του Ηλία Φραγκούλη

Περιμέναμε ένα στερεοτυπικό δράμα στηριγμένο πάνω στην προσωπικότητα του αινιγματικού κυρίου Χόκινγκ. Ο Τζέιμς Μαρς (που το 2009 βραβεύτηκε με το Όσκαρ καλύτερου ντοκιμαντέρ μεγάλου μήκους για το «Man on Wire»), όμως, εκπλήσσει και μας παρουσιάζει το εξαιρετικά ώριμο πορτρέτο μιας επιστημονικής ιδιοφυίας όχι μέσα από το μυαλό του (κάτι που σχεδόν θα απέκλειε την ταύτιση του θεατή με τον ήρωά του) αλλά… τον μεγάλο του έρωτα! Ναι, «H Θεωρία των Πάντων» είναι, τελικά, η πιο μεγάλη ιστορία αγάπης που θα δεις στη μεγάλη οθόνη σε τούτη τη σεζόν, μαζί και το χρονικό ενός γάμου τραυματικού (από πολλές απόψεις) που έρχεται να μας διδάξει «θεωρίες» πιο σημαντικές κι από εκείνες του σύμπαντος.

Αρχικά, ο διασημότερος φυσικός επιστήμων μετά τον Άλμπερτ Αϊνστάιν, δεν χρειαζόταν πάντοτε ένα αναπηρικό αμαξίδιο για να μετακινείται. Στα φοιτητικά του χρόνια στην Οξφόρδη, ήταν ένας συνηθισμένος… nerd, που προσπαθούσε να συμπεριφερθεί όπως κάθε συνομήλικός του, να φλερτάρει ίσως δειλά, αλλά να διεκδικήσει με σιγουριά αυτό που επιθυμούσε. Το «αυτό», στη συγκεκριμένη περίπτωση, άκουγε στο όνομα Τζέιν Γουάιλντ. Η σχέση τους ήταν ιδανική και τίποτε δεν έδειχνε πως θα μπορούσε να μπει ανάμεσά τους. Δεν υπολόγισαν την ίδια τη φύση, όμως…

Μετά από συμπτώματα σωματικής «αδεξιότητας», ο Στίβεν κάνει ιατρικές εξετάσεις και η διάγνωση αποκαλύπτει καλπάζουσας μορφής ασθένεια του κινητικού νευρώνα, με προσδόκιμο ζωής μόλις δύο ετών! Στα 21 του χρόνια. Η αρχική αντίδρασή του ήταν να πέσει σε κατάθλιψη και να απομακρύνει φίλους και γνωστούς (μαζί με τα πιθανά συναισθήματα οίκτου από εκείνους), μαζί και την αγαπημένη του Τζέιν, την οποία δεν επιθυμούσε να «καταδικάσει» σε αυτόν τον αργό θάνατο της σχέσης τους, όντας αληθινά ερωτευμένος μαζί της. Εκείνη επιλέγει τη «θυσία» από το να συνεχίσει τις σπουδές της (στην ιστορία Τέχνης), θα παντρευτούν, θα κάνουν ένα παιδί και… τα χρόνια θα κυλήσουν λιγότερο δύσκολα από το προβλεπόμενο και με σαφώς μεγαλύτερη διάρκεια από εκείνη που είχαν ορίσει οι γιατροί.

Δίχως να επαναπαύεται σε δραματικά κλισέ τού είδους, η οπτική τού Μαρς προκαλεί με λεπτούς χειρισμούς το συναίσθημα και προσεγγίζει έναν «ελλαττωματικό» γάμο ιδιάζουσας μορφής και δυσκολιών, ο οποίος δέχεται πιέσεις από τις απόπειρες… αυταπάρνησης του Στίβεν και της Τζέιν, στην προσπάθεια του καθενός να προστατεύσει τον άλλον, υπομονετικά. Σε μια σχέση σαφώς ταιριαστή, που όμως… δεν μπορεί να προσαρμοστεί από ένα σημείο κι ύστερα. Ο γάμος τους είναι φυσιολογικός και έχει αρμονικές βάσεις (το ζευγάρι, άλλωστε, έφτασε να έχει μέχρι και τρία παιδιά, παρά τις αμφιβολίες τού κοινωνικού περίγυρου περί της εκπλήρωσης των… σεξουαλικών καθηκόντων του κυρίου Χόκινγκ απέναντι στη σύζυγό του), αλλά το πρόβλημα θα μπορούσε να παρομοιαστεί με δύο κομμάτια ενός puzzle που αν και έδειχναν σωστά στο ταίριασμα μιας κοινής εικόνας, δεν εφάπτονταν με καμία πίεση.

Σε αυτή την πίεση εστιάζει το τελευταίο μέρος του φιλμ, εμφανίζοντας και νέα πρόσωπα στον βίο του ζευγαριού, «πειρασμούς» που θα μπορούσαν να δώσουν μεγαλύτερη χαρά στη ζωή του Στίβεν και της Τζέιν… χώρια. Κάθε πτυχή των ερωτημάτων που θέτει η ίδια η ζωή στο ζευγάρι αυτό φανερώνει σκληρούς συμβιβασμούς (που ξεπερνούν την όποια δικαιολογία της αναπηρίας εκείνου), θρησκευτικά διλήμματα, συναισθηματικές αντοχές και ηθικούς κανόνες που κρίθηκαν στην πράξη με αγάπη αλλά και υποχρεωτική σκληρότητα. Για σχεδόν τρεις δεκαετίες!

Όσοι θα ήθελαν να μάθουν περισσότερα για την επιστήμη και το μυαλό του κυρίου Χόκινγκ ίσως απογοητευτούν. Ο Μαρς τα βάζει στο background της ταινίας και μελετά κάτι πιο βατό για τη νοημοσύνη (και την ψυχοσύνθεση) του θεατή, εξυμνώντας τη σχέση δύο ανθρώπων και μετατρέποντας την εις γάμου κοινωνία τους στη δυσκολότερη εξίσωση, αυτήν που τίθεται προς επίλυση απ’ το… είδος μας. Για να το επιτύχει φιλμικά, φυσικά, χρειαζόταν δύο δυνατούς πρωταγωνιστές. Ο Έντι Ρέντμεϊν είναι συγκλονιστικός. Αποδίδει μια εν ζωή φιγούρα που είναι γνώριμη στους περισσότερους από εμάς και παλεύει με το ίδιο του το σώμα, με θαυμαστή λιτότητα και σχεδόν μηδαμινή βοήθεια από το μακιγιάζ. Συσπάσεις προσώπου, το κυρτό «πέσιμο» του λαιμού, ο τρόπος που κάμπτει τον σκελετό του, το βάδισμά του (όσο ο ήρωας στέκεται στα πόδια του), σταδιακά σε οδηγούν στην εικόνα του Χόκινγκ που έχεις αποτυπώσει δια μνήμης και, στο φινάλε, σε κάνει να θαυμάζεις ένα σύνολο δουλειάς τίμιο, θαρραλέο, γεμάτο ενέργεια και πάθος, που δεν γίνεται ποτέ γραφικό. Η Φελίσιτι Τζόουνς δεν έχει κάτι το ιδιαίτερα αβανταδόρικο για να απογειώσει την ερμηνεία της, αλλά στέκεται επάξια δίπλα στον Ρέντμεϊν, τον συντροφεύει διακριτικά και του επιτρέπει να ξεχωρίζει χωρίς να τον ανταγωνίζεται υψώνοντας τόνους πέρα από το συνηθισμένο. Ίσως και να την αδικεί λίγο η στέρηση ενός μακιγιάζ γήρανσης πιο έντονου για τα τελευταία χρόνια τής ηρωίδας που υποδύεται στο φιλμ.

Η ανασύσταση της περιόδου, κυρίως τοποθετημένη στις δεκαετίες του ’60 και του ’70, είναι δουλεμένη άψογα, χωρίς να επιβαρύνει ή να κλέβει την προσοχή από τους πρωταγωνιστές, ο Γιόχαν Γιόχανσον έχει γράψει τόσο ρομαντικές μελωδίες που θα σε χτυπήσουν σαν κεραυνοβόλος έρωτας (μη σου πω ότι θα χτυπήσουν και το Όσκαρ μουσικής…) και ο Μαρς υπογράφει με επαγγελματισμό και κομψότητα μια από τις καλύτερες ταινίες της φετινής σεζόν, ένα από τα έργα που σε συγκινούν εκεί που δεν το περιμένεις, μέσα από μια ιστορία που ακόμη και το σινεμά δεν θα μπορούσε να φανταστεί. Για δύο ανθρώπους που αγαπήθηκαν, μοιράστηκαν, δοκιμάστηκαν, έγιναν φίλοι κι εραστές σχεδόν με τη λάθος σειρά και θα μπορέσουν να σου μεταφέρουν κι εσένα μυστικά από ένα «λυσάρι» του αληθινού μυστηρίου του σύμπαντος. Της θεωρίας του έρωτα.