FreeCinema

Follow us

Τα τελευταία «Στέκια» είναι του Νίκου.


Την Παρασκευή 25 Σεπτεμβρίου, στις 20:00, θα προβληθεί από την ΕΡΤ2 το τελευταίο επεισόδιο της σειράς ντοκιμαντέρ «Τα Στέκια – Ιστορίες Αγοραίου Πολιτισμού». Είναι το 72ο επεισόδιο μιας σειράς που είχε σκεφτεί ο Νίκος Τριανταφυλλίδης, πίσω στο 2010. Τα τελευταία «Στέκια», λοιπόν, έπρεπε να είναι τα δικά του. Δικαιωματικά. Η Μαρίνα Δανέζη μοιράζεται μαζί μας εμπειρίες και σπάνιο φωτογραφικό υλικό, κι εγώ θυμάμαι έναν άνθρωπο που αγάπησε την Αθήνα και μας έδειξε πολλούς διαφορετικούς τρόπους για να την ζήσουμε.

Παραδόξως, μου είναι πιο δύσκολο να γράψω γι’ αυτό το επεισόδιο, τώρα που το έχω δει. Είναι βαρύ συναισθηματικά και σε δυο-τρεις στιγμές χρειάστηκε να πατήσω το pause από το βούρκωμα. 48 λεπτά διαρκεί, μα θα μπορούσε να ήταν και ένα κανονικό ντοκιμαντέρ μεγάλου μήκους για τον Νίκο. Είναι θαυμάσια η δουλειά που έκανε η Μαρίνα Δανέζη σ’ αυτό, με σεβασμό και αγάπη. Η Μαρίνα μπορούσε να το κάνει γιατί έχει και ταλέντο στο είδος αυτό, έχει ευαισθησίες, έζησε δίπλα του, σαν σύντροφος. Κανένας άλλος δεν θα ήταν ικανός να μοιραστεί μαζί μας και να αναδείξει καλύτερα την πορεία του Νίκου Τριανταφυλλίδη μέσα από τα αγαπημένα του «Στέκια».

Οι άνθρωποι που τον είχαν γνωρίσει, σίγουρα φαντάζονται από τώρα τι περιλαμβάνει το επεισόδιο «Τα Στέκια του Νίκου Τριανταφυλλίδη»: από τον Πήγασο στα Εξάρχεια της δεκαετίας του ’80 και τον «ναό» του, το Au Revoir της Πατησίων, μέχρι το γήπεδο του ΠΑΟΚ. Σταθμοί ζωής, φίλοι, πρόσωπα γνωστά του, συνεργάτες, περνάνε μπροστά από τον φακό, δίπλα σε πλάνα παρασκηνίων από τα γυρίσματα και σπουδαίο αρχειακό υλικό από διάφορες φάσεις της πορείας του Νίκου, προσωπικά και καλλιτεχνικά. Διαλεγμένα όλα μέσα από 1.300 συνεντεύξεις που πάρθηκαν για λογαριασμό τούτης της σειράς.

Τα «Στέκια» ήταν αποτέλεσμα συνεργασίας 12 σκηνοθετών, 6 διευθυντών φωτογραφίας, 9 μοντέρ, 4 διευθυντών παραγωγής, 6 ηχοληπτών κι ενός mixer ήχου, 8 οπερατέρ, 16 δημοσιογράφων, ερευνητών, συμβούλων επεισοδίων και βοηθών παραγωγής, συνοδοιπόρων του Νίκου και της Μαρίνας, για μια εκπομπή της δημόσιας τηλεόρασης στην οποία πιστεύω πως θα επιστρέφουμε όλο και πιο συχνά στο μέλλον. Σαν κληρονομιά ενός κόσμου βιωμένου, που πιθανότατα θα χάσουμε. Όπως θα χαθούμε κι εμείς…

Ζήτησα από τη Μαρίνα Δανέζη να μου απαντήσει σε μερικές ερωτήσεις, για να συνοδεύει τούτο το κείμενο κάτι αληθινά δικό της, πέρα από τα δικά μου λόγια.

Πώς σκέφτηκε ο Νίκος τα «Στέκια»; Τι ήθελε ν’ «αφήσει» σε όλους μας μέσα από αυτή τη σειρά των τηλεοπτικών ντοκιμαντέρ;

Η αρχική ιδέα μιας σειράς ντοκιμαντέρ με θέμα «Τα Στέκια» χρονολογείται στο μακρινό 2010. Ο Νίκος πριν ακόμα επιστρέψει στο μεγάλο πανί με την τελευταία του μεγάλου μήκους ταινία μυθοπλασίας, τους «Αισθηματίες», δούλευε στο μυαλό́ του τη δημιουργία μιας σειράς ντοκιμαντέρ για ιστορίες της πόλης μέσα στον χώρο και τον χρόνο. Οραματιζόταν τη σύνθεση ενός συγχρόνου ψηφιδωτού́ μέσα από́ κατακερματισμένες ιστορίες αγοραίου πολιτισμού. Οι σπουδές του στην κοινωνιολογία και στον κινηματογράφο τον βοήθησαν να προσεγγίσει και να ερμηνεύσει με τον δικό του ιδιαίτερο τρόπο τους χώρους που με ένα αόρατο νήμα ενώνουν κόσμους. Ωστόσο, η νοσταλγία (όπως ο ίδιος δήλωνε) δεν του ταίριαζε. «Η λατρεία του retro είναι πάρα πολύ́ επικίνδυνο πράγμα, ανθυγιεινό́ – και καθόλου δημιουργικό», είχε πει χαρακτηριστικά σε συνέντευξή του. Η σειρά́ ξεκίνησε γυρίσματα την άνοιξη του 2014 και ο Νίκος σκηνοθέτησε το τελευταίο του επεισόδιο την άνοιξη του 2015. Μέσα σε διάστημα ενός χρόνου δημιούργησε 14 ντοκιμαντέρ. «Bar Au Revoir», «Τα Γήπεδα», «Ντισκοτέκ», «Μπαρ Κονσομασιόν», «Τα Φιλολογικά Καφενεία», «Φωκίωνος Νέγρη», «Η Εισβολή του Ροκ εν Ρολ», «Ρόδον Live», «Το Δισκάδικο», «Τα Κλαρίνα», «Λέσχες Φίλων», «Στοές της Πόλης», «Το Παλαιοβιβλιοπωλείο», «Στέκια Προσφύγων και Μεταναστών». Ίσως φαίνονται αντιφατικά κάποια θέματα μεταξύ τους, αλλά το τελευταίο επεισόδιο δίνει, νομίζω, κάποιες απαντήσεις στο ερώτημά σου.

Υπήρξαν επεισόδια που σε έκαναν να συγκινηθείς περισσότερο, είτε εξαιτίας των ιστοριών που άκουγες να σου αφηγούνται οι guests, είτε από τη μελαγχολία της σκέψης ότι η πραγματικότητα θα τα εξαφανίσει όλα αυτά τα μέρη στο μέλλον (αν όχι ήδη…);

Η σειρά ολοκληρώνεται μετά από 6 χρόνια, με 72 ντοκιμαντέρ που περιλαμβάνουν περισσότερες από 1.300 συνεντεύξεις, οι οποίες πραγματοποιήθηκαν σε περίπου 200 μέρες γυρισμάτων. Ίσως το πιο συγκινητικό είναι οι άνθρωποι που μετείχαν στη σειρά και δεν είναι πια στη ζωή… Αν θα μπορούσα να κρατήσω ένα επεισόδιο που με συγκίνησε περισσότερο, είναι το τελευταίο που σκηνοθέτησε ο Νίκος. «Τα Στέκια Προσφύγων και Μεταναστών».

Εγώ, μέσα από τα συνολικά 27 ντοκιμαντέρ που σκηνοθέτησα όλα αυτά τα χρόνια για τη σειρά, μπορώ να πω ότι είχα την ευτυχία να ζήσω… 27 ζωές. Μια ζωή για την κάθε ταινία. Ήταν τέτοια η ταύτισή μου, που βγαίνοντας από το κάθε επεισόδιο μου έθετα διλήμματα. Σκηνοθετούσα το προποτζίδικο, εθιζόμουν στον τζόγο. Σκηνοθετούσα το σφαιριστήριο, ήθελα να πάρω μέρος στο πρωτάθλημα μπιλιάρδου. Κάναμε το hip-hop, άκουγα για ένα μήνα αποκλειστικά hip-hop. Η ηδονή της διαστροφής! Μόνο στα γυρίσματα του τελευταίου επεισοδίου, του επεισοδίου που αφιερώθηκε στη μνήμη του Νίκου, με διακατείχε μια αβάσταχτη μελαγχολία.

Μαρίνα, ποια είναι τα «Στέκια» που αγαπάς εσύ περισσότερο και θεωρείς πως αυτή η εκπομπή τα τίμησε ιδανικά;

Μιλώντας για τα δικά μου ντοκιμαντέρ που έγιναν στο πλαίσιο της σειράς, αγαπώ ιδιαίτερα το επεισόδιο για τα «Βούρλα». Το πρώτο δημόσιο πορνείο της πόλης του Πειραιά και μετέπειτα φυλακή. Το κτηριακό συγκρότημα με τους ψηλούς μαντρότοιχους που εσώκλειε τον πόνο και τη δυστυχία πολλών γυναικών σε καθεστώς εγκλεισμού υπό τον έλεγχο της Αστυνομίας. «Το άντρο της αγοραίας ηδονής» που κινείται στα «χαμηλότερα στρώματα της Κολάσεως», σύμφωνα με πρωτοσέλιδα και reportage της εποχής, αλλά και ο τόπος της μεγάλης απόδρασης αργότερα. Επίσης, αγάπησα το «Ροκ-Πανκ στην Πλάκα», το «Βαριετέ», τον «Μπερντέ́ του Καραγκιόζη», αλλά και το «Πατσατζίδικο».

Δύσκολο να διαλέξεις, αλλά, ξέρεις, «Τα Στέκια» πέρα από τα ίδια τα θέματα, τους θαμώνες και τους συνεντευξιαζόμενους, ήταν και οι άνθρωποι που δουλέψαμε μαζί για να βγει αυτή η σειρά, από την έρευνα και την οργάνωση παραγωγής, μέχρι τους ηχολήπτες, τους οπερατέρ, τους διευθυντές φωτογραφίας και τους μοντέρ, αλλά και τους υπόλοιπους σκηνοθέτες, που χωρίς όλους αυτούς η σειρά δεν θα ήταν ίδια, και με την ευκαιρία θα ήθελα να τους ευχαριστήσω και δημόσια.

Πιστεύεις πως η ζωή θα γεννήσει καινούργια στέκια ή θα μείνουμε στο «vintage» και στο να νοσταλγούμε «τα παλιά» που χάνονται ή χάθηκαν;

Νομίζω πως η ανάγκη να βρισκόμαστε θα υπάρχει πάντα. Ο λαϊκός πολιτισμός, επίσης. Σίγουρα οι τόποι δεν θα είναι οι ίδιοι. Και πώς θα ήταν δυνατόν να είναι; Θα βρισκόμαστε, όμως, και θ’ αφήνουμε το αποτύπωμά μας.

Εντελώς από μόνη της, η Μαρίνα μου έστειλε και κάμποσες παλιές φωτογραφίες του Νίκου, από διαφορετικές δεκαετίες, τις περισσότερες από τις οποίες δεν είχα ξαναδεί. Λες και είχαμε βαλθεί, σχεδόν συνωμοτικά, να (καταλήξει να) είναι αυτό το άρθρο ένα είδος λατρευτικού αφιερώματος σ’ εκείνον, με επιπλέον στοιχεία συγκινησιακής φόρτισης. Διάλεξα μερικές που μου έκαναν εντύπωση. (Κλικάροντας επάνω στην κάθε μία ξεχωριστά, τις βλέπεις σε μεγαλύτερη ανάλυση.)

Ειλικρινά, προσπάθησε να παρακολουθήσεις το επεισόδιο «Τα Στέκια του Νίκου Τριανταφυλλίδη» αυτή την Παρασκευή στην ΕΡΤ2. Θα μελαγχολήσεις ακόμη και για όλα αυτά τα μέρη και το μέλλον τους (αν δεν έχουν ήδη χαθεί μερικά…), μα θα θυμηθείς, θα νοσταλγήσεις και θα έχεις για αρκετή ώρα τον Νίκο στο μυαλό σου. Δεν τον είχα χορτάσει, δεν πρόλαβα να μοιραστώ περισσότερα πράγματα για το σινεμά και κουβέντες μαζί του όσο ζούσε, ήταν άνθρωπος διαφορετικής ιδιοσυγκρασίας, με τους δικούς του «αταίριαστους» δαίμονες κι αυτός, αλλά ξέραμε κι οι δυο πως υπήρχε αλληλοεκτίμηση. Σαν «αγρίμια» από τη φύση μας. Ακόμη λυπάμαι που δεν είναι πια εδώ, που δεν θα κερδίσουμε ποτέ τον χαμένο χρόνο. Είχα χαρεί για τη συνέντευξη που κάναμε μαζί για τους «Αισθηματίες», που είχε βρει ξανά το κέφι για να γυρίσει περισσότερα και (μάλλον) καλύτερα φιλμ μυθοπλασίας, μετά από πολλά χρόνια απουσίας. Και με τα «Στέκια», επίσης, ο Νίκος είχε «φορτίσει» μπαταρίες. Έδειχνε τόσο ζωντανός…

Φέτος, αρχές Ιούνη, είχαμε μπει σ’ ένα κλίμα αναμνήσεων με τον Παντελή Μαντζανά, εξαιτίας της επετείου από τον θάνατο του Νίκου. Ο πρώτος είχε κάνει διεύθυνση φωτογραφίας στο ντοκιμαντέρ «90 Χρόνια ΠΑΟΚ: Νοσταλγώντας το Μέλλον» και είχαν περάσει αρκετές στιγμές μαζί στη Θεσσαλονίκη, για τα γυρίσματα. Ο Παντελής είχε τραβήξει την τελευταία φωτογραφία που είχε ποστάρει ο Νίκος στο facebook του και είχα χρησιμοποιήσει εδώ, κοινοποιώντας το φευγιό του. Μου είπε πως η παρακάτω εικόνα, με την οποία ήθελα να κλείσω εδώ (και του ζήτησα την άδεια γι’ αυτό), είναι η τελευταία τού Νίκου που είχε στο αρχείο του. Μου την είχε στείλει το καλοκαίρι και με είχε στοιχειώσει. Γενάρης του 2016. «Σύννεφα, και ο Νίκος σε διάχυση, σαν να μην είναι παρών 100%. Αλλά το τσιγάρο στο χέρι…». Ήξερε. Και όσοι ήταν κοντά του, κι εκείνος. Ελπίζω να αισθανόταν ότι δεν θα τον ξεχάσουμε εμείς εδώ.

Υ.Γ. Πλέον, μπορείτε να παρακολουθήσετε το επεισόδιο μέσα από την πλατφόρμα του ΕΡΤFLIX εδώ.