του Ηλία Φραγκούλη

Είναι (πια) εύκολο να βρεις τα φιλμικά «κουμπιά» και τις (προσωπικές) εμμονές του Αλέξανδρου Βούλγαρη. Το «Πολύδροσο» τα συνοψίζει όλα αυτά, οπτικά και ηχητικά, με το φιλμ να προσεγγίζει και να ψυχαναλύει την πιο… θηλυκή πλευρά του σκηνοθέτη, υπό ένα παράδοξο πρίσμα μελέτης το οποίο είχα επισημάνει και για τον Γιώργο Λάνθιμο στο «Poor Things». Το The Boy, λοιπόν, αποτολμά και μας παρουσιάζει εδώ την πλέον κοριτσίστικη ταινία του, αφιερωμένη σ’ αυτό που δεν θα γίνει ποτέ, μα που τόσο πολύ αγαπά.

Το «Πολύδροσο» δεν είναι μία ταινία για όλο τον κόσμο. Ο Βούλγαρης συγκεκριμενοποιεί πως μιλά «για ανθρώπους τρυφερούς, σε έναν όχι τρυφερό κόσμο». Αν ρωτάς κι εμένα, που στις κριτικές μου για τα έργα του δεν του έχω φερθεί και τόσο… τρυφερά, πάνω-κάτω τα ίδια ισχύουν κι εδώ. Ίσως επειδή οι κινηματογραφικοί μας «κόσμοι» διαφέρουν απόλυτα. Εγώ δίνω τεράστια σημασία σ’ ένα σινεμά μυθοπλασίας που υπηρετεί το σενάριο και μια ιστορία (πράγματα που σχεδόν δεν υφίστανται στο «Πολύδροσο»), ο Βούλγαρης προτιμά ένα πιο ελεύθερο «σπάσιμο» της όποιας φόρμας αφήγησης. Τουλάχιστον, αυτή τη φορά υπάρχουν (και) στοιχεία που (μερικώς) αφοπλίζουν την οργή! Διότι είναι αδύνατον να μην παραδεχτείς πως είναι διάχυτη η χημεία ταιριάσματος των συντελεστών του φιλμ, οι οποίοι επιτυγχάνουν να προσδώσουν ιδιαίτερη αρμονία στο τελικό αποτέλεσμα.

Υπάρχει, όμως, αυτή η έντονη αντίσταση του Βούλγαρη στην πρόκληση του να αφηγηθεί μια κανονική ιστορία, με δραματουργία και εξέλιξη, που καταλήγει να αδικεί το «Πολύδροσο» (και όχι τις βασικές ικανότητες του σκηνοθέτη, που ίσως κάποτε βρουν τον τρόπο να «απελευθερωθούν» πιο δημιουργικά, αγκαλιάζοντας και την αφηγηματικότητα). Έχοντας παρακολουθήσει (εντελώς συμπτωματικά) δύο διαφορετικά cut της ταινίας, η άποψή μου γι’ αυτήν ενισχύθηκε ακόμη περισσότερο, καθώς οι αλλαγές αποδείκνυαν πως το «Πολύδροσο» αποτελεί ένα puzzle στιγμών που μπορείς ν’ ανακατέψεις με πολλούς εναλλακτικούς τρόπους στο μοντάζ, δίχως να αλλοιώσεις κάτι στη γραμμικότητα του storyline. Όταν δεν υπάρχει κάτι τέτοιο, άλλωστε, έχεις την άνεση να παίξεις όπως θέλεις με το υλικό σου. Αυτός είναι ο πιο… τρυφερός τρόπος που επέλεξα για να περιγράψω το μέγα πρόβλημα του φιλμ, σεβόμενος την… τρυφερότητά του.

Καθώς μιλάμε για πρόβλημα σεναρίου, φυσικά, τα «σκάγια» πετυχαίνουν και τις δύο ηρωίδες του «Πολύδροσου». Η κόρη και η μάνα δεν καταφέρνουν ποτέ να γίνουν ρόλοι / χαρακτήρες, καθώς γνωρίζονται μονάχα μεταξύ τους και σαφώς απέχουν από την επιδίωξη του θεατή να τις πλησιάσει. Ο τελευταίος, όσο και να προσπαθήσει να συμπληρώσει το δικό τους puzzle, θα σκοντάφτει στην απουσία πολλών κομματιών που θα τον απογοητεύουν στην απόπειρά του να καταλήξει σε μια πλήρη εικόνα. Ρόλο «διασώστη» (μέχρι ενός σημείου) λαμβάνουν οι Σοφία Κόκκαλη και Βίκυ Καγιά. Για την πρώτη, τα έχω ξαναπεί πολλές φορές. Είναι μία σπουδαία ηθοποιός, απόλυτα κινηματογραφική, που (ατυχώς) χάνει πολύτιμα χρόνια καριέρας όντας «αγκυλωμένη» σε μία συγκεκριμένη τυπολογία εμφανίσεων στη μεγάλη οθόνη. Πρέπει να αναζητήσει και αλλού δρόμους εκφραστικότητας (με ποιους Έλληνες σκηνοθέτες θα μου πεις…). Όσο για την Καγιά, ο επαγγελματισμός της δεν έχει όρια! Χωρίς να υπάρχουν σοβαρές απαιτήσεις ρόλου, μπαίνει εντελώς μέσα στο κλίμα της ταινίας και (τόσο αναπάντεχα όσο και προφανώς) συντονίζεται με την καθοδήγηση του Βούλγαρη προς ένα σύμπαν… τρυφερότητας και down to earth ευθραυστότητας. Μαζί και οι δύο πρωταγωνίστριες πληρούν αυτό που αναζητούσε ο Βούλγαρης ως… «μοντέλα», πρόσωπα και φιγούρες στα φωτογραφικά του κάδρα, αλλά δύσκολα σε κάνουν να αισθανθείς κάτι βαθύτερο γι’ αυτές.

Πανέμορφο να το κοιτάς ή και να το ακούς, το «Πολύδροσο» στηρίζεται καίρια στην εξαιρετική διεύθυνση φωτογραφία του Σίμου Σαρκετζή, με μια αισθητική ανοιξιάτικης πανσπερμίας ζεστών χρωμάτων (που αποδίδονται ακόμα πιο ζεστά με τη χρήση του φιλμ), και υπηρετείται ηχητικά από «αδελφικά» αγαπημένα μεταξύ τους soundscapes σχεδιασμένα από τους Γιώτη Παρασκευαΐδη, Nalyssa Green και Δεσποινίς Τρίχρωμη. Όσο για τις σεκάνς με τα τραγούδια της ταινίας, όσο ταιριαστά κι αν είναι με την όλη ατμόσφαιρα, μοιάζουν περισσότερο με εμβόλιμα music promos από το YouTube που μπήκαν για να δικαιολογήσουν τον χαρακτηρισμό του μεγάλου μήκους φιλμ.

Ελπίζω το «Πολύδροσο» ν’ αποτελεί ένα είδος «ανακεφαλαίωσης» του σινεμά του Βούλγαρη, ένα album εικόνων και πειραματισμών που «φυλλομετρήθηκε» κάμποσες φορές και, πλέον, πρέπει να κλείσει οριστικά, για να προχωρήσει ο σκηνοθέτης σε κάτι πιο απαιτητικό και πλήρες κινηματογραφικά. Σε μία ενηλικίωση. Πέρα από φαντάσματα οικιακής χρήσης, παιδική αθωότητα κι αφέλεια αναζητήσεων, δίπλα σε απαγορευμένους πόθους που συνοδεύουν σκέψη και ματιά. Εύχομαι το πένθος τούτου του έργου να σημαίνει κι ένα μεγάλο αντίο. Τα είπα όσο πιο… τρυφερά γινόταν.