του Ηλία Φραγκούλη

Ένα ζευγάρι εγκαταλείπει σταδιακά τις παρενέργειες ενός μελλοντικού κοινωνικού συστήματος απάθειας και εξωτερικεύει κάθε φοβία του για να βιώσει την ηδονή, μέσα από αυτοκινητικά δυστυχήματα και σεξουαλικές παρεκκλίσεις. Η περιγραφή της ιστορίας του «Crash» μπορεί να καλυφθεί με μια κουβέντα, μπορεί να μην έχει καμία σημασία (ίσως, γιατί η γλώσσα του σώματος εκφράζει στην ταινία περισσότερα απ’ ό,τι ο προφορικός λόγος) ή θα μπορούσε και να μην τελείωνε ποτέ (κάτι σαν το ανοιχτό «φινάλε» της ίδιας της ταινίας). Αλλωστε, όπως συμβαίνει συνήθως στο έργο του Ντέιβιντ Κρόνενμπεργκ, το ενδιαφέρον δεν επικεντρώνεται τόσο στη δομή του σεναρίου και τη δραματουργική του εξέλιξη, αλλά στην παρακολούθηση και «ανάγνωση» των κωδίκων που αναπτύσσει με εμμονή ο σκηνοθέτης.

Βασισμένο σε ξένο υλικό (το ομώνυμο βιβλίο του Τζέιμς Γκρέιαμ Μπάλαρντ), το «Crash» έχει τα στοιχεία που χαρακτηρίζουν μια ταινία του Κρόνενμπεργκ. Το περιβάλλον είναι μετα-βιομηχανικό, η κοινωνία είναι σημερινή, αλλά η ψευδαίσθηση του φουτουριστικού, με την αρνητική της δύναμη, προδιαγράφει το ανθρώπινο πεπρωμένο, και οι «άλλοι» – ή έστω ένα δείγμα αυτής της απαθούς τάξης των «φυσιολογικών» – δεν ανήκουν στον κόσμο του φιλμικού καρέ. Η μοίρα των τελευταίων που κατάφεραν να εισχωρήσουν, είναι η μεταμόρφωση. Στο «Crash», το «όχημα» που οδηγεί προς αυτή την εμπειρία είναι το αυτοκίνητο. Αναπόσπαστο μέρος της καθημερινότητας, μία προέκταση της σωματικής «ανικανότητας», στην ουσία ένα ξένο «σώμα» που εισέβαλε στην ανθρώπινη κοινωνία μέσα από τον «θαυμαστό» κόσμο της τεχνολογίας.

Μετά από μία σύγκρουση, ο Τζέιμς (Σπέιντερ) νιώθει την σεξουαλική ενέργεια του αυτοκινήτου και, σταδιακά, απελευθερώνει μαζί και τη δική του, μετατρέποντας την αγωνία μέχρι το επόμενο δυστύχημα σε… αφροδισιακό! Η μοίρα συνδέει την Έλεν (Χάντερ), επιζώσα και χήρα μετά τη σύγκρουση, με τον Τζέιμς και η πορεία τους είναι πια κοινή, υπό την «καθοδήγηση» του επιστήμονα – φωτογράφου Βον (Κοτέας), ο οποίος έχει ανάγει τα τροχαία σε ηδονικές τελετές θανάτου, όπου η ανθρώπινη απώλεια μοιάζει με γιορτή εξιλέωσης του εσωτερικού τρόμου.

Από κοντά, συντροφεύει το σεξ, αφορίζοντας (στο υποτιθέμενο κοντινό μέλλον) την κοινωνία του ΑIDS. Εδώ, το «φράγμα» του φόβου ερεθίζει τη σκέψη και το σώμα – και η υπέρβασή του – δρα στην σεξουαλικότητα προκαλώντας τη διέγερση Το σεξ δεν είναι πια μία «αυτοκτονία» χωρίς ικανοποίηση. Ο «ιός» έχει περάσει στη σκέψη και εκείνη, πια, μπορεί να καταραστεί το σώμα. Μέσα από την πρόκληση και την φαντασία, ο θάνατος γίνεται η πιο δυνατή εμπειρία οργασμού, με μοναδική ελπίδα η επόμενη φορά να είναι καλύτερη (εφόσον το τροχαίο δεν είναι ολέθριο…).

Τότε, παρουσιάζονται η επιστήμη και η τεχνολογία ως απόλυτοι υβριστές απέναντι στο Θεό και τη Φύση, παρεμβαίνοντας στο θέμα του θανάτου, με τίμημα τη μετάλλαξη του ανθρώπινου σώματος. Η γυναίκα του Βον, Γκαμπριέλα (Αρκέτ), είναι το νοσηρό προϊόν εκείνων που «προστατεύουν» τη ζωή. Μία «μεταλλική» γυναίκα που θα μπορούσε να ήταν το ιδανικό μοντέλο για μία «μηχανή» του σεξ, με προκλητικά… confort, όπως την πληγή – υποκατάστατο αιδοίου. Το καταραμένο ανθρώπινο σώμα μπορεί να «κατασκευαστεί», έστω και μεταλλαγμένο. Όταν οι μηχανές μπορέσουν να κάνουν σεξ (έτσι ψυχρά και μόνο) και να αναπαραχθούν μέσα από αυτό, τίποτα οργανικό δεν θα είναι απαραίτητο στη «Φύση»…

Βλέποντας το «Crash», μην προσπαθήσετε να ερμηνεύσετε τους χαρακτήρες, ή (και) να τους προσεγγίσετε. Ο Κρόνενμπεργκ δεν στήνει πειραματόζωα κάτω από το μικροσκόπιο του οποιουδήποτε θεατή. Δεν θέλει να μας ταυτίσει με τους ήρωές του. Θέλει να τους εθίσει μέσα μας. Η έλξη μας προς την οθόνη ολοκληρώνει τα κενά τους και τότε η ιστορία, χωρίς αρχή ούτε τέλος, μπορεί να καταλήξει στο… «μετά». Γιατί αυτό έχει πάντα την μεγαλύτερη αγωνία. Ο φόβος της αναμονής για το άγνωστο που το ακολουθεί, είναι στο «Crash» το πιο φυσικό φινάλε που θα ‘πρεπε να περιμένουμε. Ο Κρόνενμπεργκ έχει απογειώσει την ταινία σε ένα επίτευγμα τεχνικής και αισθητικής, αφήνεται στην κορύφωση της Τέχνης του και κόβει απότομα την επαφή με εμάς. Μας δείχνει το δρόμο, αλλά δεν κρατά και τις απαντήσεις γι’ αυτά που θα συναντήσουμε «μετά». Η έξοδος αναδύει οσμές καυσίμων, ξεραμένου αίματος και σπέρματος. Στο εσωτερικό, παγωνιά «τσαλακωμένης» λαμαρίνας. Το ρίγος, κοινή αίσθηση στην απέχθεια και στη λατρεία. Ψάχνω να βρω έναν άλλο τρόπο να κλείσω αυτό το κείμενο, όμως, η τελευταία φράση από μία παράγραφο (του κειμένου) για την αγαπημένη μου ταινία του φετινού Φεστιβάλ των Καννών, δεν φεύγει από τη σκέψη: «Η απόλυτη γνώση ανήκει σ’ αυτούς που δεν βρίσκονται ανάμεσά μας…».