του Ηλία Φραγκούλη

Δεν αμφισβητώ το γεγονός ότι ο Τέρενς Μάλικ κάνει (ειδικά από το 2011 κι έπειτα) ένα μοναδικό είδος σινεμά. Με το «Δέντρο της Ζωής» κατάφερε να πλανέψει την πλειοψηφία της παγκόσμιας κριτικής, αλλά και σημαντική μερίδα κοινού (που είδε… σταριλίκι στη μαρκίζα και μπήκε). Έκτοτε, όμως, ο Μάλικ υπογράφει έργα αφηγηματικής μανιέρας που εκφράζονται καλύτερα με τον χαρακτηρισμό «αμπελοφιλοσοφία» και καταπίνονται… αμάσητα από πιστούς της «ποίησης των εικόνων», οι οποίοι αν συνεχίζουν το following του «Δημιουργού» τους (#diplhs), τότε ή κοροϊδεύουν και τον εαυτό τους ακόμη ή το έχουν «κάψει» ολοσχερώς.

Το τελευταίο του πόνημα δεν κουβαλάει τον συνηθισμένο ορυμαγδό από κινηματογραφικούς αστέρες οι οποίοι θα εμφανίζονταν ακόμη και μονάχα σε μία σκηνή για να προσθέσουν ταινία του Μάλικ στη φιλμογραφία τους, μετατρέποντας το «Μια Κρυφή Ζωή» σε ένα εξαρχής… αντιεμπορικό εγχείρημα, που γίνεται και στη σκέψη μόνο ακόμη πιο αβάσταχτο όταν υπολογίσει κανείς τι εστί 174 λεπτά διάρκειας. Με απλά λόγια, τούτο το φιλμ μπορεί να παρομοιαστεί με μία θανατική ποινή που αργεί να εκτελεστεί.

Σε κάτι που πλέον μοιάζει με πλήρη απαξίωση κάθε έννοιας του μοντάζ στον κινηματογράφο, ο Μάλικ μας πηγαίνει σε μία επαρχιακή Αυστρία όμορφων τοπίων… ευρυγώνιας φύσης, για να παρακολουθήσουμε τον έρωτα του Φραντς και της Φάνι, ενός ζευγαριού αγροτών με δύο παιδιά που… πλήττει στην εξοχή και τα χωράφια, σε στιγμές καθημερινότητας φιλμαρισμένες με το στερεοτυπικό ύφος του «πέρα-δώθε η Steadicam», ώσπου να φανούν τα πρώτα σύννεφα ανησυχίας από το Τρίτο Ράιχ και την άνοδο του Χίτλερ. Το δεύτερο στερεότυπο του Μάλικ, το voice-over, αντικαθιστά σχεδόν ολοκληρωτικά τους διαλόγους από τα στόματα των ηθοποιών, δίνοντας στην ταινία μία αίσθηση… βωβού κινηματογράφου (!), ενώ ταυτόχρονα η χρήση της όποιας γλώσσας ή αποκτά κάτι το ανόητα συμβολιστικό ή ο Μάλικ επιχειρεί να την… ευνουχίσει με κάθε δυνατό τρόπο. Κυριολεκτικά, είναι αστείο αυτό που συμβαίνει με τους ελάχιστους διαλόγους εδώ. Όλο το voice-over (εσωτερικοί μονόλογοι και αναγνώσεις επιστολών ως επί το πλείστον) γίνεται στην αγγλική, το ίδιο συμβαίνει και με τις ατάκες που ανταλλάσσει το ζεύγος, όμως στα καλά καθούμενα υπάρχουν και ατάκες στα γερμανικά οι οποίες, κατ’ εντολή του σκηνοθέτη, παγκοσμίως δεν έχουν υποτιτλιστεί, κάνοντάς σε να πιστεύεις πως ο προφορικός λόγος είναι κάτι που δεν σε αφορά στο «Μια Κρυφή Ζωή»! Ειδικά στο σημείο όπου ο κεντρικός ήρωας δικάζεται από τους Γερμανούς ως αντιρρησίας συνείδησης και εσύ δεν καταλαβαίνεις τι ακούς, η κατάσταση ξεφεύγει από κάθε λογική…

Η ιστορία (σε σενάριο Μάλικ, φυσικά) είναι ισχνή και το πρώτο δίωρο του φιλμ θα μπορούσε να είχε αναπτυχθεί πλήρως σε ένα σαραντάλεπτο κάποιας άλλης… φυσιολογικής ταινίας fiction, που δεν θα είχε ανάγκη να στροβιλίζει λες και ο αέρας παίρνει την κάμερα σε λόφους, εσωτερικά οικιών και στάβλους, για να φτάσουμε στην επανάσταση του Φραντς κατά του γερμανικού στρατού, με την άρνησή του να ορκιστεί στο όνομα του Χίτλερ. Ο ήρωας φυλακίζεται, η σύζυγος υπομένει στωικά την εχθρική στάση του υπόλοιπου χωριού απέναντί της, οι καθημερινές εργασίες στα χωράφια γίνονται όλο και πιο δυσβάστακτες. Καθώς πλησιάζουμε στην τρίτη ώρα του έργου, το «αμπέλι» πιάνει θεολογικά ερωτήματα Πίστης, με τον Φραντς να «τη βλέπει» (οσιο)μάρτυρας για τα πιστεύω του και τον Θεό να μην του απαντά ξεκάθαρα ως προς την κατεύθυνση που πρέπει να πάρει: να καταπατήσει αυτό που του υπαγορεύει η συνείδησή του για να παραμείνει ζωντανός ή να εκτελεστεί με την ψυχή του καθαρή; Πλέον, το κάθε δεκάλεπτο που περνά μοιάζει με ώρα ολόκληρη (!) και οι αντοχές δεν σου επιτρέπουν να πιστεύεις σε κανέναν Θεό!

Αν σου αρκούν αυτές οι «ποιητικές» στιγμές του θερισμού ή τα παιχνίδια ανθρώπων στο γρασίδι μιας wide open υπαίθρου, έχεις ανησυχίες «πνευματικές» περί θρησκείας και ηθικών «εντολών» και διαθέτεις τόσον χρόνο να σκοτώσεις, η τελευταία ταινία του Τέρενς Μάλικ παίζει κάπου εκεί έξω για σένα. Αν έχεις αϋπνίες, το κάθισμα ενός σινεμά σίγουρα δεν είναι πιο αναπαυτικό από το κρεβάτι σου. Αν έχεις αμαρτήσει σε τούτη τη ζωή, όχι, δεν σου αξίζει τέτοια τιμωρία!