του Νίκου Παλάτου

Το «Mediterráneo» αφηγείται της ιστορία του ιδρυτή της ΜΚΟ Open Arms, Όσκαρ Καμπς, σκοπός ζωής του οποίου έγινε η διάσωση και παροχή βοήθειας στους χιλιάδες πρόσφυγες που σε καθημερινή σχεδόν βάση επιχειρούν δια θαλάσσης να φτάσουν στην Ευρώπη. Πρόκειται για περίπτωση ταινίας αφύπνισης, που μέσω του σύγχρονου προσφυγικού δράματος επιχειρεί ν’ αναδείξει την έννοια του ανθρωπισμού και της αφοσίωσης στις αξίες της ζωής. Θα μπορούσε να ισχυριστεί κάποιος πως κάτι τέτοιο δεν είναι απαραίτητο, μιας και η συμπαράσταση σε όσους έχουν ανάγκη αποτελεί βασική αρχή κάθε νοήμονος ανθρώπου και κάθε ευνομούμενης πολιτείας. Κι όμως, τόσο το πρόσφατο παρελθόν όσο και η ανατριχιαστικά επίκαιρη πραγματικότητα, το ακριβώς αντίθετο υποδεικνύουν.

Ο Όσκαρ Καμπς εργάζεται σε ναυαγοσωστική εταιρείας της Καταλονίας, όταν εν μία νυκτί παίρνει την απόφαση να φύγει για τη Λέσβο, ώστε να βοηθήσει με όποιον τρόπο μπορεί τους πρόσφυγες που προσπαθούν να προσεγγίσουν τις ακτές του νησιού. Η άφιξη αυτού και του συνεργάτη του, Τζεράρντ, αντιμετωπίζεται μάλλον με σκεπτικισμό από τις Αρχές, καθώς οι αρμόδιοι είτε θεωρούν πως η κατάσταση τελεί υπό πλήρη έλεγχο, είτε δεν θέλουν άλλους να μπλέκονται στα πόδια τους. Ο Καμπς δεν τα παρατάει, επιχειρεί κάποιες αναγνωριστικού τύπου διασώσεις, αντιλαμβάνεται το μέγεθος του προβλήματος, στήνει το άτυπο «στρατηγείο» του σε παρακείμενη ταβέρνα και με την επιπλέον συμπαράσταση της άρτι αφιχθείσας κόρης του κάνει τα πάντα ώστε να εδραιώσει την παρουσία του στο νησί.

Όπως συμβαίνει συχνά με τις στρατευμένες ταινίες, ο σκηνοθέτης και σεναριογράφος Μαρσέλ Μπαρένα, στην προσπάθειά του να πετύχει τον βασικό στόχο του φιλμ, προτάσσει το έντονο συναίσθημα, παραμερίζοντας πολλά από τα συστατικά τα οποία είναι απαραίτητα σε μία κινηματογραφική ταινία. Η παρουσία του παθιασμένου Όσκαρ δημιουργεί ένα αναγκαίο δίπολο αντίθεσης με τον διστακτικό (αρχικά) Τζεράρντ, μιας και ο τελευταίος διακατέχεται από σοβαρές αμφιβολίες περί της δυνατότητας πραγματοποίησης του σχεδίου του φίλου του. Το γεγονός πως οι αμφισβητήσεις του γρήγορα θα καμφθούν είναι ηλίου φαεινότερο, όμως, αυτό σεναριακά σερβίρεται μ’ έναν άοσμο τρόπο, καθώς η αδιαφορία των Αρχών (που τον κάνει σταδιακά να δει το θέμα αλλιώς) παρουσιάζεται με τρόπο τυπικού ωχαδελφισμού made in Greece (τύπου «άσε μας τώρα, ρε φίλε»), που δε συνάδει με τη σοβαρότητα της υπόθεσης. Η πολιτική πτυχή απουσιάζει ολοκληρωτικά, δίνοντας στο φιλμ (μέσω της προσήλωσης στη δράση των Ισπανών διασωστών) ένα ύφος δραματοποιημένου documentary, όπου εξιστορούνται τα ανδραγαθήματα της μίας πλευράς, αδιαφορώντας πλήρως για τα αίτια των παραλήψεων της άλλης. Στο ίδιο μήκος κύματος, το οποίο ενίοτε φλερτάρει και με την γραφικότητα (ή το σεναριακά ανεξήγητο, έστω), κυμαίνεται η καταγραφή της ξενοφοβίας του ντόπιου πληθυσμού, με τη μεταστροφή κάποιων εκ των χαρακτήρων να έρχεται με τρόπο τουλάχιστον ουρανοκατέβατο.

Το βέβαιο είναι πως το φιλμ είναι καλογυρισμένο και ιδιαιτέρως φροντισμένο ως παραγωγή, με τις θαλάσσιες σεκάνς διάσωσης (ειδικότερα) να στέκουν ως άκρως αληθοφανείς και ικανές να σου δέσουν το στομάχι κόμπο. Κάπου γίνεται κατανοητό πως όταν ο πρωταρχικός στόχος είναι η ανάδειξη της δράσης του Όσκαρ Καμπς και της ομάδας του, η όποια προσπάθεια χτισίματος στέρεας πλοκής εύλογα ευνουχίζεται, με χαρακτηριστικό παράδειγμα τη σχέση πατέρα – κόρης, αλλά και οτιδήποτε αφορά το παρελθόν των κεντρικών φιγούρων του δράματος. Η ιστορία του «Mediterráneo», εν τούτοις, είναι από εκείνες που αξίζει να ειπωθούν, πόσω μάλλον όταν παρόμοιες καταστάσεις απασχολούν δίχως σταματημό τη δική μας επικαιρότητα. Πράγματι, θα άρμοζε ένα ανώτερο δείγμα ταινίας καταγγελτικού σινεμά, για ένα συνεχές διαπραττόμενο έγκλημα. Όπως και να ‘χει, όμως, τούτη πετυχαίνει να συγκινήσει, να προβληματίσει και, ίσως εν τέλει, ν’ αφυπνίσει. Τα υπόλοιπα μπορεί και να είναι ψιλά γράμματα.