του Ηλία Φραγκούλη

Το γνωστό πρόβλημα. Φιλμ που βασίζεται σε bestseller βιβλίο. Ο θεατής μπορεί να έχει μία κάποια αντίληψη γι’ αυτό που θα δει αν το έχει διαβάσει από πριν, όμως αυτό δεν πρέπει να είναι το ζητούμενο. Ούτε καν το γεγονός ότι εδώ μιλάμε για το βραβείο Pulitzer του 2014. Εγώ οφείλω με τη σειρά μου να κρίνω την ταινία, απομονωμένη από το βιβλίο. Δεν ψηφίζω και για το Όσκαρ διασκευασμένου σεναρίου! Απλά, είδα ένα φιλμ. Που πάσχει από… την πηγή του, μάλλον.

Ταινίες έχουν γυριστεί αμέτρητες μέχρι σήμερα, το ίδιο ισχύει και για τα βιβλία που έχουν γραφτεί. Οι ιστορίες, πλέον, βρίσκονται σε τέλμα. Σχεδόν τα πάντα έχουν γίνει αντικείμενο αφήγησης (και στα δύο format), η πρωτοτυπία βαριανασαίνει για να καταφέρει να προσφέρει στον θεατή / αναγνώστη κάτι καινούργιο και συναρπαστικό συνάμα. Το original θυσιάζεται στον βωμό της υπερβολής (κυρίως της συγγραφικής). Όταν αυτή μεταφέρεται στην οθόνη και αποκτά πιο «ρεαλιστικές» διαστάσεις, τα πράγματα μπορούν να γίνουν χειρότερα. Όπως εδώ. «Η Καρδερίνα» είναι το κινηματογραφικό θύμα μίας γραμμένης ιστορίας που πρέπει να αφηγηθεί το σινεμά σαν μία αλήθεια, μιας που εδώ το fictional στοιχείο αφορά ζωές ανθρώπων και καταστάσεις που δεν παραπέμπουν στην… επιστημονική φαντασία. Το φιλμ του Τζον Κρόουλι ζητάει από σένα να μπεις σε αυτή την ιστορία, να ταυτιστείς, να νιώσεις, να πονέσεις, να εξιλεωθείς. Από ένα σημείο κι έπειτα, όμως, η «αλήθεια» της πλοκής σε τραβάει από τα μαλλιά και σου θυμίζει ότι εισήλθες σε ένα σύμπαν μυθιστορηματικής «πραγματικότητας». Σαν εκείνες όπου η φαντασία οργιάζει (με την κακή έννοια).

Δίχως γραμμική συνέχεια, ο Κρόουλι παρακολουθεί την εξέλιξη του βίου του Θίο Ντέκερ, από την παιδική ηλικία και το τραγικό συμβάν της έκρηξης στο Metropolitan Museum of Art της Νέας Υόρκης, η οποία στοίχισε τη ζωή της μητέρας του, μέχρι την εφηβική ωριμότητα και τα αδιέξοδα του ρόλου του ως ενήλικα, με «αιτία» κάθε κακού που τον βρίσκει τη ζωγραφιά μιας καρδερίνας, ενός αριστουργήματος του 17^ου αιώνα που «διέσωσε» από τα ερείπια του μουσείου και έχει κρυφά στην κατοχή του.

Αν και πανέμορφη και άρτια στην όψη, η ταινία διαχειρίζεται την πλοκή της με μελλούμενη κατακλείδα που οδηγεί τον ήρωα σε μία εγκληματική (;) πράξη στο Άμστερνταμ, λες και το έργο πρέπει να καταλήξει σε μία θριλερική κλιμάκωση, ενώ όλο το υπόλοιπο αναλώνεται (για κανένα δίωρο ήδη…) σε πρωτοπρόσωπες αφηγήσεις του Θίο και στην ανάλυση της ψυχοσύνθεσής του, ειδικά κατόπιν της τραγικής έκρηξης (που λανθασμένα παραμένει μέχρι τέλους ανεξήγητη και «θολή» ως προς τις προθέσεις των υπευθύνων – ενός τρομοκρατικού χτυπήματος;). Μιλώντας περί «ανεξήγητων», ουδέποτε αποκαλύπτεται (και) ο τρόπος με τον οποίο «διέρρηξε» από το μουσείο το έργο Τέχνης ο νεαρός Θίο, που φτάνει μέχρι και να το περνάει από τον έλεγχο αεροδρομίου χωρίς ίχνος «παρενόχλησης» από τις Αρχές!

Σταδιακά, η «Καρδερίνα» ανοίγει μία πληθώρα από μέτωπα υποπλοκών που κουβαλάνε μαζί τους και ξεχωριστούς χαρακτήρες (η «υιοθεσία» από την οικογένεια των Μπάρμπουρ, η επιστροφή του «άσωτου» πατρός, η εμφάνιση του κοσμογυρισμένου συμμαθητή από την Ουκρανία που θα γίνει ο καλύτερός του φίλος, ο απρόσμενος «προστάτης» του στο πρόσωπο ενός συντηρητή παλαιών επίπλων και κάμποσοι υποδεέστεροι), δημιουργώντας μία δραματουργία που κυλά δίχως να ενοχλεί, ειδικά χάρη στην προσοχή του casting και στο νοιάξιμο των ηθοποιών να αποδώσουν όσο καλύτερα μπορούν τους χαρακτήρες τους (εξαιρετική η Νικόλ Κίντμαν σε χαμηλών τόνων εκφραστικότητα και συνολική παρουσία). Έρχεται, όμως, εκείνη η «δραματική» ένταση του τελευταίου μέρους, για να δυναμιτίσει ανεπανόρθωτα όλο το έργο, σχεδόν όπως συνέβη και με την έκρηξη στο μουσείο. Εκβιασμοί, παράνομα κυκλώματα, μαφίες, εγκληματικότητα, ναρκωτικά, ένα κυριολεκτικό χάος που σε κάνει να ξεχνάς τι είδους ταινία έβλεπες και οριακά γελοιοποιεί καταστάσεις ή χαρακτήρες. Εκεί φαίνεται και το βαθύ πρόβλημα του σεναρίου: ο πίνακας δεν ήταν ένα σωστό «MacGuffin» για την ταινία. Το μόνο που μένει σε τούτη την «Καρδερίνα» είναι ένα μάτσο χαρακτήρες, προδομένοι από τον σκηνοθέτη, που έρχονται και φεύγουν ελλιπείς, ανολοκλήρωτοι, πιο τραυματισμένοι (#diplhs) από την ψυχολογική κατάσταση στην οποία τους βρήκαμε εξαρχής. Και τόσο παράδοξα… χάρτινοι, για να ζητάνε την κατανόηση του θεατή σε ένα πλαίσιο αληθινής ζωής.