του Ηλία Φραγκούλη

Ένας λυρικός πρόλογος αβάσταχτου γοτθικού ρομαντισμού, με ατμόσφαιρες που συγγενεύουν με την αισθητική του «Sleepy Hollow», μας εξηγεί το παρελθόν του κεντρικού ήρωα του «Dark Shadows» (καθημερινή, σχεδόν σαπουνοπερέ και μακάβρια χιουμοριστική τηλεοπτική σειρά που πρόβαλλε το ABC κατά την περίοδο 1966 – 1971, φτάνοντας τα… 1.225 επεισόδια!), πριν τον φάει το μαύρο σκοτάδι του… φέρετρου στο οποίο πρόκειται να κατοικήσει από το 1752 ως το… 1972!

Έχεις καταλάβει αμέσως πως βρίσκεσαι σε μια ταινία του Τιμ Μπέρτον – και αυτή την εικονοκλαστική γνησιότητα, που προδίδει τη συγκεκριμένη υπογραφή (ακόμη και στη θέα ενός και μόνου φιλμικού καρέ), ελάχιστοι δημιουργοί μπορούν να δηλώσουν ότι κατέχουν σήμερα. Πόσω μάλλον και την ευκολία να πείθουν τον Τζόνι Ντεπ (στην όγδοη συνεργασία με τον, σαφώς, αγαπημένο του σκηνοθέτη) να μεταμορφώνεται σε οτιδήποτε αλλόκοτο, όπως το αγέραστο, άχρωμο, παλιομοδίτικα uncool βαμπίρ που «βρετανίζει» στη μελετημένα αργόσυρτη προφορά του και ακούει στο όνομα Μπάρναμπας!

Αυτά, όμως, είναι τα εύκολα και προφανή. Οι οπαδοί του Μπέρτον που έχουν προχωρήσει σε άλλα levels ανάγνωσης των ταινιών του θα δαγκώσουν τα χείλη τους (μέχρι να ματώσουν…) με την εμφάνιση των opening credits, όπου η μελωδία του «Nights in White Satin» των Moody Blues (μετάφρασε την κάθε λέξη, ακόμη και ξεχωριστά, και θα καταλάβεις τι εστί σαρδόνιο χιούμορ) πέφτει σαν πλερέζα πάνω από τις εικόνες της καταπράσινης και γαλήνιας επαρχίας, την οποία διασχίζει ένα τρένο. Κάνουμε focus σε μια επιβάτιδα. Είναι η μυστηριώδης Βικτόρια Γουίντερς, που κρατά στα χέρια μια αγγελία για γκουβερνάντα και, σίγουρα, δεν ταιριάζει με το υπόλοιπο σκηνικό της εποχής. Παρατήρησε πόσες πληροφορίες μπορείς ν’ αποκωδικοποιήσεις μέσα στα λιγοστά λεπτά που διαρκεί το τραγούδι. Η Βικτόρια κρύβει κάτι για την ταυτότητά της. Πρέπει να συνδέεται με το παρελθόν (ίσως και… αφύσικα). Αποτελεί το πρότυπο του μπερτονικού θηλυκού, άρα θα παίξει μοιραίο ρόλο σε κάποιο αίσθημα. Στο σταθμό του τρένου, περιμένουν μόνο γυναίκες με μικρά παιδιά και το βλέμμα της υποδηλώνει μονάχα θλίψη. Στη σκηνή του οτοστόπ με τους χίπηδες, οι τελευταίοι δείχνουν προσβλητικά παράταιροι δίπλα της (κακός οιωνός γι’ αυτούς). Συνδέοντας όλες αυτές τις σκέψεις υπό ένα ψυχαναλυτικό πρίσμα, που «στοιχειώνει» τα περισσότερα από τα φιλμ του Μπέρτον, κατανοείς πως οι δεσμοί της οικογένειας και το πόσο τραυματικοί μπορεί να είναι αυτοί στη ρεαλιστική καθημερινότητα, εξακολουθούν να είναι το αγαπημένο μοτίβο – προβληματική του δημιουργού, ο οποίος κάνει τη μικρή του, σχεδόν αδιόρατη αυτο-ψυχανάλυση, κυνηγημένος από προσωπικά «τέρατα» δυσλειτουργικότητας που πλήττουν με ενοχές την πατρική φιγούρα. Κι επειδή αυτό το τελευταίο το έχει σχεδόν ξεπεράσει μέσω προγενέστερων ταινιών (με αποθέωση το «Big Fish»), στο «Dark Shadows» τον πρωταγωνιστικό ρόλο στις νευρώσεις παίρνουν οι γυναίκες, αν όχι το αγαπημένο του μητρικό σύμβολο. Ναι, ο Τιμ Μπέρτον προτιμά και αγαπά τις γυναίκες του.

Το σύμπαν του «Dark Shadows» κατοικείται από γυναίκες! Ο άντρας είναι το παντοτινό υποκριτικό του alter ego και τα θηλυκά έχουν πάρει τη μορφή ενός ολόκληρου πάνθεου… ηδονής, με κυρίαρχη τη Μισέλ Φάιφερ (η μητέρα – προστάτιδα), ιδανική αλλά και καταστροφική (μαζί!) ερωμένη την Εύα Γκριν, ανάμνηση της πρώτης αγάπης τη Μπέλα Χίθκοτ, σεξουαλικό απωθημένο την αμαρτωλά (ηλικιακά…) ερεθιστική Κλόι Γκρέις Μορέτς και ψυχαναλυτή… την ίδια του τη σύζυγο (στην πραγματικότητα), την Έλενα Μπόναμ Κάρτερ! Σαν ένας άλλος Φελίνι, ο Μπέρτον διασκεδάζει με το αντικείμενο της λατρείας του τόσο αλόγιστα, σε βαθμό να ξεχνά πως από κάτω υπάρχει και μια πλοκή που πρέπει να τσουλήσει και να… μπήξει τα δόντια της στο fun μιας παρωδίας, το trailer της οποίας μας είχε φτιάξει τη διάθεση για μια επιστροφή προς τη μεριά του «Σκαθαροζούμη». Το μεγάλο ατύχημα του φιλμ είναι η απουσία αυτής της απογείωσης προς κάτι το ξεκάθαρα αστείο. Γιατί, από το άλλο μέτωπο, τα πιο… κρυμμένα (σαν τις μυστικές πόρτες και τις στοές στην οικία των Κόλινς), εσωτερικής ανάγνωσης χαρίσματα του «Dark Shadows» ολοκληρώνουν τους στόχους τους. Όχι, όμως, για το mainstream κοινό!

Ακόμη μια παράμετρος ανάλυσης της ταινίας, εντοπίζεται στο άλλα ζήτημα που, πλέον, έχει ο Μπέρτον: το πέρασμα του χρόνου. Μιλάμε για ένα δημιουργό που δε φοβήθηκε ποτέ του το θάνατο. Το γήρας, όμως, δείχνει να τον αγχώνει. Και η ένθεση αυτού του προβληματισμού (με αμυδρές αναμνήσεις από «Death Becomes Her»!) σε ένα ήδη φορτωμένο… χρονικά για την αφήγηση σύμπαν, δεν ευνοεί τις προοπτικές του σεναρίου, που κάποια στιγμή θα πρέπει να κλείσει όλες τις υποχρεώσεις του άρον άρον (βλέπε τη μοίρα του χαρακτήρα της Μόρετζ) και να οδηγήσει την… αγάπη σε μια κάποια μορφή θριάμβου.

Στην τελική, δεν μπορείς να κατηγορήσεις τον Τιμ Μπέρτον επειδή δεν έσπασε πλάκα με μια ταινία που έδειχνε να έχει όλα τα φόντα για κάτι τέτοιο. Δεν μπορείς να κατηγορήσεις ένα ολόκληρο καστ που αισθάνεσαι πως γουστάρει τους ρόλους του κι έχει συντονιστεί ιδανικά μέσα στο κλίμα και τη διάθεση του δημιουργού του. Δεν μπορείς να κατηγορήσεις το Ρικ Χάινρικς για την αισθητική παραζάλη του γοτθικού παρελθόντος σε ένα πάντρεμα με τα επαναστατημένα και… κιτσάτα 70’s. Δεν μπορείς να… παλουκωθείς στο κάθισμα και να μη θαυμάσεις όλο αυτό το θέαμα που είναι (το) σινεμά. Αν, όμως, ήσουν βαμπίρ, κλεισμένο σ’ ένα φέρετρο για δύο αιώνες και περιμένεις αυτήν εδώ την ταινία για να ξεδιψάσεις με το αίμα της και να ορθοποδήσεις διασκεδαστικά, σε μια εποχή σχετικής ξεραΐλας για τη μεγάλη οθόνη, χωρίς να πίνεις… νερό στ’ όνομα του Μπέρτον, παίρνεις ένα… σκιαχτικό ρίσκο.