της Σοφίας Σταυριανίδου

«Το Πέρασμα του Χρόνου» συμπληρώνει την τριλογία του δρόμου που είχε ξεκινήσει ο Βέντερς με την «Αλίκη στις Πόλεις» στα 1974 (με δεύτερο μέρος τη «Λάθος Κίνηση» του ‘75). Όταν το παρακολουθείς ξανά, μετά από πολλά χρόνια, νιώθεις να εμμένει στη διαχρονικότητά του, σημαίνοντας συνάμα μια επικαιρότητα παράδοξη σχετικά με το θέμα των γυναικών: η ταινία είναι μια ωδή σε μια ανδρική σχέση που γίνεται φιλία, partnership, συμμαχία σε έναν κόσμο στον οποίο υπάρχει έλλειψη κατανόησης για τις γυναίκες. Πρέπει να το αναφέρω, διότι είναι το πρώτο χαρακτηριστικό του φιλμ. Ο Βέντερς ποτέ δεν είχε τάλαντο στο να αναλύει τις γυναίκες, ούτε και να τις προσεγγίζει ιδιαίτερα, αλλά τούτο το φιλμ αποτυπώνει κρυστάλλινα τη στάση του απέναντί τους: είναι αμήχανος. Μέσα από τους δύο φίλους που διασχίζουν τη Γερμανία στην τομή του αίματος, πλάι στο τείχος που έτεμνε τις «δύο χώρες», ξεπροβάλλει αυτή η αμηχανία του, που εκφέρεται και με τη διαχρονική ατάκα «Δεν μπορείς να ζήσεις ούτε μαζί τους ούτε χωρίς αυτές». Ο Βέντερς δεν είναι μισογύνης και ποτέ δεν ήταν. Οι γυναίκες είναι απλώς ένα πεδίο που ζορίζεται να ακουμπήσει. Ο ίδιος είχε πει σχετικά με την ταινία ότι είναι επάνω τόσο στους άνδρες όσο και στις γυναίκες, πιο πολύ όμως τοποθετείται επάνω στη μη κατανόησή τους. Εντάξει, είναι αιώνιο το θέμα και δεν πρόκειται ποτέ να λυθεί. Προσωπικά, μου λείπουν οι γυναίκες από την ταινία αυτή. Ακόμη και το σκηνικό όπου ο Μπρούνο έχει μια μικροπεριπέτεια με ένα κορίτσι, γίνεται αβάσταχτα παγωμένο υπογραμμίζοντας ένα ακόμη χαρακτηριστικό: τη δυσχέρεια της πραγματικής επικοινωνίας. Κι όταν δεν μπορείς αληθινά να επικοινωνήσεις, κινείσαι στην πατρίδα που σου είναι προφανής και οικεία: τους ομόφυλούς σου, με τους οποίους αναφανδόν δεν έχεις και πολλά να πεις, όμως η συνύπαρξή σας είναι φυσική και αβίαστη.

Μεταξύ τους, ο Μπρούνο ένας επισκευαστής μηχανών προβολής, και ο Ρόμπερτ, δραπέτης της ζωής του στην οποία δεν επέτυχε να βάλει τέλος, δεν λένε πολλά. Και οι δυο, όμως, νιώθουν σαν να βρίσκονται «home», μια συνθήκη που έγραψε άριστα ο Βέντερς στην ταινία αυτή ξετυλίγοντας ένα ολόκληρο τρίωρο με συνεχείς επιβεβαιώσεις, ότι οι δυο άνδρες του, ό,τι και να κάνουν και έχοντας ο ένας τον άλλον έστω και παροδικά, είναι πιο κοντά στους εαυτούς τους όσο με κανέναν και πουθενά. Οι «σοκαριστικές» σκηνές της αφόδευσης, της ούρησης, του αυνανισμού, που είναι εμβληματικά ωμές για τα τότε δεδομένα (αλλά και τα τώρα), επιβεβαιώνουν αυτό ακριβώς. Ενώνονται οι δυο άνδρες με μια τέτοια φυσικότητα και έλλειψη κριτικής (και αυτοκριτικής) ταξιδεύοντας παραβολικά πάνω στο σύνορο που χωρίζει τις δυο Γερμανίες: ένα ακόμη χαρακτηριστικό του φιλμ, αυτός ο διχασμός που τόσο τέλεια αποτυπώθηκε στα «Φτερά του Έρωτα» (1987). Το σπέρμα της ενασχόλησης με τον χωρισμό υπάρχει εδώ και ο Βέντερς τα έζησε ένα προς ένα όλα αυτά τα γεγονότα μετά τον Πόλεμο, τον χωρισμό του Βερολίνου, μέχρι και την πτώση του.

Ο ελληνικός τίτλος, ο οποίος αποτελεί πιστή μετάφραση του γερμανικού, είναι πολύ πιο πετυχημένος από τον αγγλικό («Kings of the Road»). Ξανά εδώ παρών, ο πανδαμάτωρ χρόνος ξιφομαχεί για ακόμη μια φορά με τον Βέντερς, μετά την «Αλίκη». Ή μάλλον (;) ο Βέντερς προκαλεί τον χρόνο. Τον χρόνο των πρωταγωνιστών. Τον φιλμικό χρόνο. Αλλά και τον δικό μας χρόνο, των 175 λεπτών που παραδίδει ως δημιουργός για να πει αυτά που θέλει να πει. Ή και τίποτα από αυτά που θέλει να πει. Η ταινία αυτή βλέπεται υποψιασμένα και σίγουρα μπορεί να κουράσει με την επαναληπτική και… συνεπή μονοτονία της, κατά τη διάρκεια της οποίας συμβαίνουν πολλά και, μαζί, δεν συμβαίνει τίποτα!