του Ηλία Φραγκούλη

«Πώς ήταν;», ρωτάνε. Και τους δείχνει μια φωτογραφία της.

Κάποτε υπήρχε ο σκηνοθέτης Γουές Άντερσον. Τον ξεχώρισα από την πρώτη στιγμή, όταν έπεσε στα χέρια μου ένα screener του «Bottle Rocket» (1996), πριν καν βγει σε βιντεοκασέτα στην Ελλάδα (καθώς δεν έτυχε ποτέ κινηματογραφικής διανομής). Όταν είδα για πρώτη φορά το «Rushmore» (1998), σε μία εντελώς private προβολή για μένα (τι δώρο απρόσμενο κι αξέχαστο αυτό!), ήταν σαν να μου άλλαζαν την κοσμοθεωρία για το νόημα της ζωής. Ο Γουές Άντερσον έγινε ένα από αυτά τα πράγματα που βρίσκεις στη ζωή και τα αγαπάς, λες και προορίζονταν για σένα. Όχι με έναν «ελιτίστικο» τρόπο, μα εντελώς εσωτερικά. Στο πέρασμα του χρόνου, κοινώνησα το σινεμά του, την εξέλιξή του, ότι «μαγικό» είχε να μου προσφέρει από τη μεγάλη οθόνη. Από την πιο πρόσφατη «Γαλλική Αποστολή» του (2021), βγήκα από την αίθουσα με δάκρυα. Ο Γουές Άντερσον είχε μετεξελιχθεί σε καλλιτέχνη. Με τον οποίο μπορείς να έρθεις σε επαφή μόνο εάν τον νιώθεις. Δεν υπάρχουν πια ημίμετρα σε σχέση με το φιλμικό του σύμπαν. Γιατί, πλέον, είναι σύμπαν. Ή μπορείς να «κατοικίσεις» σ’ αυτό ή όχι.

Διχοτομώντας κάθε έννοια σχέσης ενός έργου με τον τελικό αποδέκτη του, το κοινό, από το στάδιο της συγγραφικής δημιουργίας και τα παρασκήνια ενός staged στησίματός του, μέχρι μία φιλμική «φαντασίωση» του κόσμου του, το «Asteroid City» μοιάζει (με ένα ελαφρώς ακραίο σκεπτικό) να είναι το… «Dogville» (2003) του Άντερσον! Ένα άναρχα εγκεφαλικό και ειρωνικό απέναντι στο θέατρο… της ζωής παιχνίδι, εντελώς υποκειμενικά συναισθηματικό και ίσως πιο θελκτικό από ποτέ στο ανθρώπινο βλέμμα, με εικόνες που «αντιγράφουν» το ρεαλιστικό με σκοπό να σε κάνουν να το αποστρέφεσαι. Είπαμε, ο Άντερσον άλλαξε level. Διατηρεί την οπτική του κομψότητα, την απογειώνει αδιάκοπα, όμως, ταυτόχρονα, καθώς η Τέχνη του εγκαταλείπει τα «εγκόσμια», αποδομεί όλο και πιο έντονα τους κανόνες της αφήγησης, βάζοντας τους ήρωές του να κινούνται σ’ ένα «ακατάστατα» υπερ-μελετημένο σκηνικό δράσης, όπου το σενάριο δεν τους οδηγεί απαραίτητα σε ένα μονοπάτι, αλλά σε layers συνειδητοποίησης της ύπαρξής τους, για να καταλήξουν… στιγμές ασημαντότητας, κουκίδες μέσα σε μια «σφαίρα» του σύμπαντος που δεν ορίζεται από τη θέλησή τους.

Και πάλι σκέφτομαι τον Λαρς φον Τρίερ και την εισαγωγή της διαδικασίας ενός υπνωτιστικού countdown, μέχρι να «μπει» ο θεατής στον κόσμο της «Europa» (1991). Ο Άντερσον λειτουργεί αντίστροφα, «ναρκώνοντας» το κοινό με το εικαστικό τοπίο ενός κόσμου που θυμίζει παλιακές εικόνες από View Master, για να (σε) φτάσει στο τέλος του «ταξιδιού» του, σ’ ένα mantra πολλαπλών ερμηνειών, για το τι παρακολουθούσες και που βρίσκεσαι (δίχως όρια διάστασης): «You can’t wake up, if you don’t fall asleep»! Θέλεις να ξυπνήσεις; Τι γίνεται, όμως, εάν δεν κοιμόσουν ποτέ;

Όπως συνήθως, στην καρδιά του γουεσαντερσονικού σύμπαντος, υπάρχει η τραγωδία της απώλειας. Ο θάνατος της μητέρας (στάχτη μοιρασμένη σε ταπεράκια, πια) του ανήλικου Γούντροου «Brainiac» Στίνμπεκ και των τριών αδελφών του, συναντά το ρομαντικό αδιέξοδο (ή την πρόταση της μεγάλης φυγής) του πατέρα Όγκι, ο οποίος φλερτάρει από… αντικριστά «frames» την ηθοποιό Μιτζ Κάμπελ (με το άκουσμα του ονόματός της να προκαλεί ομαδικά αναφωνήματα από τον ανδρικό πληθυσμό), μια γυναίκα που δεν έχει καμία επαφή με την αστρονομία, μα την έλκει το… stardom! Μπορεί η ιστορία του Άντερσον αυτή τη φορά να έχει για προορισμό εκείνη την (αρκετά συμβολικά) ανολοκλήρωτη γέφυρα του «highway to nowhere» ή ν’ ανοίγεται μπροστά της ένας αχανής δρόμος πιθανοτήτων, για μια ζωή που συνεχίζεται αφημένη στην τύχη της. Και τα δύο κουβαλάνε τη δική τους θλίψη. Σε πλαίσιο ρεαλισμού. Που καλύτερα είναι ν’ αποβάλλει ο θεατής από το μυαλό του, για όσο διαρκεί το φιλμ. Ας περιμένει (αν όχι να ελπίζει), λοιπόν, να κατεβεί στη Γη ένας εξωγήινος, που αντί για αστεροειδείς ίσως προτιμά να κλέβει τον λογισμό του ανθρώπου…