της Σοφίας Σταυριανίδου

Είναι τόσο όμορφο να δίνεις ραντεβού με φίλους και συναδέλφους, για να παρακολουθήσετε ταινίες με παρέα. Στο Βερολίνο λίγο πολύ αυτό κάνουμε όλοι και αυτό είναι ότι καλύτερο μπορεί να συμβεί σε ένα Φεστιβάλ. «Θα βρεθούμε στο κέντρο» ή «Τι ώρα θα πάμε κέντρο;», εννοώντας την Potsdammer Platz. Φυσικά, αυτό δεν είναι το κέντρο του Βερολίνου, ούτε υπήρξε ποτέ. Αποτελεί ένα υβριδικό κομμάτι της πόλης, που εγκολπώνεται τις φεστιβαλικές εκδηλώσεις και, γι’ αυτό, για τους φεστιβαλιστές είναι το κέντρο. Παλιά, πριν την πτώση του Τείχους, τη Μπερλινάλε φιλοξενούσε το Zoo Palast, στην περιοχή του Zoo, κοντά στην Kurfurstendamm, που ήταν το πραγματικό κέντρο του τότε δυτικού Βερολίνου.

Δίνοντας τα ραντεβού μας και προσπαθώντας να διασταυρώσουμε τα προγράμματά μας με συναδέλφους και φίλους, φτάσαμε στην τρίτη μέρα του Φεστιβάλ. Το Σάββατο, λοιπόν, ήταν η μέρα της νέας ταινίας του Μπόρις Χλέμπνικοφ, δημιουργού του αγαπημένου «Ο Δρόμος για το Κοκτεμπέλ», με τίτλο «A Long and Happy Life». Από τις 9 το πρωί, η αίθουσα ήταν κατάμεστη! Το φιλμ μας μεταφέρει σε μια απομακρυσμένη μικρή πόλη της βόρειας Ρωσίας, όπου ο ήρωας Σάσα μαθαίνει, με άνωθεν εντολή, πως πρέπει να πάρει μια αποζημίωση, να αφήσει τη γη που του δόθηκε και ν’ απολύσει όλους τους φτωχούς εργαζόμενούς του. Οι οποίοι αντιδρούν και τον πείθουν να αντισταθεί, αλλά στην πορεία τον εγκαταλείπουν, αφήνοντάς τον στη μέση, στριμωγμένο και μόνο, από κάθε πλευρά. Το θέμα θυμίζει πολύ το κλασικό «Τρένο θα Σφυρίξει Τρεις Φορές» (1952) με τον Γκάρι Κούπερ και είναι εξαιρετικά επίκαιρο για την Ευρώπη της κρίσης και των «σώζων εαυτόν σωθήτω» περιστάσεων που βιώνουμε, αλλά δεν καταφέρνει να μας συνεπάρει ούτε να μας βάλει με συναίσθημα στη θλιβερή περίσταση που ζει ο ήρωας. Το κυριότερο είναι ότι δεν φτάνει ποτέ το συγκινησιακό βάθρο του «Κοκτεμπέλ». Το χειροκρότημα ήταν – πάλι – αδιάφορο, άρα αναμένουμε ανάλογες κριτικές…

Το γερμανικό «Gold» του Τόμας Αρσλάν, από διαγωνιστικό κι αυτό, έχει την ιδιαιτερότητα να είναι… γουέστερν! Ναι, ένα γουέστερν, στο οποίο οι ήρωες μιλάνε φαρσί γερμανικά. Ακούγεται σουρεαλιστικό, αλλά η γλώσσα στα γερμανικά δικαιολογείται, γιατί το φιλμ απασχολεί μια ομάδα Γερμανών μεταναστών στη βόρεια Αμερική του 1896. Επιθυμία τους είναι να φτάσουν στο ποθητό Ντόσον, όπου υπάρχει χρυσός. Ο προορισμός, όμως, βρίσκεται χιλιάδες μίλια μακριά, είναι δύσβατος και σχεδόν απροσπέλαστος και το ποθητό χρυσάφι γίνεται ακόμη πιο μακρινό όνειρο. Η Νίνα Χος, σπουδαία και δημοφιλής Γερμανίδα ηθοποιός, βρίσκεται στην καρδιά της ομάδας και φαίνεται ότι αυτή έχει τα περισσότερα κότσια – και την μεγαλύτερη, προφανώς, απελπισία – στην καταραμένη πορεία για την εξαγορά ενός «χρυσού» μέλλοντος. Μου ήρθε στο μυαλό η Τζέιν Φόντα του «Σκοτώνουν τα Άλογα Όταν Γεράσουν», εκεί όπου ο βαθμός της απελπισίας αναμετριέται με το θάρρος, την επιμονή και τον προσωπικό εξευτελισμό. Με καθόλου αντίστοιχες εντάσεις και συγκίνηση, το «Gold» σε βάζει μέσα στην περιπέτεια και τη διάδραση των ανθρώπων του, αλλά δοκιμάζει την υπομονή του θεατή σε αρνητικό βαθμό. Ο διπλανός μου έσπασε ρεκόρ… ξεφυσήματος και κατάφερα στο περίπου να μετρήσω και πόσες φορές κοίταξε το ρολόι του σε όλη τη διάρκεια του φιλμ: 25!

Πρεμιέρα στο Forum και για την πρώτη ταινία της Ελίνας Ψύκου, με τίτλο «Η Αιώνια Επιστροφή του Αντώνη Παρασκευά», η οποία τιμήθηκε με το πρώτο βραβείο στα Works in Progress του Κάρλοβι Βάρι και, ιδού, εδώ στο Βερολίνο, σε μια γεμάτη αίθουσα, να κάνει τη διεθνή της πρεμιέρα. Καταρχάς, να πούμε ότι παραλάβαμε ένα πανέμορφο press kit, με έξυπνα info και connections με την ταινία, στοιχεία συντελεστών, μέχρι και … σταυρόλεξο! Δεν πρόκειται παρά για ένα δίφυλλο εφημερίδας, μιας και ο ήρωάς της, Αντώνης Παρασκευάς, είναι ένας super star των media και δη TV celebrity. Σε μια Ελλάδα που μόλις εισέρχεται στο ευρώ, κάπου δέκα χρόνια πριν, δηλαδή, ο Παρασκευάς σκηνοθετεί την εξαφάνισή του, απομονώνεται σε ένα έρημο ξενοδοχείο, μετατρέπεται σε μεταμφιεσμένο αλήτη και παρακολουθεί παράλληλα τις απόπειρες ανεύρεσής του, με τη συμμετοχή της Αστυνομίας και του καναλιού του, για το οποίο η εξαφάνισή του αποτελεί το major ζήτημα.

Η ταινία χρησιμοποιεί αυτή τη σουρεαλιστική γλώσσα που αποτελεί το άνυσμα του νέου «weird wave» του ελληνικού σινεμά και είναι αναπόφευκτες οι σημειολογικές αναφορές στον «Κυνόδοντα» ή το «Attenberg». Θεματικά, αυτό με το οποίο ασχολείται η Ψύκου είναι πολύ πιο μεγάλο, πιο καθολικό και πολύ πιο φιλόδοξο. Και δεν είναι άλλο από την κρίση της σύγχρονης ελληνικής ταυτότητας. Βάζει στη μέση έναν ήρωα που έχει πάθει ριζική αλλοτρίωση από την προβολή και την τηλεοπτική ασυναρτησία: αυτός έζησε και αναμετέδωσε την επίσημη ένταξη της Ελλάδας στο ευρώ (σύστημα), προσπάθησε να φτιάξει μακαρόνι με… γαλλική πατέντα (αλλά έκοψε η συνταγή) και τώρα η απόδραση από το ποτισμένο με Ευρώπη φρενοκομείο που αποκαλούμε Ελλάδα αποτελεί τη μόνη διέξοδο. Όλα αυτά με χιούμορ. Η αίθουσα γέλασε αρκετά. Κυρίως με τον Χρήστο Στέργιογλου, ο οποίος είναι καταπληκτικός και σηκώνει κάθε καρέ του φιλμ στην πλάτη του.

Θα έχει ενδιαφέρον να ακούσουμε την άποψη της ξένων για το φιλμ, να μάθουμε ποια επίδραση μπορούν να έχουν διεθνώς οι λεπτές αποχρώσεις του. Είναι ξεκάθαρα πολιτικό το θέμα, με τον παρονομαστή Ελλάδα να φωνάζει τις λεπτομέρειές του, παγιδεύοντας το σε μια αναπόφευκτη τοπικότητα. Προσωπικά, οι εικόνες και τα σημαινόμενά της, με τα υπερρεαλιστικά σημαίνοντα βομβάρδισαν το κεφάλι μου δίχως να φτάσουν ποτέ στο θυμικό μου. Με κούρασε. Μετά το τέλος της προβολής, σε ένα πηγαδάκι, συζητούσαμε για κάμποση ώρα, αποκωδικοποιώντας, αναλύοντας, καταθέτοντας ξανά και ξανά. Αυτό, βέβαια, χαρακτηρίζει συχνά την επιτυχία μιας ταινίας.