του Στέφανου Κ. Αρταβάνη

Ο Νικ Κασαβέτις έχει κάνει κάποιες αξιοπρεπείς ταινίες, αλλά θα μείνει για πάντα στην ιστορία του κινηματογράφου για το «Ημερολόγιο» (2004). Είναι το φιλμ που έκανε γνωστούς τον Ράιαν Γκόσλινγκ και την Ρέιτσελ ΜακΆνταμς και χάραξε τις καρδιές κάθε έφηβου κοριτσιού. Έγινε meme… πριν από τα memes (!), επειδή κάθε κοπέλα επιθυμούσε να την δει με το αγόρι της (που… δεν θα άντεχε τη γλυκερή cheesiness του). Παρ’ όλα αυτά, είχε ομορφιά, είχε και ειλικρίνεια. Συναντώντας ξανά το σινεμά του Κασαβέτις, τόσα χρόνια μετά, μπορώ να πω με σιγουριά πως αυτά τα δύο στοιχεία λείπουν παντελώς από τούτο το πιο πρόσφατο πόνημά του. Βασικά, δεν υπάρχουν ούτε καν με τον πιο διεστραμμένο τρόπο που θα ήθελε (ή φανταζόταν).

Το «Ο Θεός Είναι Μια Σφαίρα» βρωμάει δήθεν, πράγμα που φαίνεται σε κάθε πτυχή του και υποβιβάζει την αληθινή ιστορία στην οποία βασίζεται. Από την πρώτη σκηνή, η σκηνοθεσία έχει κάτι το εντελώς λάθος. Ξεκινάμε από την απαγωγή της πρώην σατανίστριας – πρωταγωνίστριας του φιλμ, όταν ήταν παιδί. Χρησιμοποιείται ένα κόντρα τραγούδι, ένα χαρούμενο τραγούδι σ’ αυτή τη σεκάνς που έχει τόση ανάγκη από ένταση, αλλά πατάει πάνω στο λάθος άσμα. Δεν βγάζει κάποιο συγκεκριμένο συναίσθημα, πέραν από μια προσπάθεια να φανεί η σκηνή σαν κάτι το διαφορετικό (τούτη η τεχνική «εντυπωσιασμού» μοιάζει απηρχαιωμένη, πια). Συνδυάζεται, δε, με slow-motion, που κάνει ακόμα πιο ορατές τις υπερβολικές, βουβές ερμηνείες των ηθοποιών. Αυτό το μοτίβο, λοιπόν, είναι κάτι που παραμένει στο έργο, με τον Κασαβέτις ν’ αναζητά τον πιο «cool» τρόπο για να (μας) δείξει το κατάμαυρο σύμπαν του. Ειδικά στη σεκάνς κορύφωσης, χρησιμοποιείται… «cool» rock μουσική σε συνδυασμό με πυροτεχνήματα (γιατί πάντα οι κακοί έχουν μερικά διαθέσιμα, για ν’ αρχίσουν τη μάχη!) και στα καπάκια πετάει μια βαρύγδουπη σύνθεση κλασικής μουσικής, κάνοντας μας (μετά από δύο ώρες κενού στυλ…) να σκεφτόμαστε καλύτερες ταινίες στις οποίες έχει χρησιμοποιηθεί.

Γιατί το κενό στυλ, αποτελεί και μοτίβο οπτικά. Η ταινία είναι κυριολεκτικά σκοτεινή, δείχνει λες κι έχει περαστεί ένα γκρίζο φίλτρο από πάνω της! Ίσως να έβλεπε κανείς αυτή την επιλογή σαν οπτική ταυτότητα, αλλά στην πραγματικότητα έχει επιστρατευτεί για να «κρύψει» τα κακής ποιότητας CGI που χρειάζονται για τους τόνους αίματος που θα χυθούν. Ούτε αυτό μπορεί να κάνει σωστά, όμως, διατηρώντας την αίσθηση μιας πραγματικής ιστορίας. Στις περισσότερες περιπτώσεις, ο κάθε πυροβολημένος που έχει φάει δέκα σφαίρες… ακόμα περπατάει! Μια βολή από καραμπίνα σε μηδενική απόσταση θα διαλύσει το σαγόνι, αντί να πάρει όλο το κεφάλι, γιατί αυτή η εικόνα θα «γράψει» πιο φρικιαστικά. Μια άλλη βολή από καραμπίνα θα στείλει τον αποδέκτη της στον αέρα και θα τον πετάξει πέντε μέτρα μακριά, λες κι έφαγε… μπουνιά σε anime!

Το σενάριο του φιλμ αποτελείται από μια συρραφή cringe και βαρύγδουπων ατακών, γιατί αυτό που θέλει να μας δείξει ο Κασαβέτις είναι πως ο Θεός παλεύει με τον Διάβολο σ’ αυτή την αμερικανική επαρχία. Η θεοσεβούμενη μικρή κοινωνία μαστίζεται για χρόνια από συμμορία σατανιστών που σκοτώνουν, βιάζουν και «στρατολογούν» αθώα κοριτσάκια για τους σκοπούς τους. Αυτό επαναλαμβάνεται διαρκώς αφηγηματικά, ακόμη και δύο ώρες αργότερα! Πόσο κακοί είναι, πόσο σκληροί, με καινούργιες αποκαλύψεις από το πρωταγωνιστικό δίδυμο, μεγαλύτερες ακρότητες από τους σατανιστές, και φωτογραφίες αρχείου. Σοκ για το σοκ, επανάληψη στην επανάληψη. Ένα άλλο στοιχείο που ενώ γίνεται άμεσα αντιληπτό, δεν παύει να «χτίζεται» με ανούσιες σκηνές, είναι το πέρασμα του αστυνομικού – ήρωα προς την πλευρά του κακού. Επαναλαμβάνοντας τα ίδια πράγματα: πόσο χάνει τον εαυτό του, πως δεν μπορεί να παραδοθεί στον Σατανά γιατί χρειάζεται να σώσει την κορούλα του. Αντίστοιχη έλξη προς τη μεριά του καλού δεν φαίνεται από την συμπρωταγωνίστριά του, παρά δίνεται βάση (από αρκετά νωρίς) σ’ ένα βεβιασμένο love story. Διότι είναι ενήλικη γυναίκα, πια, και μέσα σ’ όλα αυτά… πως να μην την ερωτευτεί, αντί να την δει σαν άλλο ένα κοριτσάκι που έχασε την οικογένειά του;

Ίσως αυτό να έχει να κάνει και με μια πίστη προς την αληθινή ιστορία, όμως, όπως ήδη είπα, κάθε άλλο στοιχείο λειτουργεί ενάντια σε αυτό. Η σκηνοθεσία, οι χαρακτήρες (κανείς δεν μιλά σαν κανονικός άνθρωπος!), το γεγονός ότι σχεδόν όλοι τους θα έπρεπε να είχαν πεθάνει… δεκαπέντε φορές πριν τελικά πέσουν στο χώμα. Πως γίνεται να εμπιστευτώ, να ταυτιστώ και να βυθιστώ σε μια σκληρή, αληθινή ιστορία που φιλμικά δεν φαίνεται να πατάει καθόλου στο έδαφος, αλλά μοιάζει να κατοικεί σε κάποιο bad trip ενός Σαμ Πέκινπα που ερωτοτρόπησε μ’ έναν Κουέντιν Ταραντίνο με απολεσθέν χιούμορ;