του Νίκου Παλάτου

Σε χιουμοριστικούς τόνους μαύρης κωμωδίας κινείται το ντεμπούτο του νεαρού μαροκινού σκηνοθέτη Αλαά Εντίν Αλτζέμ. Με έντονες επιρροές από το σινεμά του Άκι Καουρισμάκι, αλλά ρίχνοντας και κρυφές ματιές στο σύμπαν του «Fargo» (1996) των αδελφών Κοέν, τούτος ο «Άγνωστος Άγιος» περιστρέφεται με έναν σαρκαστικό τόνο γύρω από θέματα Πίστης, αφοσίωσης και ειλικρίνειας. Περιέχει μία έξυπνη βασική σεναριακή ιδέα, καθώς και μία εναρκτήρια σεκάνς που δημιουργεί προσδοκίες, πλην όμως, όπως πολλές φορές έχουμε δει να συμβαίνει με ανάλογα «art-house» εγχειρήματα, αδυνατεί να μετουσιώσει τις καλές του προοπτικές σε μία ολοκληρωμένη κινηματογραφική δημιουργία.

Ένας κυνηγημένος άνδρας θάβει βιαστικά μια τσάντα στην κορυφή ενός λόφου, δημιουργώντας έναν ψευτοτάφο, έτσι ώστε να είναι βέβαιος πως ουδείς θα τολμήσει να σκάψει κάποτε εκεί. Αμέσως μετά συλλαμβάνεται, για να τον συναντήσουμε ξανά κάποια χρόνια αργότερα, όταν βγαίνει από τη φυλακή. Το πρώτο πράγμα που κάνει είναι να επιστρέψει στον τόπο του εγκλήματος για να ξεθάψει την πολύτιμη λεία που με τόση σχολαστικότητα είχε καταφέρει να κρύψει. Προς μεγάλη του έκπληξη, αντί για τον πρόχειρο τάφο που ο ίδιος είχε φτιάξει, αντικρίζει ένα… μαυσωλείο, το οποίο έχει χτιστεί εκεί από τους ντόπιους προς τιμήν ενός… Αγνώστου Αγίου, ο οποίος (εντελώς θεωρητικά) έχει ταφεί εκεί! Ακόμη χειρότερα, στην έρημη (όπως αυτός την ήξερε, τουλάχιστον) περιοχή, έχει σχηματιστεί πλέον μία μικρή κοινότητα, η ύπαρξη της οποίας εξαρτάται από τον «θαυματουργό» Άγιο, καθώς και από το χρήμα που αφήνουν οι δεκάδες προσκυνητές του. Ο απελπισμένος πρώην φυλακόβιος, αν και άφραγκος, πιάνει δωμάτιο σε τοπική πανσιόν και αρχίζει να εξετάζει τους τρόπους με τους οποίους θα μπορέσει να ξεθάψει τη γεμάτη λεφτά τσάντα που περίμενε να κάνει δική του τόσο καρτερικά.

Παράλληλα με τις απέλπιδες προσπάθειες του δόλιου ληστή (που εκλαμβάνεται από τους χωρικούς ως κάποιου είδους… επιστήμονας ο οποίος έχει έρθει να κάνει έρευνες στην περιοχή τους), ο Μαροκινός auteur στήνει μικρές υποπλοκές από την καθημερινότητα του χωριού, που όμως (άλλες λιγότερο, άλλες περισσότερο) αδυνατεί να εντάξει επί της ουσίας στην βασική του πλοκή, κάνοντας το φιλμ του να μοιάζει αποσπασματικό και από ένα σημείο κι έπειτα επαναλαμβανόμενο, μιας και η κεντρική ιδέα εξαντλείται μάλλον νωρίς. Το αγροτικό ζεύγος πατέρα και γιου που μάταια περιμένει την θαυματουργή βροχή, ο φαφλατάς φύλακας του μαυσωλείου που τρέφει απεριόριστη αγάπη για τον σκύλο του και κυρίως ο νεοαφιχθείς ιατρός, ο οποίος με κατάπληξη αντιλαμβάνεται πως για κάποιο λόγο μονάχα οι γυναίκες του χωριού έχουν την ανάγκη του, πλάθουν ένα offbeat μωσαϊκό χαρακτήρων που, απλά, κινούνται στον κόσμο του ελαφρώς παράδοξου.

Οι πεποιθήσεις, οι ελπίδες και οι δεισιδαιμονίες που καθοδηγούν απαξάπαντες τους φτωχούς κατοίκους της μικρής κοινότητας, αντιπαραβάλλονται με το ευαίσθητο και τόσο υποκειμενικό θέμα της Πίστης, εξετάζοντάς το με έναν καλοδεχούμενο σατιρικό τόνο (η δήθεν επιστροφή της κλεμμένης πινακίδας του μαυσωλείου, στέκει ως χαρακτηριστικό παράδειγμα), πάσχουν όμως σοβαρότατα σε αφήγηση. Οι απέλπιδες προσπάθειες του καλού ληστή να ανακτήσει τα χρήματα που θα του λύσουν διά παντός το πρόβλημα της ζωής του, διατηρούν έναν σαν από comic τόνο (σημαντικό μερίδιο σε αυτό αναλογεί στον όχι και τόσο ευφυή βοηθό του στο έγκλημα), υποβαθμίζονται όμως τα μάλα από την ένθεση των υπόλοιπων επεισοδίων, τα οποία μόνο αφαιρούν από τον ρυθμό της ταινίας, αναμασώντας από νωρίς τους ίδιους προβληματισμούς περί ιερών και οσίων. Το φινάλε δεν καταφέρνει να συμβαδίσει με τον παραλογισμό που έχει προηγηθεί, ακολουθώντας εν πολλοίς το motto… «όλα τριγύρω αλλάζουνε κι όλα τα ίδια μένουν». Η αμαρτία μπορεί και να βλάπτει, ο αμαρτωλός όμως μάλλον έχει καλή καρδιά, αφού από τις «εγκληματικές» του πράξεις ενίοτε συντελούνται… θαύματα! Κι όποιος θέλει τα πιστεύει.