του Νίκου Παλάτου

Είναι Αμερικανός και του αρέσουν οι ανά τον κόσμο εξωτικές περιπέτειες. Κυνηγάει θησαυρούς, δείχνοντας ιδιαίτερη αδυναμία σε πολύτιμα, αρχαιολογικού ενδιαφέροντος αντικείμενα. Φοράει μόνιμα χακί παντελόνι, δερμάτινο καφέ μπουφάν και καπέλο fedora, το οποίο συνηθίζει να χαμηλώνει στο μέτωπο, κρύβοντας ελαφρά το πρόσωπό του. Έχει έναν δικό του τρόπο να γοητεύει, αλλά και να κουμαντάρει τις γυναίκες, αποφεύγοντας ταυτόχρονα και τις παγίδες που στήνουν οι εχθροί του. Άμα λάχει πιλοτάρει κι αεροπλάνο, καθώς στα μακρινά και απομονωμένα μέρη που συχνάζει δεν είναι πάντα βέβαιο πως θα υπάρχουν… δρόμοι. Ο Ιντιάνα Τζόουνς, είπατε; Ναι, θα μπορούσε. Αλλά εν έτει 1954… όχι δα!

Ο Χάρι Στιλ είναι ένας τριαντάρης Αμερικανός, που για κάποιον αδιευκρίνιστο λόγο έχει ξεβραστεί στο Κούσκο του Περού. Βγάζει μεροκάματο κάνοντας τον τουριστικό οδηγό σε λεφτάδες συμπατριώτες του οι οποίοι καταφθάνουν στην πόλη για να θαυμάσουν το εξωτικό της μεγαλείο, λειτουργώντας συχνά και ως διασκεδαστής / ψυχαγωγός για τις μεσήλικες βαριεστημένες συζύγους τους («ασαφώς» υπαινικτικό το τελευταίο στο φιλμ, λόγω περιόδου παραγωγής…). Φαίνεται πως είναι τύπος χωρίς πολλούς ηθικούς φραγμούς, αφού είναι πάντα έτοιμος ν’ αρπάξει την όποια ευκαιρία του παρουσιαστεί για να βγάλει εύκολο χρήμα. Το μεγάλο του όνειρο, που θα τον κάνει να πιάσει μια για πάντα την καλή, είναι ν’ ανακαλύψει ένα θρυλικό ιερό κόσμημα των Ίνκας, γνωστό ως Ηλιαχτίδα, το οποίο πάνω στην ολόχρυσή του επιφάνεια φέρει 119 διαμάντια και 243 άλλα πολύτιμα πετράδια. Αριθμοί που ο Στιλ επαναλαμβάνει όπου βρεθεί κι όπου σταθεί…

Δεν είναι, όμως, ο μόνος που αναζητά την περίφημη Ηλιαχτίδα. Το ίδιο ακριβώς κάνει και ο άσπονδος φίλος του, Εντ Μόργκαν, με τη διαφορά πως ο Στιλ έχει στα χέρια του πολύτιμο στοιχείο το οποίο του δίνει προβάδισμα σε τούτο το κυνήγι θησαυρού. Η δουλειά που του αναθέτει έναντι αμοιβής ο Μόργκαν, να βοηθήσει καταζητούμενη Ρουμάνα αρτίστα που καταφθάνει μετά κόπων και βασάνων στο Κούσκο, περισσότερο για παγίδα μοιάζει. Όταν, όμως, πληροφορείται πως ο άνθρωπος που έρχεται να την μπουζουριάσει κυκλοφορεί με το ιδιωτικό του διθέσιο αεροπλάνο, η πόρτα της μεγάλης ευκαιρίας που διακαώς αναζητούσε, ανοίγεται μπροστά του. Ως γνωστόν, άλλωστε, Κούσκο – Μάτσου Πίτσου δεν είναι παρά ένα τσιγάρο πτήση. Βέβαια, οι αρχαιολόγοι που έχουν ήδη ξεκινήσει ανασκαφές στον χώρο της σημαντικότερης πόλης των Ίνκας, δεν βοηθούν ιδιαιτέρως το σκοπό του. Ούτε οι πολλοί ντόπιοι που πηγαινοέρχονται εκεί, καθώς διατηρούν ένα ιδιαίτερο δέσιμο με τη γη των προγόνων τους. Ο Εντ Μόργκαν, δε, δεν είναι και κάνα κορόιδο για ν’ αφήσει την Ηλιαχτίδα να του ξεγλιστρήσει μέσα απ’ τα χέρια…

Δεν χρειάζεται να είναι κανείς φωτεινός παντογνώστης της ιστορίας του παγκόσμιου κινηματογράφου ώστε να αντιληφθεί, από το πρώτο κιόλας λεπτό, πως τούτο «Το Μυστικό των Ίνκας» στέκει ως η υπ’ αριθμόν ένα πηγή έμπνευσης για τους «Κυνηγούς της Χαμένης Κιβωτού» (1981). Είναι κάτι παραπάνω από προφανές πως οι Στίβεν Σπίλμπεργκ και Τζορτζ Λούκας από εδώ ξεσήκωσαν, τόσο το περίφημο outfit του Ιντιάνα τους, όσο και τη σεκάνς όπου με τη βοήθεια των αχτίδων του ηλίου ο διάσημος αρχαιολόγος εντοπίζει σε ανασκαφή τάφου στο Κάιρο το σημείο όπου μάλλον βρίσκεται θαμμένη η Κιβωτός. Και αυτές δεν είναι παρά οι τρανταχτές ομοιότητες. Αυτό, φυσικά, δε σημαίνει ότι το «Μυστικό» είχε ανακαλύψει τον τροχό, αφού οι σε στυλ b-movie εξωτικές περιπέτειες γυρίζονταν ήδη από τη δεκαετία του ’30 (όπως, λόγου χάρη, «Η Μάσκα του Φου Μαντσού» από το 1932) στο Χόλιγουντ. Αυτό που κάνει τον Χάρι Στιλ να ξεχωρίζει από τους λιγότερο ή περισσότερο παρόμοιου ύφους προκατόχους του, είναι η κατά πολύ πειστικότερη απεικόνιση του adventurer – εξερευνητή που προτάσσει, μιας και ο τύπος τον οποίο ενσαρκώνει μοιάζει αρκούντως αληθοφανής ως τυχοδιώκτης. Αυτόν ακριβώς τον χαρακτήρα ήρθε να τελειοποιήσει ο δόκτωρ Τζόουνς του Σπίλμπεργκ σχεδόν τρεις δεκαετίες αργότερα, διανθίζοντάς τον με το διδακτορικό του υπόβαθρο, τις φοβίες και τις αιώνιες έχθρες του.

Ο Τσάρλτον Χέστον στα νιάτα του (και λίγα χρόνια πριν «μπλέξει» με τα βιβλικά έπη, στα οποία άφησε εποχή), δείχνει πως είχε ήδη το χάρισμα να γεμίζει με την παρουσία του την οθόνη, ισορροπώντας θαυμάσια ανάμεσα στον ψυχρό αμοραλιστή και στον αισθηματία γόη, που κάποιες ηθικές αξίες κατά βάθος τις έχει ακόμη. Οι έχοντες παρελθόν στο είδος του νουάρ γραφιάδες Σίντνεϊ Μπουμ και Ρέιναλντ ΜακΝτούγκαλ, φρόντισαν να του γράψουν μια σειρά από κυνικές ατάκες οι οποίες θα ταίριαζαν γάντι ακόμα και σε ήρωα του Ντάσιελ Χάμετ, δίνοντάς στον χαρακτήρα μια extra σαρκαστική διάθεση. Γεγονός είναι πως το στόρι δεν κρύβει τίποτα φοβερές και τρομερές εκπλήξεις, ακολουθώντας την πορεία που πάνω-κάτω από την αρχή φαντάζεσαι, η δε υποπλοκή με την «δραπέτη» του Ανατολικού Μπλοκ και την χαλαρή κριτική στο Σιδηρούν Παραπέτασμα είναι ελαφρώς ξεκάρφωτη.

Από την άλλη, όμως, η ταινία όχι μόνο αποζημιώνει, αλλά απαιτεί τη θέασή της χάρη στα καταπληκτικά και τόσο σπάνια Technicolor γυρίσματα στο Μάτσου Πίτσου και το Κούσκο, χωρίς να αψηφά την ίδια ώρα τους κώδικες του είδους της εξωτικής περιπέτειας που πρεσβεύει. Ο σκηνοθέτης Τζέρι Χόπερ συνδυάζει τα υπέροχα εναέρια πλάνα του διευθυντή φωτογραφίας Λάιονελ Λίντον με τα εκφραστικά πρόσωπα του ντόπιου πληθυσμού του Περού, πετυχαίνοντας πολύχρωμη αυθεντικότητα, η οποία σε καμία περίπτωση δεν στέκει εμπόδιο στον ρυθμό της αφήγησης του φιλμ. Αεροπλανική διαφυγή, ζούγκλα, προδοσίες, αισθηματικά μπερδέματα και στο βάθος η ελπίδα ανακάλυψης της Ηλιαχτίδας, είναι στοιχεία που κρατούν σταθερά το ενδιαφέρον. Όταν, δε, η Ίμα Σουμάκ εμφανίζεται με παραδοσιακή φορεσιά να τραγουδά με την μοναδικού εύρους φωνή της στους πρόποδες του Μάτσου Πίτσου, «Το Μυστικό των Ίνκας» αποκτά χαρακτήρα ατόφιου θησαυρού. Όχι σαν εκείνους του χειροπιαστούς που ο Χαρι Στιλ με μανία κυνηγά, αλλά από τους άπιαστους του μουσικού πενταγράμμου, που όποιος τους ακούσει έστω και μια φορά θα τους θυμάται για πάντα.