του Ηλία Φραγκούλη

Μπορεί η ιδεολογία ενός ανθρώπου να επηρεάζει το καλλιτεχνικό του έργο και μέσω αυτού να προπαγανδίζει μηνύματα που ταυτίζονται με αυτήν; Είναι ένα ζήτημα που μας απασχολεί ακόμη και σήμερα, προκαλώντας μέχρι και τη λογοκρισία ενίοτε. Στην εποχή τού λεγόμενου «Hollywood studio system» αντιστοιχούσαν με την ίδια την αμερικανική κυβέρνηση, ελέγχοντας τους πάντες και τα πάντα, πόσω μάλλον τις πολιτικές «αποκλίσεις» από το παραδοσιακά επιτρεπτό. Στα τέλη της δεκαετίας του ’40, ο κομμουνισμός μετατράπηκε σε εχθρό του έθνους και το Χόλιγουντ δεν θα επέτρεπε ποτέ να τεθεί σε κίνδυνο η ασφάλεια των πολιτών που επιζητούσαν τη διασκέδαση μέσα στις κινηματογραφικές αίθουσες. Ο σκοταδισμός τού Μακαρθισμού επέβαλε τον «μαυροπινακισμό» ανθρώπων που εργάζονταν στη βιομηχανία του θεάματος, καταστρέφοντας καριέρες και ολόκληρες ζωές ακόμη, με τρόπο που τα παρασκήνια του αμερικανικού σινεμά δεν βίωσαν ποτέ ξανά. Αυτό ήταν το πραγματικό περιβάλλον στο οποίο πολέμησε και επιβίωσε ο σεναριογράφος Ντάλτον Τράμπο.

Επί της ατόφιας ιδεολογικής τοποθέτησης, η «Βιτρίνα» (1976) του Μάρτιν Ριτ τα είχε πει πολύ καλύτερα από όσα φιλμ καταπιάστηκαν με το θέμα. Ο «Trumbo», όμως, έχει το χολιγουντιανό λούσο, το κουτσομπολίστικο hype και τους αστέρες μιας ιστορικής περιόδου που για να κρατηθούν μέσα στο παιχνίδι του συστήματος έπρεπε να υποδύονται «ρόλους» από το πρωί ώς το βράδυ, να πειθαρχούν σαν ιδιοκτησία των studios και να είναι πάντοτε «καθαροί» για να καταναλωθούν από σχεδόν ολόκληρη την αμερικανική οικογένεια. Αυτό ήταν το «όνειρο». Και αυτή την ασφάλεια βρέθηκαν να απειλούν εκ των έσω οι κομμουνιστές του Χόλιγουντ, με πιο επικίνδυνους, ίσως, τους σεναριογράφους του. Γιατί ήταν εκείνοι που (θα) μπορούσαν να πετύχουν την πιο υποχθόνια «πλύση εγκεφάλου» των θεατών, την καθοδήγηση των αφελών μαζών πέρα από το μέτωπο του Ψυχρού Πολέμου. Πέρα από τη θέληση της κυβέρνησης, δηλαδή…

Η επιλογή του Τζέι Ρόουτς, σκηνοθέτη κωμικών franchise όπως οι περιπέτειες του πράκτορα Όστιν Πάουερς ή του σογιού των Φόκερ, μπορεί να μην φαίνεται σωστή, όμως οι προθέσεις των παραγωγών του «Trumbo» θα πρέπει να ήταν πρωτίστως… ψυχαγωγικές και κατόπιν διερευνητικές σε βάθος ανάλυσης. Δηλαδή, εδώ έχουμε ένα φιλμ που περισσότερο αναζητά τις διόδους «φυγής» από την προβληματική του θέματος, παρά μια ταινία που θέλει να παραστήσει τον ιδεολογικό σημαιοφόρο. Το παράδοξο… ευτύχημα είναι πως ο Ρόουτς δεν πάει να σου το σερβίρει διαφορετικά. Έχει βάλει σκοπό να σε μεταφέρει στην περίοδο, να σε διασκεδάσει και να σε πληροφορήσει, ελαφρώς «εγκυκλοπαιδικά». Όχι να σου… κουνήσει το δάχτυλο του πολιτικού διδακτισμού. Κι αν νομίζεις πως αυτό μεταφράζεται σε μη ένδειξη σεβασμού, έχει προσθέσει μια άκρως ενδιαφέρουσα πτυχή του προσωπικού βίου του Τράμπο: την ανισορροπία που προκαλούσε ο εγωισμός και το πείσμα του μέσα στο ίδιο του το σπίτι και την οικογένειά του.

Αυτό που δεν απογειώνει τον «Trumbo» φιλμικά είναι μια αίσθηση χλιδάτης τηλεταινίας «based on a true story» και η χαλαρότητα της αφήγησης στο πρώτο μέρος της ταινίας. Όταν, όμως, η πλοκή φτάσει στο «μυστήριο» της πρώτης του οσκαρικής νίκης, το φιλμ γίνεται μια μικρή trivial απόλαυση του κόσμου του Χόλιγουντ της δεκαετίας του ’50, την οποία υποστηρίζει ένα πρώτης τάξεως καστ, δίπλα στον υποψήφιο για Όσκαρ πρώτου ρόλου Μπράιαν Κράνστον, που υποδύεται τον ομώνυμο ήρωα με έναν παράδοξα εγκρατή σατιρικό τόνο.