του Ηλία Φραγκούλη

Όσο λιγότερα γίνεται να γνωρίζεις γι’ αυτή την ταινία, τόσο το καλύτερο! Διότι πρόκειται για το νέο φιλμ του Μ. Νάιτ Σιάμαλαν. Δηλαδή, στο φινάλε ή θα… σηκωθείς και θα χειροκροτάς (όπως εγώ) ή θα σαστίσεις εν πλήρη αγνοία ή θα βρίζεις θεούς και δαίμονες. Χωρίς να θέλω να μειώσω την αξία τού υπόλοιπου φιλμ, αυτό που συμβαίνει στο τέλος τού «Διχασμένου» αποτελεί την πιο υπερβατικά meta αναφορά σινεφιλίας που έχω δει εδώ και δεκαετίες στον κινηματογράφο. (Για να πω την αλήθεια, δεν θυμάμαι να έχει ξανασυμβεί κάτι τέτοιο, δίχως να ακολουθούνται όροι… franchise!) Εάν δεν ξέρεις το παραμικρό γι’ αυτό που πρόκειται να αντιμετωπίσεις, παθαίνεις ένα κανονικό σοκ! Ένα αληθινά ύπουλο σοκ!

Χάρηκα πολύ που ο Σιάμαλαν επέστρεψε και βρίσκεται σε τέτοια φόρμα, μετά από μια σωρεία κάκιστων φιλμ ή σοβαρών αποτυχιών, από εποχής «Lady in the Water» (2006) μέχρι σήμερα. Η «παρένθεση» ήταν μεγάλη και ξένισε ιδιαίτερα, τοποθετώντας τον σκηνοθέτη σε μια μαύρη λίστα απήχησης, τόσο για τους θεατές όσο και για τους κριτικούς. Ειδικά μετά την απίστευτη γελοιότητα του προπέρσινου «The Visit», δεν έτρεφα σχεδόν καμία ελπίδα για τον δημιουργό του «Άφθαρτου» (2000), του «Σκοτεινού Χωριού» (2004) και της «Έκτης Αίσθησης» (1999). Η σειρά αναφοράς των προηγούμενων τίτλων είναι αξιολογική, για να εξηγούμαι. Κάπου εκεί, ψηλά, αξίζει να τοποθετηθεί και ο «Διχασμένος», που ξεκινά σαν ένα exploitation θριλεράκι με πιθανό (;) serial killer ο οποίος απάγει τρία νεαρά κορίτσια, τα κλειδώνει σε ένα υπόγειο καταφύγιο και ίσως επιφυλάσσει γι’ αυτά κάποιον φρικτό θάνατο. Με τη διαφορά ότι σε κάθε επόμενο άνοιγμα της πόρτας του «κελιού» τους, δεν εμφανίζεται απαραίτητα ο Κέβιν (Τζέιμς ΜακΑβόι), αλλά σχεδόν μισή ντουζίνα από τις… εικοσιτρείς διαφορετικές προσωπικότητες του κεντρικού ήρωα, με μια ανεξέλεγκτη γκάμα χαρακτήρων, από τον 9χρονο και αφελέστερο όλων Χέντγουικ και τον μοδάτο Μπάρι, που δεν φοβάται την προσέγγιση μέσω της ψυχανάλυσης, έως την πιο σκληροπυρηνική και αυστηρή δεσποινίδα Πατρίσια!

Λιγότερο ή περισσότερο επικίνδυνες για τη σωματική ακεραιότητα των κοριτσιών, οι πολλαπλές προσωπικότητες του Κέβιν αγωνίζονται να βρίσκονται στο προσκήνιο και να εξουσιάζουν το σώμα του σταδιακά, με έναν τρόπο που σχεδόν ταυτίζεται με τα κοινά mood swings ενός… νορμάλ ατόμου σε τούτη την πραγματικά σαλεμένη κοινωνία του σήμερα. Όπως αρέσκεται να κάνει στις πιο αλληγορικές του ταινίες, ο σεναριογράφος Σιάμαλαν σχολιάζει τη Φύση του ανθρώπου, ξεδιπλώνοντας τα μυστικά των ηρώων του μέσα από εμβόλιμες σκηνές παρόντος χρόνου ή flashback (με μεγαλύτερη βαρύτητα σε εκείνα της αιχμάλωτης νεαρής Κέισι / Άνια Τέιλορ-Τζόι), για να δημιουργήσει ένα κλίμα τρόμου και φοβίας το οποίο υποβόσκει στην καθημερινότητα του καθενός (μας).

Δεν γνωρίζουμε απαραίτητα ποια είναι τα όρια του Κέβιν (και των υπολοίπων), δεν μαθαίνουμε αν έχουν υπάρξει προηγούμενα θύματα και ποια ήταν η κατάληξή τους, όμως όλα αυτά μοιάζουν… ακίνδυνα, μπροστά στην ανησυχία της νεοσύστατης ύπαρξης του «Κτήνους», μιας ακόμη προσωπικότητας του κεντρικού ήρωα, που αν βγει στην επιφάνεια ενδέχεται να ανατρέψει κάθε είδους ισορροπία στο μέσα του, με άγνωστες συνέπειες για τους γύρω του στον πραγματικό κόσμο. Ο συμβολισμός του «Κτήνους» είναι προφανέστατος για τον Σιάμαλαν, δηλώνει την αρχέγονη ταυτότητά μας, την απελευθέρωση του ζωώδους χαρακτήρα που τιθάσευσε εν είδει ευνουχισμού και αυτοτιμωρίας ο άνθρωπος, έτσι ώστε να μετατραπεί σε ένα κοινωνικό «ζώο», κάτοικο πολιτισμένων μεγαλουπόλεων που υπό κάποιο πρίσμα οπτικής θα μπορούσαμε να αποκαλούμε και… ζωολογικούς κήπους! Η επερχόμενη «έκρηξη», μετά τη γένεση του «Κτήνους», υπόσχεται τον ερχομό του χάους. Σε ταύτιση με μια μεταφορικής έννοιας εκδίκηση της ίδιας της Φύσης, όμως, μπορεί και να σημαίνει τον ερχομό ενός εξαγνισμού, μέσω ενός πλάσματος που θα πάρει μυθικές, ηρωικές διαστάσεις…

Σαν ένα κομμάτι ενός μεγαλύτερου puzzle που δεν φανταζόμασταν, ούτε και μπορούσαμε να περιμένουμε, ο «Διχασμένος» αποτελεί μια σοβαρή μελέτη χαρακτήρων και ανθρώπινης συμπεριφοράς, με το camouflage ενός τρομακτικού ψυχολογικού θρίλερ, που κορυφώνει σε μια over the top ανατροπή η οποία έχει τα θεμέλιά της στη μαζικότητα της pop κουλτούρας, το θέαμα που ο μέσος Δυτικός θεατής καταβροχθίζει με βουλιμία στο σινεμά. Σαν ένα… κτήνος!