του Ηλία Φραγκούλη

Το 1979, κανείς δεν μπορούσε ν’ ακούσει τις κραυγές σου στο διάστημα. Το 2013, στα 600 χιλιόμετρα πάνω από τον πλανήτη μας, κανένας ήχος, καμία ατμοσφαιρική πίεση και καθόλου οξυγόνο δε σου επιτρέπουν καν να σκεφτείς πως μπορείς να ουρλιάξεις! Απλά, δε ζεις. Αυτή είναι η πιθανότερη κατάληξη του χαρακτήρα που υποδύεται η Σάντρα Μπούλοκ στο «Gravity» του Αλφόνσο Κουαρόν, ο οποίος έχει θέσει από την πρώτη προβολή της ταινίας παγκοσμίως τη σοβαρότερη υποψηφιότητα για το Όσκαρ σκηνοθεσίας του 2014. Και αυτή τη φορά δε μιλάμε για δήθεν «ανατροπή» α λα Ανγκ Λι. Ο άνθρωπος έχει κάνει ταινία το «δεν υπάρχει»! Κυριολεκτικά.

Αποφεύγοντας δεσμούς με θεολογικά ζητήματα, δεύτερα και τρίτα επίπεδα ανάγνωσης περί ανθρώπινης ύπαρξης και σύμπαντος, ο Κουαρόν απογυμνώνει το μυαλό από τη σκέψη και σε καθοδηγεί προς ένα μονοπάτι διασκέδασης και θεάματος πρωτοφανούς για τα κινηματογραφικά χρονικά. Η τρισδιάστατη υφή της εικόνας μαζί με το τεράστιο μέγεθος της κινηματογραφικής οθόνης (ειλικρινά, μου είναι αδύνατον να πιστέψω πως οι άνθρωποι που θα βλέπουν το φιλμ σε οθόνες ΙΜΑΧ στο εξωτερικό, θα μπορούν να στέκονται στα πόδια τους με το που εμφανίζονται τα credits τέλους…) σε υποβάλλουν σε μια εμπειρία που σε φέρνει όσο πιο κοντά γίνεται στο να… αιωρείσαι στο διάστημα! Ο δύστροπος κριτικός μέσα μου πήγαινε να «σκαλίσει» τις όποιες αδυναμίες της ταινίας, όμως, παραδέχομαι πως σε ουκ ολίγες στιγμές γράπωνα το κάθισμα αγχωμένος, για να καταλήξω να σηκώνομαι με μια αίσθηση πραγματικής ναυτίας! Αυτή είναι και η καλύτερη εκδίκηση για έναν κριτικό κινηματογράφου, νομίζω. Με την καλή έννοια. Ο Κουαρόν δε θέλει να σου… τουμπάρει το στομάχι για να σε εκδικηθεί για κάτι. Θέλει να σε κάνει να ξεχάσεις τι είναι η βαρύτητα, τα όρια της οθόνης ενός κινηματογράφου, τη σχέση τού ρεαλιστικού με το «πλαστό» της 7ης Τέχνης.

Η οδύσσεια του τριμελούς πληρώματος της αποστολής ξεκινά πολύ σύντομα, αφού ο Κουαρόν σε έχει «ανεβάσει» για μερικά λεπτά στο δέος τού απόλυτου… πουθενά, με τον κόσμο μας στα πόδια σου. Ψάχνεις από πού να κρατηθείς όταν η στρατόσφαιρα σου πετάει μια θύελλα από μεταλλικά θραύσματα τα οποία συνθλίβουν τα πάντα στο πέρασμά τους. Σοκάρεσαι από την ψυχρότητα της εικόνας ενός νεκρού που αιωρείται στο διάστημα. Χάνεις την ανάσα σου καθώς ένα λουρί κρατά στη ζωή, ενωμένους, τους δύο εναπομείναντες χαρακτήρες τού φιλμ, προτού αυτός ο «ομφάλιος λώρος» αντέξει μονάχα τον έναν…

Η μικρή, ιδανική διάρκεια του φιλμ προσφέρει τη δυνατότητα στο minimal (και ενίοτε κλισέ) σενάριο του πατρός και του υιού Κουαρόν να επιβιώσει δίχως πλατειάσματα και εξωφρενικές απιθανότητες, επιτρέποντας στην Μπούλοκ να στήσει τον – αμερικανιά – στερεοτυπικό χαρακτήρα τής μοναχικής επιστήμονος, που μια τραυματική εμπειρία στη ζωή την έχει οδηγήσει σε τόσο… ακραίες μορφές «φυγής» (ή και ασκητικού βίου). Εδώ, βέβαια, το τεράστιο φάουλ της ταινίας βασανίζει το βλέμμα σου σε κάθε κοντινό πλάνο τής πρωταγωνίστριας: επιτρέπεται μια τέτοια ηρωίδα να έχει κάνει… πλαστικές στο πρόσωπό της; Κοινώς, μακάρι να μην έβγαζε ποτέ το σκάφανδρο! Χωρίς αυτό να μειώνει την αξία τής Μπούλοκ, η οποία εκτελεί με απίστευτο επαγγελματισμό οτιδήποτε αναλάβει να ερμηνεύσει. Δεν είναι μια μεγάλη ηθοποιός. Αλλά δεν μπορείς και να της χρεώσεις ψεγάδια, πόσω μάλλον σε κάτι σχεδόν υπερ-άνθρωπο σε απαιτήσεις, όπως το «Gravity».

Τεχνολογικό επίτευγμα, ακόμη και μόνο για το απίστευτα «χορογραφημένο» μονοπλάνο των 13 λεπτών της αρχής, το φιλμ του Κουαρόν δε χρειάζεται «δαίμονες» του διαστήματος για να σε τρομάξει. Το κενό, η σιωπή του και το έρεβος που φτάνει πέρα κι από την προοπτική των ψηφιακών του κάδρων και των συνόρων τού βλέμματός σου με το μεγάλο «άγνωστο», αρκούν για να σβήσουν τις (κυρίως) επιστημονικές αμφιβολίες ή το «δεν ξέρω πότε πρέπει να σταματήσω να παίζω με τα νεύρα τού θεατή» συναίσθημα. Δεν είναι το «2001: Η Οδύσσεια του Διαστήματος». Είναι αγνό σινεμά. Που θα σε πάρει και θα σε σηκώσει. Ζώντας το σα να βρίσκεσαι εκεί.