του Ηλία Φραγκούλη

Και μόνο από τη διάρκειά του, «Ο Προδότης» φανερώνει τις διαστάσεις που ήθελε να δώσει στο έργο του ο βετεράνος Μάρκο Μπελόκιο. Προφανώς, οι φιλοδοξίες του Ιταλού σκηνοθέτη ήταν επίσης μεγάλες, όμως το οπερετικό μέγεθος που προσεγγίζει εξαρχής και ευθαρσώς το φιλμ σταδιακά διολισθαίνει προς την κατεύθυνση μιας μαφιόζικης «operetta» που αδυνατεί να συγκριθεί με κλασικές παραγωγές (κυρίως) του αμερικανικού κινηματογράφου (ονόματα και οικογένειες δεν «θίγουμε»). Στην τελική, αναρωτιόμουν τι εκόμισα από τούτο το έργο, πέραν του ναρκισσισμού του δημιουργού του…

Το φιλμ ξεκινά με ρεαλιστικές ημερομηνίες και καταστάσεις, στο Παλέρμο των αρχών της δεκαετίας του ’80. Το εμπόριο ηρωίνης και τα κέρδη που αφήνει στα μέλη της Κόζα Νόστρα μεταλλάσσει συσχετισμούς και ισορροπίες ιεραρχίας μεταξύ των μελών της, πόσω μάλλον (και) τους παλιούς «κώδικες ηθικής» της μαφιόζικης παράδοσης. Περισσότερο ταγμένος σε αυτό το παρελθόν, ο Τομάζο Μπουσέτα την κάνει «πλαγίως» δειλά-δειλά, ανίκανος να συμπράξει στο επερχόμενο λουτρό αίματος και συγκρούσεων ανάμεσα σε οικογένειες που πλέον δεν σέβονται τίποτα μπροστά στην κερδοσκοπία. Ο Μπελόκιο, αρχικά, προσπαθεί να μας μπάσει σε αυτό το κλειστό κύκλωμα «φαμίλιας» σαν παρατηρητές, πετώντας εμβόλιμα πλάνα από εξαιρετικά βίαιες και ψυχρές «εκκαθαρίσεις», με ένα συνοδευτικό «countdown» που σχεδόν σοκάρει αριθμητικά. Γοητεύει οπτικά, μέχρι ενός σημείου, όμως, καθώς η «τράπουλα» που ανοίγει παραείναι μεγάλη για την αφήγηση ενός (έστω και πολύωρου) κινηματογραφικού φιλμ. Πέραν του κεντρικού ήρωα, τα υπόλοιπα (αμέτρητα) πρόσωπα δεν αποκτούν την ωριμότητα και τα χαρακτηριστικά πλήρων χαρακτήρων ώστε να μας αφορούν δραματουργικά και, από τη στιγμή που ο «Προδότης» μπαίνει στα δικαστικά έδρανα (λίγο μετά το πέρας της πρώτης ώρας), ο Μπελόκιο αρχίζει να χάνει το παιχνίδι.

Αυτό που ακολουθεί είναι (πρωτίστως) ένα δικαστικό, δραματικό θρίλερ το οποίο παλεύει να υποκαταστήσει τη δράση που (ήδη) δεν προλάβαμε να χαρούμε, με ελάχιστα flashback να δίνουν πραγματικό νόημα στις κόντρες των μελών της Κόζα Νόστρα, εστιάζοντας κυρίως σ’ εκείνη του Μπουσέτα με τον Πίπο Καλό, παλιό, σχεδόν αδελφικό φίλο, που είχε αναλάβει τη φροντίδα των δύο μεγαλύτερων υιών του πρώτου, όταν εκείνος διέφυγε στο Ρίο ντε Τζανέιρο. Εκεί που ηττάται κυριολεκτικά ο Μπελόκιο είναι στις στιγμές που επιχειρεί να αντιμετωπίσει σχεδόν χιουμοριστικά (α λα μαύρη κωμωδία ενίοτε) τους χαρακτήρες αυτών των μαφιόζων (εξαίρεση η σεκάνς των… ιπτάμενων βασανιστηρίων του Μπουσέτα από τις βραζιλιάνικες Αρχές, με τη σύζυγό του να κρέμεται στο κενό από ένα πολεμικό ελικόπτερο, υπό τους latin ήχους του «Historia de un Amor») ή όταν το «συμβολιστικό» βγάζει μάτι με τη γραφικότητά του (το παράλληλο μοντάζ με το αιχμάλωτο αγρίμι που στριφογυρίζει πίσω από τα κάγκελα του κλουβιού του και την τακτική περικύκλωσης και σύλληψης ενός μαφιόζου – βασικού μάρτυρα για τη δίκη).

Το τελευταίο μέρος του «Προδότη», με την προστατευόμενη (μα ολότελα τρομοκρατημένη) οικογένεια του Μπουσέτα ν’ αλλάζει κατοικία από Πολιτεία σε Πολιτεία της Αμερικής, δίνει στον κεντρικό ήρωα ένα σημαντικό κομμάτι από το βάρος και το βάθος ανθρωπιάς που έλειπε από την υπόλοιπη ταινία, για να καταλήξει σε ένα εντελώς αμήχανο και ολίγον αινιγματικό φινάλε που δεν δικαιώνει το όραμα του Μπελόκιο για μία επική καταγραφή σχεδόν τριών δεκαετιών από τη δράση της πιο μοβόρικης και ανήθικης εγκληματικής οργάνωσης που έδρασε στη γείτονα.