του Ηλία Φραγκούλη

Κινηματογραφικά γαλουχήθηκα στη δεκαετία του ’70. Προτού ανακαλύψω τα ρεύματα της 7^ης Τέχνης στην Ευρώπη, και κυρίως λόγω του νεαρού της ηλικίας μου, αναγκάστηκα ν’ ακολουθήσω τη μόδα των χολιγουντιανών ταινιών καταστροφής. Αξέχαστα παιδικά χρόνια… Η Φέι Ντάναγουεϊ με τουαλέτα να κρέμεται στην άκρη του πουθενά, δίπλα στις φλόγες του «Πύργου της Κολάσεως». Μια ντουζίνα τρελοί να προσπαθούν να φτάσουν στον πάτο ενός κρουαζιερόπλοιου για να βγουν στην επιφάνεια της θάλασσας (!), στην «Περιπέτεια του Ποσειδώνα». Κάθε τύπο επιβατικού αεροσκάφους σε συμφορές των αιθέρων, στη σειρά των «Airport». Σεισμοί, εκρήξεις ηφαιστείων, τυφώνες, μετεωρίτες, Zeppelin που γίνονταν μπουρλότο στην παρθενική τους πτήση, ναυτικές τραγωδίες και ότι βάλει ο νους σε συνδυασμό με πλοκή τρελής σαπουνόπερας. Those were the days! Χωρίς να υπολογίζω τον ερχομό του ζωικού βασιλείου, με καρχαρίες, αράχνες, φίδια, πιράνχα, μέλισσες, χταπόδια, αρκούδες, γορίλες, ατομικά μεταλλαγμένα μυρμήγκια και άλλες πρωτοφανείς εκδοχές της Φύσης που τιμωρεί τους κακούς ανθρώπους… Φυσικά, τότε κανείς δεν έμπαινε στον κόπο να σκεφτεί ότι αυτός ο άνθρωπος που κατατρέχεται από καταστροφές και τέρατα πάσης φύσης είναι ο ίδιος που «τα σκάει» στο ταμείο! Τότε, το μόνο που μας ένοιαζε ήταν η τσιρίδα που θα μπήγαμε, η ηδονή μπροστά στον φρικτό θάνατο των κακιασμένων ηρώων και η ανθρώπινη θυσία του ενός για… τη ζωή του πρωτοκλασάτου καστ πρωταγωνιστών. Με τέτοιο παρελθόν, μπορεί κανείς να είναι αντικειμενικός όταν βλέπει μία καινούργια ταινία καταστροφής;

Υπάρχει κάτι που διαφοροποιεί τα σύγχρονα φιλμ του είδους σε σχέση με τα μάλλον αστεία παραδείγματα της δεκαετίας του ’70. Τα σενάρια γίνονται ολοένα και λιγότερο αφελή, προσπαθώντας ν’ ακολουθούν πιστά τις ανάλογες επιστημονικές ενδείξεις. Δεν είναι παράξενο. Σε μια εποχή όπου η υπερπληροφόρηση μετατρέπει και την τελευταία «Κατίνα» σε τέρας ενημέρωσης, το σινεμά πρέπει να πουλήσει όσο πιο πειστικά γίνεται το παραμύθι του. Άλλωστε, έτσι επιτυγχάνονται και οι μεγαλύτερες εισπράξεις. Σε ένα δράμα καταστροφής, το ρεαλιστικό τρομοκρατεί περισσότερο τον θεατή. Οι αληθινές επιπτώσεις αυτού που βλέπει, μπαίνουν βαθύτερα στη σκέψη του και ο μαζικός πανικός θυμίζει τον τρόπο με τον οποίο αδειάζουν τα ράφια των supermarket κάθε φορά που έρχεται το επόμενο… τέλος του κόσμου! Κάτι τέτοιο καταφέρνει να κάνει και το «Μετά την Επόμενη Μέρα» του Ρόλαντ Έμεριχ, ίσως η πιο σοβαρή ταινία που μας χάρισε το είδος αυτό μέχρι σήμερα.

Το σενάριο του Έμεριχ δανείζεται στοιχεία από τις θεωρίες περί global warming, επιταχύνει σε χρόνο τις καιρικές μεταβολές των πιο δυσοίωνων προβλέψεων και φέρνει ξανά την Εποχή των Παγετώνων επί της Γης. Maître στις εικόνες Αποκάλυψης (θυμηθείτε τις αντίστοιχες σκηνές στη «Μέρα Ανεξαρτησίας») και πάντοτε σε συνδυασμό με τα καλύτερα δυνατά οπτικά εφέ, μας δίνει πρώτα μία ζοφερή εντύπωση του τι μας περιμένει, καταστρέφοντας εθνικά μνημεία και αναγνωρίσιμα ανά τον κόσμο σύμβολα, για να περάσει τη σκυτάλη στο απαραίτητο δράμα, με τον πρωταγωνιστή μετεωρολόγο να προσπαθεί να φτάσει στη Νέα Υόρκη για να σώσει τη ζωή του γιου του.

Αυτό που διασώζει το φιλμ, ακόμη και στις πιο άγριες στιγμές υπερβολής για τον μέσο θεατή, είναι η έξυπνη επιλογή του Έμεριχ να προσθέσει έξυπνο και όχι εξυπνακίστικο χιούμορ στο σενάριο. Η πολιτική σάτιρα είναι ορατή σε πολλά σημεία, τα οικολογικά μηνύματα είναι πειστικότατα και η ειρωνεία απέναντι σε θρησκευτικά ζητήματα έως και τα νιτσεϊκά ιδεώδη σε κάνει να ξεχνάς ότι αυτό που βλέπεις είναι ένα ανεγκέφαλο κατασκεύασμα των χολιγουντιανών studios! Βλέποντας τους Αμερικανούς να μπαίνουν παράνομα στα κλειστά σύνορα του… ασφαλέστερου από κάθε άλλο μέρος Μεξικό ή τον Πρόεδρο να ευχαριστεί τις χώρες του Τρίτου Κόσμου για τη φιλοξενία που παρέχουν στους επιζώντες του Δυτικού πολιτισμού, μειδιάς ευχάριστα, νοιώθεις και σέβεσαι την διαφορετικότητα αυτής της ταινίας.

Παραδόξως, το «Μετά την Επόμενη Μέρα» μπορεί και να κακοφανεί στις μάζες του popcorn και των multiplex! Μετά τις καταστροφές του πρώτου μέρους, η δράση και τα εφέ λιγοστεύουν, το δράμα είναι αυτό που πορεύεται μπροστά και η ιδέα ότι αυτό που βλέπεις μπορεί να συμβεί… σε παγώνει. Κοινώς, μπορεί να σου κάτσει η μπουκιά στο λαιμό! Ρίσκο αυτή η επιλογή εισπρακτικά και μέγας τσαμπουκάς από τον Έμεριχ. Παρ’ όλα αυτά, η ταινία δεν ξεχνά το σκοπό για τον οποίο μπήκες στην αίθουσα: τη διασκέδαση. Ακόμη και μέσω όλου αυτού του εκφοβισμού! Και όσο χαλαρά κι αν το εκλάβετε, η τελική εντύπωση που μένει, ότι δεν είμαστε μονάχα εμείς οι τρωτοί σ’ αυτόν τον κόσμο αλλά και ο ίδιος ο πλανήτης, ο οποίος επιτρέπει την επιβίωση του ανθρώπινου είδους, αποδεικνύει πως ένα τέτοιο «κατάπτυστο» είδος σινεμά μπορεί να μεταδώσει ή να υπενθυμίσει κάτι που στέκει ηθικά (και) σε αυτά τα αγριεμένα πλήθη τα οποία καταναλώνουν εικόνες με τα χειρότερα για την υγεία τους συντηρητικά…