του Ηλία Φραγκούλη

Στα τέλη του Δεκεμβρίου του 2021, το «Σμύρνη μου Αγαπημένη» του Γρηγόρη Καραντινάκη έπαιρνε ένα τεράστιο ρίσκο: ν’ αναμετρηθεί με τις συνθήκες περιορισμών στην προσέλευση στις κινηματογραφικές αίθουσες εξαιτίας του COVID-19. Η ασφάλεια των θεατών ήταν αμφιλεγόμενη, η διαμάχη μεταξύ εμβολιασμένων και αντιεμβολιαστών δίχαζε, ενώ με την αλλαγή του έτους κρούσματα και νεκροί από τον κορονοϊό έσπαγαν προηγούμενα ρεκόρ της χώρας μας. Παρά τα εμπόδια (και παραβλέποντας τις στερεοτυπικές ειρωνικές επιθέσεις μερίδας του κοινού ενάντια στο πρόσωπο της Μιμής Ντενίση), το φιλμ κατάφερε να συνεχίσει να παίζεται στα σινεμά επί είκοσι μία εβδομάδες (μέχρι και χθες)! Το συνολικό box-office του, όμως, δεν ήταν αντάξιο των εμπορικών προσδοκιών και δυνατοτήτων του. Έχοντας ξεπεράσει τα 230.000 εισιτήρια (ενώ θα μπορούσε να είχε πιάσει τουλάχιστον διπλάσιο νούμερο στα ταμεία), οι παραγωγοί της ταινίας θεώρησαν πως το έργο αξίζει να έχει μια δεύτερη ευκαιρία καριέρας στα θερινά και προχώρησαν σε κάτι πρωτοφανές για τα ελληνικά δεδομένα: ετοίμασαν και διανέμουν ένα νέο μοντάζ μικρότερης διάρκειας, έτσι ώστε να εξυπηρετήσουν καλύτερα τον προγραμματισμό των σινεμά και τα τελευταία να μπορούν να βγάζουν και δεύτερη προβολή ημερησίως. Επιπλέον, αν προσθέσω ότι στο σύντομο μέλλον θ’ ακολουθήσει ακόμη ένα διαφορετικό cut, σε μορφή τηλεοπτικής σειράς, τότε το «Σμύρνη μου Αγαπημένη» μετατρέπεται σε ένα φιλμικό «πολυεργαλείο» άνευ προηγουμένου!

Παρακολούθησα αυτή την ειδική έκδοση με ιδιαίτερη προσοχή και περιέργεια για το τι μπόρεσε ν’ αφαιρεθεί από μια τόσο ακριβή παραγωγή ιστορικού δράματος εποχής, genre το οποίο (παγκοσμίως) συνηθίζει να βγαίνει σε… large μέγεθος (η προηγούμενη version του έφτανε τα 141 λεπτά). Η κριτική μου στάση απέναντι στο φιλμ παραμένει ακριβώς ίδια και έχει κατατεθεί εκτενώς στο κείμενο του περασμένου Δεκέμβρη. Τι ακριβώς συμβαίνει σε τούτο το cut των 121 λεπτών, λοιπόν;

Μιλάμε για εξαιρετικά προσεγμένη λεπτοδουλειά, σκέτη «χειρουργική» επέμβαση, η οποία αναδεικνύει ακόμη καλύτερα το αρχικά πετυχημένο μοντάζ της ταινίας από τον Λάμπη Χαραλαμπίδη. Το μοναδικό στοιχείο το οποίο απουσιάζει παντελώς είναι οι δύο μικρές σκηνές των επισκέψεων του Λεωνίδα Κακούρη σ’ ένα μπουρδέλο της Πόλης, στιγμές που δεν πρόκειται να λείψουν από κανέναν. Επίσης, υπάρχει μία πιο λειτουργική «μετακόμιση» σεκάνς φλερταρίσματος ανάμεσα στους Γιάννη Εγγλέζο και Κατερίνα Γερονικολού, η οποία εμφανίζεται λίγο αργότερα από την αρχική της θέση (να επισημανθεί ότι το ζεύγος αυτό έχει υποστεί και ποικίλα τριμαρίσματα των σκηνών του). «Θύματα» του ψαλιδιού, λοιπόν, έχουν πέσει κυρίως κάποιες ρομαντικές στιγμές (όπως μία στοιχειώδους διάρκειας σκηνή διαλόγου στην κρεβατοκάμαρα της παραμελημένης Ντενίση από τον όλο και πιο τακτικά απόντα από το σπίτι Κακούρη), μερικά ήσσονος σημασίας αποσπάσματα κοινωνικού βίου της Πόλης, η αρχική εμφάνιση της Ταμίλλα Κουλίεβα κι ένας καφές που «λέει» στην Αναστασία Παντούση, οι υποβρύχιες λείψεις εικονισμάτων και περιουσιακών στοιχείων των προσφύγων της Σμύρνης και μια επιπλέον σεκάνς άφιξης προσφύγων στη σύγχρονη Μυτιλήνη.

Τίποτε από όλα αυτά τα μικρά (στην πραγματικότητα) τριμαρίσματα δεν αλλοιώνει την αφήγηση του έργου όπως το γνωρίσαμε από πέρσι, υπάρχει μια καλύτερη διαχείριση στο μοίρασμα των πλάνων της έφιππης επέλασης από τους Τσέτες στην τουρκική ύπαιθρο και το μόνο «πρόβλημα» στο οποίο στέκομαι μάλλον αρνητικά είναι ο περιορισμός δύο (συγκεκριμένα) στιγμών αίματος και άγριας βίας από την καταστροφή της Κωνσταντινούπολης (οι Τούρκοι κατακτητές που βγάζουν αναμνηστικές φωτογραφίες με Σμυρνιούς που μόλις έχουν δολοφονήσει ή ο ξένος ναύτης που έρχεται αντιμέτωπος με τη βαναυσότητα των σφαγέων εντός μιας κατεστραμμένης οικίας). Δεν κατάλαβα γιατί κόπηκαν αυτές οι λεπτομέρειες, από τη στιγμή που το υπόλοιπο φιλμ δεν χαρίζεται στην απεικόνιση των βιαιοπραγιών. Τέλος, μου έλειψαν και μερικά από εκείνα τα σε στυλ επικαίρων της εποχής πλανάκια που έτρεχαν με «σπασμένα» καρέ στο δευτερόλεπτο.

Σε γενικές γραμμές, τούτη η ειδική έκδοση του «Σμύρνη μου Αγαπημένη» μπορεί να θεωρηθεί πιο σφιχτοδεμένη, χωρίς να είναι άσχημη η αίσθηση της απουσίας των λεπτών που αφαιρέθηκαν, σχετικό κατόρθωμα για το μοντάζ μιας τόσο μεγάλης παραγωγής, δίχως καν να υποχρεωθεί η παραγωγή να «εξαφανίσει» (για παράδειγμα) ολόκληρη υποπλοκή από το σενάριο ώστε να ρίξει τη διάρκεια του φιλμ. Και, πιστέψτε με, ένα παρόμοιο «τριμάρισμα» θα μπορούσε να φέρει τα ακριβώς αντίθετα αποτελέσματα εάν δεν είχε γίνει με πραγματική φροντίδα.