του Νίκου Παλάτου

Έπειτα από μακρά και ευδόκιμη σταδιοδρομία ως καθηγητής Ιστορίας, ο καθ’ όλα αξιοσέβαστος μίστερ Τζέιμς Άντερς βγαίνει στη σύνταξη. Επιστρέφει στη γενέτειρά του, τη Νέα Υόρκη, έχοντας όμως αποφασίσει πως δεν επιθυμεί τα χρόνια της συνταξιοδότησής του να τα περάσει κλαδεύοντας τις τριανταφυλλιές του κήπου του ή παίζοντας bingo με βαριεστημένους συνομήλικούς του. Άπαξ της άφιξής του στην πόλη, κατευθύνεται στο σπίτι φίλου από την παιδική του ηλικία, για τον οποίο έχει ακούσει πως έχει εξελιχθεί σε σπουδαίο και τρανό άνθρωπο της… πιάτσας του εγκλήματος. Αφού αγκαλιάζονται και συγκινούνται ενθυμούμενοι τα παλιά, ο καθηγητής τού ξεφουρνίζει το παραμύθι.

Επί τριάντα συναπτά έτη, ο γλυκομίλητος κύριος Άντερς έβλεπε από το παράθυρο της τάξης του, στο μακρινό Ρίο ντε Τζανέιρο όπου δίδασκε τα γραφεία μεγάλης εταιρείας εμπορίας διαμαντιών. Γνωρίζοντας επακριβώς ποιες δύο συγκεκριμένες ημέρες του χρόνου γίνεται η παραλαβή των πολύτιμων φορτίων, έχει καταστρώσει λεπτομερέστατο σχέδιο για την κλοπή τους, ατυχώς, όμως, του λείπουν τα κατάλληλα χέρια που θα φέρουν εις πέρας τη δουλειά. Ο παλιόφιλος δεν τον απογοητεύει στιγμή, αφού διατηρώντας πληρέστατο αλφαβητικό αρχείο όλων των ρεμαλιών της υδρογείου (!), του συστήνει άχαστο καρέ απατεώνων, ο καθένας εκ των οποίων θεωρείται αυθεντία στον τομέα του. Ο προφέσορας ξεχύνεται σε Λονδίνο, Ρώμη και Παρίσι για να στρατολογήσει τους τέσσερις άσσους της κομπίνας, πείθοντάς τους για το πλάνο του, αφενός με το τρελό χρήμα που η δουλειά θα αποφέρει, αφετέρου με τη μοναδική συγκυρία που κάνει την μπίζνα να μοιάζει πιο σίγουρη από ποτέ. Η παραλαβή των διαμαντιών συμπίπτει για πρώτη φορά με τις περίφημες καρναβαλικές εκδηλώσεις του Ρίο, παρέχοντας μία επιπλέον ασπίδα προστασίας. Επί τέσσερις ολόκληρες ημέρες ουδείς στην πόλη πρόκειται ν’ ασχοληθεί με κάτι άλλο πέραν του καρναβαλιού, οπότε τι το καλύτερο για την παρέα των αετονύχηδων από το να μπουκάρει στα γραφεία της εταιρείας και να ξαλαφρώσει το χρηματοκιβώτιό της από τα περιττά βάρη;

Ο Ιταλός σκηνοθέτης Τζουλιάνο Μοντάλντο (περισσότερο γνωστός για τα ιστορικά του δράματα, όπως το «Σάκο και Βαντσέτι» του 1971) δείχνει πως έχει μελετήσει πολύ καλά τους κανόνες του είδους που εδώ υπηρετεί. Συνδυάζοντας τον καθοριστικό heist σεναριακό μπούσουλα του «Ριφιφί» (1955) με τον κοσμοπολίτικο αέρα του «Topkapi» (1964), πετυχαίνει με τούτο το «Grand Slam» (όπως είναι γνωστότερο το έργο παγκοσμίως) να παρουσιάσει ένα άκρως ψυχαγωγικό φιλμ του genre, το οποίο αν και υπολείπεται από τα προαναφερθέντα του Ζιλ Ντασέν, δεν έχει και πολλά να ζηλέψει από άλλα παρόμοιου ύφους της εποχής εκείνης. Ενώ, όμως, ταινίες όπως η «Ληστεία αλά… Ιταλικά» (1969) έχουν αποκτήσει με τα χρόνια το status του κλασικού, τούτη εδώ έχει αδίκως περιέλθει στην πλήρη αφάνεια. Κι ας έχει ένα μάλλον «ανοιχτό» φινάλε, που (όπως ακριβώς εκείνη η ιταλιάνικη κομπίνα με τα Mini Cooper) θαρρώ ότι σηκώνει συζήτηση.

Εάν αυτή καθαυτήν η διαδικασία του στησίματος και της εκτέλεσης του όλου κόλπου παίζει τον πρωτεύοντα ρόλο σε μια ταινία του genre, τότε τούτο το βραζιλιάνικο «Κόλπο» περνάει με άνεση τις σχετικές εξετάσεις. Η τετράδα των υπεράνω πάσης υποψίας απατεώνων, αποτελούμενη από πρώην στρατιωτικό, ειδικό «μάστορα» των χρηματοκιβωτίων, μάγο των ηλεκτρικών, καθώς και από διεθνή… playboy (ο φαινομενικά άσχετος «παίκτης», που όμως είναι άκρως απαραίτητος, αφού οφείλει να σαγηνέψει τη γραμματέα της εταιρείας και να της αρπάξει πολύτιμο κλειδί), έχει λάβει κατατοπιστικότατες οδηγίες από τον mastermind προφέσορα για όλες τις παραμέτρους της ληστείας, πλην όμως σε δουλειές σαν κι αυτήν οι αναποδιές αποτελούν αναπόσπαστο μέρος του παιχνιδιού. Μπορεί εντός ενός αυστηρού χρονικού ορίου τριάντα λεπτών η πολυεθνική ομάδα να πρέπει να μπουκάρει με «αεροπλανικό» τρόπο στα απροσπέλαστα γραφεία, να ξεφύγει από τον έλεγχο της περιπόλου ασφαλείας και ν’ ανοίξει το χρηματοκιβώτιο αρπάζοντας τα αξίας πολλών εκατομμυρίων δολαρίων διαμάντια, πώς όμως θα γίνει κάτι τέτοιο, όταν μεταξύ άλλων ανακαλύπτει ότι το νέο σύστημα συναγερμού Grand Slam που μόλις έχει εγκατασταθεί εκεί, ανιχνεύει ακόμη και τον παραμικρό θόρυβο; Χώρια που το μοναδικό υπερπολύτιμο κλειδί οφείλει να επιστραφεί στον κάτοχό του ο οποίος βρίσκεται… κάπου εκεί έξω στο Ρίο, ενώ εκείνοι την παλεύουν με το ρολόι στο χέρι προσπαθώντας ν’ αρπάξουν τα πετράδια.

Οι απαντήσεις δίνονται με χειρουργική ακρίβεια και ενίοτε με σαρκαστικό χιούμορ (μέχρι και ένας αστυνόμος βοηθάει εν αγνοία του στη ληστεία), οι δε έξι (!) σεναριογράφοι καταφέρνουν να βγάλουν δυο-τρεις άσσους από το μανίκι, προσφέροντας άλλα τόσα twist, εκ των οποίων δεν αποτελούν και όλα τους γιγαντιαίες εκπλήξεις (ας πούμε μόνο πως η Τζάνετ Λι δεν είναι ακριβώς η… ανέραστη «καλόγρια» που αρχικά δείχνει). Κάπου μετά την ολοκλήρωση της ληστείας, το φιλμ χάνει ελαφρώς τον δρόμο του, αφού τα κυνηγητά και τα πιστολίδια δεν συνάδουν και τόσο με το έως τότε ύφος του. Ας είναι, όμως. Η απολύτως σιωπηλή σεκάνς της όλης επιχείρησης περιέχει μερικά ιδιαιτέρως hi-tech κόλπα (και κάποια όχι και τόσο hi-tech, αλλά άκρως λειτουργικά), τα σπάνια γυρίσματα εν μέσω του καρναβαλιού του Ρίο προσδίδουν εξωτική κοσμοπολίτικη διάθεση, το δε score του Ένιο Μορικόνε αποτελεί ένα καθαρόαιμο pop διαμάντι, από εκείνα που με τόση άνεση και ευκολία σκάρωνε ο maestro. Έχει περιέλθει στην αφάνεια κι αυτό, όμως, αφού η πιο ανάλαφρη πλευρά τού συνθέτη δεν έχει τύχει ιδιαίτερης αναγνώρισης.