του Ηλία Φραγκούλη

Η (σκηνοθετική) καριέρα των αδελφών Κοέν θα μπορούσε να είχε κλείσει το 1994. Και θα ήταν πλήρης! Με μόλις πέντε ταινίες. Οι οποίες έδωσαν το στίγμα των προθέσεων και των ικανοτήτων τους. Το μεγαλείο και το φιάσκο (υπό ένα υποκειμενικό μέτρο κριτηρίου). Μία εξαίρετη πρώτη σύσταση μακαβριότητας, ειρωνείας και μαύρου χιούμορ με την «επαναδιατύπωση» του neo-noir στο «Μόνο Αίμα» (1984), μία φρενήρη (να είναι καλά ο Μπάρι Σόνενφελντ…) «λαϊκή» κωμωδία με το «Αριζόνα Τζούνιορ» (1987), ένα αριστούργημα που ανήκει στη λίστα των κορυφαίων αμερικανικών γκανγκστερικών δραμάτων με το «Πέρασμα του Μίλερ» (1990), ένα κάκιστο «ανέκδοτο» (στο οποίο οφείλεται η υστερική προσήλωση της κριτικής απέναντι στο έργο τους) με το «Barton Fink» (1991) κι ένα άδικα παραγνωρισμένο love letter στα παραδοσιακά θεμέλια του screwball και του ευρύτερου κωμικού genre, όπως μας το δίδαξε η χρυσή περίοδος των χολιγουντιανών studios, με τον «Κύριο Χούλα Χουπ» (1994). Το τελευταίο είναι (πια) το αγαπημένο μου από ολόκληρη τη φιλμογραφία τους.

Ακολούθησε το «Fargo». Βραβείο σκηνοθεσίας στις Κάννες, επτά υποψηφιότητες (με δύο βραβεύσεις, τελικά) στα Όσκαρ, τεράστιο (και) mainstream hit στα ταμεία. Η «ζημιά» είχε γίνει. Και έμελλε να είναι ανεπανόρθωτη…

Έχουν περάσει είκοσι επτά χρόνια από τότε, και τον ερχόμενο χειμώνα θα μετράμε και πέντε (!) σεζόν της ομώνυμης τηλεοπτικής σειράς. Ακόμη και στην εποχή της πρώτης διανομής της, δεν υπήρξα ένθερμος fan τούτης της ταινίας των Κοέν, όπου (επί της ουσίας) αρχίζει να γίνεται εμφανής η ανακύκλωση των πιο χαρακτηριστικών στοιχείων της γραφής τους, πλέον καλύτερα συντονισμένη και με τη σκηνοθετική καθοδήγηση των ηθοποιών τους, που κινούνται στα όρια του γραφικού και φαρσικού, μανιέρα που εξάντλησαν στις επόμενες δεκαετίες, συχνότερα δίχως επιτυχία.

Το σύμπαν του «Fargo» αποτελείται από «obscure» φιγούρες (και ουχί χαρακτήρες), των οποίων η εμφάνιση (ή το casting, αν προτιμάτε) παίζει επιπρόσθετο ρόλο. Εδώ, δε, οι τονισμένες προφορές «εκτροχιάζουν» εντονότερα τις αντιδράσεις των θεατών απέναντι στο υποκριτικό μέρος, με τους αστεϊσμούς να ταυτίζονται σκόπιμα με το εξωφρενικής αφέλειας βλακώδες των ηρώων, των οποίων οι πράξεις προκαλούν το γέλιο ακόμη κι όταν οι σεκάνς δράσης γίνονται αλύπητα αιματοβαμμένες ή σοκαριστικά γκροτέσκες (όπως ο διαμελισμός του σώματος χρησιμοποιώντας έναν θρυμματιστή ξυλείας!). Ολόκληρο το φιλμ αποτελείται από μικρές σκηνές γεμάτες «ευφυολογήματα» και ανεκδοτολογικές ατάκες ή διαλόγους που λες και προφήτευαν τη μελλοντική… αποσπασματική τους χρήση σαν βιντεάκια στο YouTube. Η ιστορία είναι υποτυπώδης και (εφόσον όλα πάνε στραβά εξαρχής…) προβλέψιμη, με τους Κοέν να κάνουν τη διαφορά απλά και μόνο επειδή πρωτοτυπούν στο ύφος ενός περιπετειώδους αστυνομικού θρίλερ υπόθεσης απαγωγής, «απονευρωμένου» σε ταχύτητες και περισσότερο ενταγμένου μέσα σ’ ένα πλαίσιο offbeat κωμωδίας. Εδώ επιχείρησαν να το απογειώσουν (και λειτουργικά «τους βγήκε» αρκετά), κατόπιν θα το ξεχειλώσουν (σκέφτομαι το «Καυτό Απόρρητο» του 2008 και φρίττω!).

Έχει ενδιαφέρον, πάντως, παρά τις φιλότιμες προσπάθειες του dp Ρότζερ Ντίκινς, να δει κανείς ξανά σήμερα το «Fargo» και να συνειδητοποιήσει πως πέρα από το σεναριακό (πρωτίστως) attitude, η οπτική του φόρμα παραπέμπει σε ένα μετέπειτα πολυχρησιμοποιημένο… τηλεοπτικό format αφήγησης κι αισθητικής, μέσο στο οποίο είχε την πιο ουσιαστική επίδραση, τελικά!