του Νίκου Παλάτου

Έχει πάρει για τα καλά την κάτω βόλτα εδώ και χρόνια η καριέρα του Βέρνερ Χέρτσογκ, σε ό,τι αφορά το σινεμά μυθοπλασίας. Το διαπιστώσαμε από πρώτο χέρι με την τελευταία ταινία του που έτυχε διανομής στη χώρα μας, τον θλιβερό εκείνο καρνάβαλο της «Βασίλισσας της Ερήμου» τέσσερα χρόνια πριν (την αμέσως επόμενη αυτής, «Salt and Fire», ουδείς τόλμησε να φέρει προς τα μέρη μας, παρά το επίσης αναγνωρίσιμο καστ της…). Ρίχνοντας κανείς μια ματιά στην πλούσια φιλμογραφία του διαπιστώνει πως ο τομέας στον οποίο διακρίνεται ο βετεράνος Γερμανός σκηνοθέτης, σχεδόν αποκλειστικά επί δύο δεκαετίες πλέον, είναι αυτός του ντοκιμαντέρ. Με τούτο το πιο πρόσφατο εγχείρημά του, ο Χέρτσογκ προσπαθεί να συνδυάσει documentary και μυθοπλασία, παρουσιάζοντας ένα παράξενο υβρίδιο, το οποίο – κρίνοντας εκ του αποτελέσματος – καλό θα ήταν να μην είχε επιχειρήσει.

Στο επίκεντρο του στόρι (αν και σεναριακή ραχοκοκαλιά δεν υπάρχει) είναι η σχέση που αναπτύσσει υπάλληλος της εταιρείας «Οικογενειακή Ευτυχία Α.Ε.» με ένα δωδεκάχρονο κορίτσι, από τη μητέρα της οποίας έχει προσληφθεί ώστε να υποδυθεί τον απόντα μπαμπά της. Αυτή δεν είναι παρά μία από τις «αποστολές» που αναλαμβάνει η εν λόγω επιχείρηση, καθώς μεταξύ άλλων παρακολουθούμε την ενοικίαση ενός ψεύτικου πατέρα εν όψει επικείμενου γάμου, μιας και ο αληθινός αντιμετωπίζει σοβαρό πρόβλημα αλκοολισμού, ή την κατευναστική ανάληψη ευθύνης για το λάθος σιδηροδρομικού υπαλλήλου, γεγονός που είχε επιφέρει την οργή του διευθυντή του (σε ένα σίγουρα σουρεάλ σκηνικό στην αποβάθρα του σταθμού τρένων του Τόκιο). Η κατάσταση περιπλέκεται (με την πολύ ευρεία έννοια του όρου) όταν η μητέρα του μικρού κοριτσιού αρχίζει να θεωρεί τον μισθωμένο υπάλληλό της ως πραγματικό αντικαταστάτη του συζύγου της, ο ηθοποιός από την πλευρά του μπερδεύει τα όρια της υποκριτικής και της πραγματικότητας ακόμη και μέσα στο ίδιο του το σπίτι, επιπλέον, δε, φαίνεται να εμφανίζει αισθήματα στοργής για το «αντικείμενο» της δουλειάς του (τη μικρή Μαχίρο), παρά την περί του αντιθέτου ρητή απαγόρευση από το καταστατικό της εταιρείας.

Ακούγεται ενδιαφέρον, αλλά… δεν είναι. Ενώ δεν πρόκειται περί ντοκιμαντέρ, το φιλμ είναι γυρισμένο με τρόπο ώστε να μοιάζει με τέτοιο. Από τη στιγμή, μάλιστα, που επιχειρήσεις όπως η εν λόγω «Οικογενειακή Ευτυχία Α.Ε» υπάρχουν στ’ αλήθεια στην Ιαπωνία, δημιουργούνται εύλογες απορίες για τον λόγο που ο Χέρτσογκ δεν επέλεξε τη σαφή ντοκιμαντερίστικη κατεύθυνση, κάτι που θεωρώ πως θα είχε σημαντικά μεγαλύτερη αξία, παρουσιάζοντας σε αυτή την περίπτωση μία σίγουρα περίεργη περίπτωση επιχειρηματικότητας (δεδομένης και της ειδίκευσής του στο είδος). Αντ’ αυτού, οι ερασιτέχνες ηθοποιοί του έχουν πάρει το ελεύθερο να αυτοσχεδιάζουν σε μια αλληλουχία ασύνδετων στιγμιοτύπων από την καθημερινότητά τους, εν μέσω διαλόγων εντελώς απλοϊκών για τη δήθεν επιχειρούμενη βουτιά στον κόσμο της απώλειας και της εικονικής πραγματικότητας. Το ακόμα πιο παράξενο της υπόθεσης είναι πως ο πρωταγωνιστής Γιούκι Ίσι είναι πράγματι υπάλληλος μιας ανάλογης εταιρείας της πατρίδας του, υποδυόμενος εδώ (επί της ουσίας) τον εαυτό του, ο οποίος υποδύεται… άλλους στο πλαίσιο της επαγγελματικής του καριέρας! Όλα αυτά οδηγούν την ταινία στο να μοιάζει με άστοχη άσκηση ύφους, που αδυνατεί να μπει στο ζουμί του αξιοπερίεργου κατά τα άλλα θέματός της. Κάτι που είχε πετύχει σε πολύ μεγαλύτερο βαθμό ο Γιώργος Λάνθιμος, με το παραπλήσιας σεναριακής πλοκής «Άλπεις» (2011). Εκεί η υποκρισία του αναλαμβανόμενου ρόλου εκ μέρους του «αντικαταστάτη» παρουσιαζόταν με κλινικό μεν τρόπο, αλλά σαν κάτι που τον τάραζε συθέμελα. Εδώ τα πάντα μένουν στην επιφάνεια της καθημερινής εργασιακής ρουτίνας μιας κάποιας ανωνύμου εταιρείας…