απαιτήσεις της παραγωγής του έργο του Τζέιμς Κάμερον, φορώντας τα (ενοχλητικά για μένα) 3D γυαλιά, πάνω από τα μυωπικά μου. Θα έλεγα ότι εκείνη η επαφή με το φιλμ στη μεγάλη οθόνη έμοιαζε με… «ξεπαρθένιασμα»! Θυμάμαι να βγαίνω από την αίθουσα και να τυφλώνομαι από το φως της μέρας, να παραπατάω στις κυλιόμενες σκάλες, να χρειάζομαι λίγη ώρα μέχρι να επιστρέψω στην πραγματικότητα και τον κόσμο μας. Πρωτόγνωρα πράγματα. Ενθουσιασμός. Πριν καν προκύψει η μαζική υστερία του κοινού, τα ταμειακά ρεκόρ σπάσουν παγκοσμίως και το τρισδιάστατο επιβληθεί στο κινηματογραφικό θέαμα. Αρκετούς μήνες αργότερα, επιχείρησα να ξαναδώ το «Avatar» στο σπίτι. Χωρίς 3D, χωρίς τις… κανονικές του διαστάσεις. Δεν βλεπόταν!

Το σινεμά είναι (και πρέπει να είναι) μια «larger than life» εμπειρία. Και υπάρχουν, ανά τις δεκαετίες, εκείνα τα έργα τα οποία το αντιπροσωπεύουν αυτό το ρητό μεγαλειωδώς, οδηγώντας στις αίθουσες και θεατές που δεν το κάνουν ούτε… μια φορά ετησίως! Ακριβώς αυτές οι ταινίες, ενίοτε, έχουν ένα κοινό και μεγάλο πρόβλημα: στο πέρασμα του χρόνου αμφισβητούνται. Δεν «λένε» τα ίδια πράγματα σε επόμενες γενιές, οι οποίες από περιέργεια επιχειρούν να τις παρακολουθήσουν (συχνότερα εκτός μεγάλης οθόνης) και, εάν φτάσουν μέχρι τέλους (!), απορούν με τη φήμη και το γιατί προκάλεσαν τόσο ντόρο αυτά τα φιλμ. Έχει σημασία το να ζήσεις μερικές ταινίες στην εποχή τους, λοιπόν. Δεν εξηγείς με την ίδια ευκολία σ’ έναν θεατή που έχασε τη λαλιά του με το «Avatar» το 2009, γιατί το «Όσα Παίρνει ο Άνεμος» προκαλούσε το αντίστοιχο δέος το… 1939! Θα σε πει «παππού», «ξεπερασμένο» και «οπισθοδρομικό»!

Καθώς ο Κάμερον ετοιμάζεται να μας παρουσιάσει το sequel του «Avatar», «The Way of Water», στα μέσα του φετινού Δεκέμβρη, η original ταινία επιστρέφει «για περιορισμένο αριθμό προβολών» (και καλά…) στις κινηματογραφικές αίθουσες, με αναβαθμισμένη 4K εικόνα (διότι έχετε και στο σπίτι, πλέον…), για να θυμίσει τις δόξες του στους «παλιούς» και να συστηθεί καταλλήλως στο πιο νεανικό κοινό που, ενδεχομένως, δεν έχει ιδέα περί τίνος πρόκειται (χαρακτηριστικό ζήτημα της «σημερινής νεολαίας» η άγνοια…)! Δεν πραγματοποιήθηκε δημοσιογραφική προβολή, έτσι ώστε να έχουμε τη σωστή αναλογία εμπειρίας για τη σύγκριση με το σήμερα και στο home entertainment… εξακολουθεί να μην βλέπεται!

Η ανάμνηση της ίδιας της ταινίας ήταν διχασμένη εξαρχής. Αν και πρόκειται περί τεχνολογικού επιτεύγματος, στον τομέα του storytelling το «Avatar» είναι ένα αφελέστατο παραμυθάκι οικολογικών και αντιπολεμικών μηνυμάτων για παιδιά, που απλά μαγεύει οπτικά. Ευφάνταστο σίγουρα, με θέαμα και εικόνες που σε «απορροφούν» από οτιδήποτε άλλο συντρέχει στον κόσμο. Η τεχνολογία της εικόνας, όμως, εξελίσσεται. Και αν το βασικότερο προσόν σου είναι η εικόνα που… καταπλακώνει το ισχνό περιεχόμενο, στο μέλλον αυτό δεν πρόκειται να σταθεί με το μέρος σου. Το «Avatar», ειδικά για τους gamers, θεωρείται πλέον ένα «φτηνό» παιχνιδάκι ξεπερασμένων γραφικών, ενώ για τους περισσότερους κινηματογραφόφιλους μοιάζει περισσότερο με ταινία… animation!

Μέσα στο πλαίσιο της συνολικής φιλμογραφίας του Κάμερον, δεν το τοποθετώ σ’ ένα top 5 προσωπικής προτίμησης (το director’s cut του «The Abyss» βρίσκεται στην κορυφή) και σήμερα δεν αισθάνομαι κάποια ιδιαίτερη έλξη για να επιστρέψω στον πλανήτη Παντόρα. Γι’ αυτό και δεν επιθυμώ καν ν’ αξιολογήσω το «Avatar» με τη ματιά του 2022. Βασικά, γιατί δεν την έχω! Το 2009, αποτελούσε μία τεράστια φιλμική εμπειρία που άγγιζε το αριστούργημα. Ως εμπειρία, το επισημαίνω, ουχί ως περιεχόμενο. Στο παρόν, η ανάμνηση δεν φαντάζει τόσο κολακευτική για την ταινία. Εάν, δηλαδή, τότε ήταν «πεντάστερο» ή «τετράστερο», σήμερα σίγουρα απέχει (ελαφρά) από τέτοιες βαθμολογικές αξιολογήσεις. Δεν είναι το «ίδιο» έργο, πια. Και, ακόμα πιο σημαντικά, εμείς δεν είμαστε οι ίδιοι θεατές…