FreeCinema

Follow us

IDA (2013)

  • ΕΙΔΟΣ: Δράμα
  • ΣΚΗΝΟΘΕΣΙΑ: Πάβελ Παβλικόφσκι
  • ΚΑΣΤ: Αγκάτα Κουλέσα, Αγκάτα Τρεμπουχόφσκα, Ντάβιντ Ογκρόντνικ
  • ΔΙΑΡΚΕΙΑ: 82’
  • ΔΙΑΝΟΜΗ: STRADA FILMS

Στην Πολωνία των αρχών του ’60, λίγο πριν ορκιστεί καλόγρια, η ορφανή Άννα ενημερώνεται από την Ηγουμένη της πως πρέπει να συναντήσει το μόνο εν ζωή συγγενικό της πρόσωπο, την αδελφή της μητέρας της, Βάντα. Εκείνη θα της αποκαλύψει την εβραϊκή της ταυτότητα και το αληθινό της όνομα. Κι έτσι η Ίντα θα αποκτήσει μια ιστορία.

Δεν υπάρχει ζωή δίχως ιστορίες. Ακριβώς όπως συμβαίνει και με το σινεμά. Η «Ida» ξεκινά χωρίς κάποια προφανή ιστορία, ούτε υπόσχεται κάτι μεγαλόσχημο. Format 4:3, φιλμ ασπρόμαυρο, αρτίστικο καδράρισμα, minimal ακόμη και ως «πλοκή». Όλα μαζί, όμως, δημιουργούν μια καλομελετημένη σύνθεση, που στην πορεία θα φανερώσει το μέγεθος αυτής της ταινίας. Και μονάχα μετά το τέλος της, θα αισθανθείς πραγματικά αυτό που για λιγότερη από μιάμιση ώρα παρακολουθούσες με το βλέμμα καρφωμένο, σε τούτες τις «τετράγωνες», σχεδόν ελλειπτικές εικόνες.

Η ζωή της Άννα ήταν το μοναστήρι, σχεδόν από πάντα. Εκεί μεγάλωσε. Δε θυμάται τίποτα πριν από αυτό. Φυσιολογικά, κάποτε είχε γονείς. Δε γνωρίζει το παραμικρό για εκείνους, όμως. Κι ούτε έχει επιδιώξει να αναζητήσει τις ρίζες της, την ιστορία της εκεί έξω. Γύρω στα 18 της, πλέον, ετοιμάζεται να «αποσυρθεί» από τη ζωή για πάντα.

Η Βάντα είναι η αδελφή της μητέρας της. Είναι δικαστής, αλκοολική, πηδιέται με όποιον σταθεί δίπλα της και το επόμενο πρωινό… πάλι απ’ την αρχή. Ούτε κι αυτή έχει οικογένεια. Κάπως έτσι εξηγείται η επιδίωξή της να συναντήσει την Άννα. Να βάλει στην ψυχή της τα ελάχιστα κομμάτια ενός puzzle οικογενειακών δεσμών που, ίσως, κάποια στιγμή θα μοιάσει με ιστορία.

Η Άννα ήταν κάποτε η Ίντα, το κοριτσάκι ενός ζευγαριού Εβραίων που φυγαδεύτηκε στον πόλεμο για να μην πέσει στα χέρια των Γερμανών. Έκτοτε κανείς δεν ξέρει πού βρίσκονται, πάνω ή κάτω από τη γη. Η Βάντα θα αποπειραθεί ν’ ανοίξει τη «διαθήκη» των γονιών τής Ίντα, θα προσπαθήσει να της αφηγηθεί μια ιστορία που, όμως, μπορεί και να μην αποδεικνύεται, να μη στέκει, να μοιάζει φανταστική. Θα πάρουν τους δρόμους, θα βρουν το παλιό πατρικό, θα αναμετρηθούν με τη σιωπή των ανθρώπων, θα ριψοκινδυνεύσουν για ένα λυτρωτικό φινάλε. Η ιστορία τους δείχνει δυσάρεστη, σε αντίθεση με τα φωτεινά πλάνα του τοπίου, που γεμίζει τις εικόνες αμέτοχο, άχρωμο, αδειανό.

Η μισή γοητεία της «Ida» είναι τα κάδρα της, σε ένα format ασυνήθιστο για το σημερινό σινεμά, που, επιπλέον, μοιάζει να «σημαδεύει»… στο βρόντο! Τα πρόσωπα των ηρώων σχεδόν χωράνε στη βάση του πλάνου, γύρω από τεράστια κενά του περιβάλλοντος χώρου, που σταδιακά αποκτούν μια κάποια ψυχολογική οντότητα. Θα νιώσεις αυτή την έκφραση του κενού στα πλάνα της «Ida». Αυτού του «χωρίς οικογένεια» κόσμου και για τις δύο γυναίκες. Η Ίντα είναι ένα νέο κορίτσι που δεν έζησε ποτέ πραγματικά. Και, πλέον, αισθάνεται να αμφισβητεί και την ίδια της την πίστη, καθώς δοκιμάζεται από εγκόσμιες σκέψεις και πειρασμούς. Η Βάντα επίσης δεν έχει ζωή, βιώνοντας ως αυτο-τιμωρία τον άδικο χαμό τής αδελφής της, απ’ τον οποίο προσδοκά να λυτρωθεί μέσα από αυτή την αναζήτηση. Και οι δύο έχουν την ευκαιρία να απεγκλωβιστούν από τις… «λάθος» γωνίες του φιλμικού κάδρου του Παβλικόφσκι και να ζήσουν ελεύθερες. Ή να καταστραφούν από την τόση αλήθεια…

Πέρα από ένα πικρό σχόλιο στο Ολοκαύτωμα αλλά και την πτώση του κομμουνισμού, η «Ida» δίνει μεγαλύτερο βάρος στο να «μαυρίζει» το συναίσθημα με αυτό το αφαιρετικά φορμαλιστικό καδράρισμα που σαρκάζει το μεταφορικό νόημα του κενού, ανάμεσα ή και πάνω απ’ τα κεφάλια των ηρωίδων του. Ο κυνισμός προφανώς αγγίζει τη θρησκευτική αφοσίωση. Η μοναξιά των κάδρων της Ίντα και της Βάντα δε θα γεμίσει ποτέ από κανένα Θείο Πνεύμα.

Με έναν αξιοθαύμαστο τρόπο (και για πρώτη φορά με την κάμερα να βαδίζει σπασμωδικά μαζί με την ομώνυμη ηρωίδα), η ταινία του Παβλικόφσκι θα ολοκληρώσει τη ζωή της Ίντα με ένα φινάλε που μπορεί να εκπλήξει μερικούς. Η απόφασή της είναι τόσο τίμια όσο και εκείνη της Βάντα. Η ζωή μας είναι οι ιστορίες μας. Το τέλος τους είναι υποκειμενικό. Χαρούμενο, λυπηρό ή αδιέξοδο. Συχνά και ασήμαντο. Αυτό κι αν χρειάζεται να μας υπενθυμίζει το σινεμά…

ΕΙΝΑΙ ΓΙΑ ΜΕΝΑ;

Βατή ακόμη και για το μη arthouse κοινό, η «Ida» είναι ένα από αυτά τα σπάνια φιλμ που τραβάνε την προσοχή του βλέμματος (εξαιρετική η σύνθεση των κάδρων), ξενίζουν στην πρώτη επαφή, όμως, στην πορεία σε κρατάνε μαζί τους και παίζουν επιδέξια με το συναίσθημά σου. Η πρόταση της Πολωνίας για το Όσκαρ καλύτερης ξενόγλωσσης ταινίας του 2015, λογικά, έχει εξασφαλισμένη θέση στην πεντάδα των υποψηφιοτήτων και δεν αποκλείεται να δώσει μάχη για να εισχωρήσει και στην κατηγορία της καλύτερης φωτογραφίας. Οι δύο πρωταγωνίστριες (και ειδικά η Άγκατα Κουλέσα, στο ρόλο της θείας) είναι αποκάλυψη. Η μικρή διάρκεια της ταινίας δεν επιτρέπει σε κανέναν να την κατηγορήσει για… αργόσυρτη αφήγηση, άρα το μοναδικό «άλλοθι» γκρίνιας των θεατών με… λιγότερα καλλιτεχνικά ερεθίσματα θα είναι το ασπρόμαυρο φιλμ.


MORE REVIEWS

ΓΚΟΤΖΙΛΑ x ΚΟΝΓΚ: Η ΝΕΑ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ

Ένα μυστηριώδες σήμα (κινδύνου;) έρχεται από τα βάθη της Κοίλης Γης και καλεί την ερευνητική ομάδα που προστατεύει τον Κονγκ στη Νήσο του Κρανίου να βρεθεί στα έγκατα αχαρτογράφητων περιοχών, ελπίζοντας να μην αναμειχθεί και ο Γκοτζίλα, προκαλώντας νέες επικές μάχες.

ΑΔΕΣΠΟΤΑ ΚΟΡΜΙΑ

Ποια είναι τα όρια των δικαιωμάτων μας επάνω στο ίδιο μας το σώμα, σε συνάρτηση με τις ανά την Ευρώπη υπάρχουσες νομοθετικές ρυθμίσεις που ορίζουν το πόσο αυτό μας ανήκει; Ένα έργο τεκμηρίωσης που επιχειρεί να θίξει και να απαντήσει σε πολλά νομικά και ηθικά διλλήματα… ζωής και θανάτου.

ΤΟ ΑΓΟΡΙ ΤΟΥ ΘΕΟΥ

Μπολόνια, 1858. Εξάχρονο αγόρι οικογένειας Εβραίων τίθεται αναγκαστικά υπό την επιμέλεια του Πάπα, προκειμένου να μεγαλώσει σύμφωνα με τις αρχές της Καθολικής Εκκλησίας. Οι γονείς του θα κάνουν τα πάντα για να το πάρουν πίσω, όμως, η κόντρα με την παπική Ρώμη δεν είναι απλή υπόθεση.

Η ΧΙΜΑΙΡΑ

Φυλακόβιος αρχαιοκάπηλος επιστρέφει στον τόπο του εγκλήματος, όπου ξαναβρίσκοντας την παλιοπαρέα των συναδέλφων του, ξηγιέται… παλιά του τέχνη κόσκινο. Ή μήπως κυνηγάει χίμαιρες;

ΚΟΥΚΛΕΣ ΤΗΣ ΔΡΕΣΔΗΣ

Νεαρή δημοσιογράφος ερωτεύεται αιρετικής στάσης ζωγράφο και performance artist. Όταν η δεύτερη πεθαίνει, η πρώτη αγωνίζεται να νικήσει την ελληνική γραφειοκρατία, ζητώντας να παραλάβει τη σορό της αγαπημένης της συντρόφου.