του Ηλία Φραγκούλη

Με μια αριστουργηματική opening σεκάνς σινεφιλικού κανιβαλισμού που ούτε καν ο Μελ Μπρουκς δεν θα τολμούσε ποτέ να σκαρφιστεί, η «Barbie» της Γκρέτα Γκέργουιγκ δηλώνει εξαρχής κάτι που θα ξαφνιάσει εντελώς το «λαϊκό» και μάλλον απροετοίμαστο κοινό (ή έστω εκείνους που θα μπουν με αφέλεια στο σινεμά, για να παρακολουθήσουν μια «σαχλαμάρα»): έχει μυαλό!

Αναλύοντας την επανάσταση που έφερε η διαβόητη κούκλα της Mattel, όταν αντικατέστησε τα πλαστικά μωρά τα οποία προορίζονταν για ανήλικα κοριτσάκια, έτσι ώστε να «μαθαίνουν» από νωρίς τον επερχόμενο μητρικό τους ρόλο (διότι αυτό υπαγόρευε η κοινωνία και τα στερεότυπά της), με τη φωνή της αφηγήτριας Έλεν Μίρεν, παρακολουθούμε την εξέλιξη της Barbie σε αμέτρητα «μοντέλα» ρόλων κι εμφανίσεων, που επέτρεπαν στο target group της να φαντασιώνει μελλοντικές επαγγελματικές καριέρες και πρότυπα στυλ, δημιουργώντας μια ψευδαίσθηση όπου το θηλυκό θα κατείχε εξουσίες και ευκαιρίες επιλογής. Η Γκέργουιγκ ειρωνεύεται υποδόρια όλη αυτή τη λογική, διότι αντιλαμβάνεται το… ανέκδοτο της πειθούς ενός εμπορεύματος το οποίο έκανε (ή παρίστανε) τα πάντα ώστε να καταναλωθεί.

Η δράση της ταινίας εξελίσσεται σε μια μαγική Barbieland, μια τρισδιάστατη μεγέθυνση των αμέτρητων props που έχουν πουληθεί σαν «σετάκι» με την κούκλα, σε ρεαλιστικότατα σκηνικά (το production design της Σάρα Γκρίνγουντ έχει «κλειδώσει» από τώρα την οσκαρική υποψηφιότητα, αν όχι και το βραβείο τούτης της κατηγορίας!), με ενίοτε ψευδή προοπτική στους χώρους, σαν ένα παιχνίδι που μόλις έβγαλες από το κουτί του και δεν παύεις να χαζεύεις και να θαυμάζεις. Η αλήθεια είναι πως οπτικά το φιλμ της Γκέργουιγκ αποτελεί έναν κανονικότατο βομβαρδισμό pop αισθητικής και πληροφορίας, με «κρυμμένες» αναφορές οι οποίες απαιτούν παραπάνω από μία απλή θέαση του έργου! Αν συμπληρώσουμε και το… υπαρξιακό και κοινωνικό background που έχουν ενθέσει στο σενάριο η δημιουργός και ο συνάδελφος / σύντροφός της, Νόα Μπάουμπακ, χρειάζεται να κρατάτε και σημειώσεις, ώστε να κάνετε εποικοδομητικό διάλογο μετά το τέλος της προβολής!

Στα καλά καθούμενα, η Barbie τρώει… σαβούρδες, τα πόδια της πατάνε κανονικά στο έδαφος (δίχως τη μόνιμη κλίση που της έχει αφήσει το ψηλοτάκουνο!), εμφανίζει κυτταρίτιδα στα μπούτια και σκέφτεται τον θάνατο! Όλες οι υπόλοιπες Barbie (από μία… μαύρη Πρόεδρο της Barbieland μέχρι το καταργημένο μοντέλο της εγκυμονούσας με φουσκωμένη κοιλιά!) θα την προτρέψουν να πάρει συμβουλές από τη σοφή μα… διαταραγμένη Barbie, η οποία ζει σε μια απομονωμένη βίλα κυβιστικού «εκτροχιασμού» που θα ζήλευε κι ο Τιμ Μπέρτον (του «Σκαθαροζούμη»). Εκείνη θα την κατευθύνει προς τη λύση του «μυστηρίου»: ένα ταξίδι στον πραγματικό πολιτισμό των θνητών, με πιθανότερη εξήγηση τα εσωτερικά, ψυχολογικά προβλήματα ενός ανήλικου κοριτσιού που πρέπει να έχει στην κατοχή του την στερεοτυπική Barbie και της «μεταδίδει» μεταφυσικά τις νευρώσεις της! «Λαθρεπιβάτης» στο ταξίδι της θα γίνει ο Ken, το κλασικό ταίρι της, που όμως ποτέ δεν «ολοκληρώνει» μαζί της, διότι εκτός από πλήρη άγνοια της σεξουαλικής πράξης, κι οι δυο τους δεν έχουν (you know)… όργανα!

Φτάνοντας στην Καλιφόρνια, η Barbie και ο Ken επιδίδονται σε σειρά… «εγκλημάτων» και παρανομιών (καθώς δεν έχουν και δεκάρα τσακιστή επάνω τους!), συλλαμβάνονται διαρκώς από την Αστυνομία και γίνονται θέμα στις ειδήσεις, με τον CEO της Mattel να βρίσκεται σε κατάσταση πανικού, όταν συνειδητοποιεί πως οι δραπέτες – «κούκλες» μπορεί να γίνουν viral για τους λάθος λόγους και να προκαλέσουν ζημιά στις πωλήσεις του προϊόντος. Εν τω μεταξύ, ο Ken ανακαλύπτει στον πραγματικό (και ανδροκρατούμενο) κόσμο η πατριαρχία είναι αυτή που ορίζει τη λειτουργία του συστήματος και σε κατάσταση έκστασης παίρνει «μαθήματα» που θα θελήσει να εφαρμόσει με την επιστροφή του στην Barbieland, δίπλα σε μια Barbie που της λείπει όλο και περισσότερο το να αισθανθεί… γυναίκα. Ολοκληρωμένη γυναίκα.

Πέρα από… αστείο (προφανώς), το φιλμ αποτελεί ό,τι πιο ταιριαστό για μια εποχή τόσο μπερδεμένη, σε βαθμό να (αυτο)παγιδεύεται μέσα στην αδιανόητη σύγχυση των καιρών μας και η ίδια η Γκέργουιγκ, δημιουργώντας μια σύγκρουση πολιτισμικού βάθους σκέψης που θέτει πολλαπλά debates σε σχέση με την ισορροπία (ή μη) συνύπαρξης των δύο φύλων, το «φυσικό» απέναντι στο «πολιτικώς ορθό» και το… «What Was I Made For?», όπως λέει και το ομώνυμο τραγούδι (άλλο Όσκαρ εδώ…) της Μπίλι Άιλις. Αν και στην αρχή το έργο μοιάζει περισσότερο με φεμινιστικό manifesto, στην πορεία εξέλιξής του γίνεται όλο και πιο σύνθετο, για να καταλήξει σ’ ένα… αδιέξοδο ουσιαστικής πρότασης και μηνύματος, που στερεί από την «Barbie» την ύπαρξη ενός… «στα μούτρα σου» αποφασιστικού punchline. Να το πω κάπως πιο «μεταφορικά»; Αντί ν’ ακούς το πασίγνωστο «Barbie Girl» των Aqua στο φινάλε, η Νίκι Μινάζ του αλλάζει τα φώτα «trap-ο-ειδώς», θυμίζοντάς μας ότι ζούμε σ’ έναν κόσμο κατεστραμμένα αποπροσανατολισμένο. Ίσως γι’ αυτό και η Γκέργουιγκ επιλέγει το «μοντέλο» της… normal Barbie! Πρόκειται για μία υπερ-απλουστευμένη αντίληψη που μπορεί να χαρακτηριστεί και αφελής ή εκ του ασφαλούς «αθώα», πόσω μάλλον όταν τα όσα έχουν προηγηθεί στο φιλμ σου έχουν… «κάψει» τον εγκέφαλο!

Βγήκα από την προβολή με τη διάθεση… να θέλω να ξαναδώ την ταινία της Γκέργουιγκ! Αισθάνομαι ότι θα υπάρξουν θεατές που θα βγουν έξαλλοι, άλλοι θα «βυθιστούν» μονάχα στο εξωφρενικό οπτικό θέαμα και θα συγκρατήσουν μονάχα το fun του έργου, ενώ άλλοι θα κάτσουν να το… φιλοσοφήσουν στα σοβαρά. Θα έδινα δίκιο σε όλους! Με την πίστη ότι τούτη η «Barbie» είναι μια ταινία που θα μείνει.