του Δημήτρη Δημητρακόπουλου

Δεν είναι μόνο ότι το φετινό διαγωνιστικό πρόγραμμα έχει κάνει σαφή στροφή προς τα… θρίλερ! Δεν αρκεί ούτε το γεγονός ότι αρκετές ηρωίδες των ταινιών της διοργάνωσης υπόκεινται σε αισθητικές πλαστικές επεμβάσεις στο πρόσωπο («Phoenix», «Goodnight, Mommy», «Magical Girl»). Παρατηρείται, επίσης, και μια έντονη αγάπη μεταξύ παιδιών και σκύλων («Λευκός Θεός», «Sivas» – το οποίο είχαμε δει στη Βενετία) αλλά και μια γενικότερη τάση των παιδιών και των εφήβων να τα βρίσκουν… σκούρα στις φετινές ταινίες («The Tribe», «Magical Girl», «Goodnight, Mommy»)! Το φετινό πρόγραμμα του Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης είναι γεμάτο κοινές θεματικές, οι οποίες απρόσμενα συνδέουν ταινίες που δε φαίνονται εξαρχής να έχουν κάποια σχέση μεταξύ τους!

ΕΔΩ ΧΑΝΟΝΤΑΙ ΣΠΙΤΙΑ

Δεν είναι και τόσο δύσκολο να χάσεις το σπίτι σου λόγω αδυναμίας εκπλήρωσης των τραπεζικών σου υποχρεώσεων και αυτό το κάνουν εμφανές δύο ταινίες που προβλήθηκαν τις τελευταίες μέρες στο πλαίσιο του Φεστιβάλ. Χαρακτηριστικά, το «99 Homes» του Ραμίν Μπαχράνι (το οποίο πρωτοείδαμε στη Βενετία) ακολουθεί έναν άνδρα που χάνει το σπίτι στο οποίο μεγάλωσε λόγω καθυστερημένων οφειλών και αναγκάζεται – για να το ξαναπάρει πίσω – να δουλέψει για τον άνθρωπο που του έκανε έξωση, εκδιώχνοντας ο ίδιος με τη σειρά του χρεωμένους ανθρώπους από τις κατοικίες τους. Ήδη από τη Βενετία, ο Μπαχράνι είχε δηλώσει την πίστη του στην καλοσύνη των ανθρώπων και την ελπίδα του η ηθική που θριαμβεύει στις ταινίες του να μπορέσει να γίνει κάποια στιγμή απόλυτα ρεαλιστική κατάσταση, παρά τα ειρωνικά γέλια μερικών δημοσιογράφων. Στο ίδιο μήκος κύματος, και στην Θεσσαλονίκη, δήλωσε ότι «η ελπίδα κάθε σκηνοθέτη είναι να κάνει μια ταινία που να έχει αντίκτυπο στο κοινό, για να δημιουργήσει μια αλλαγή». Το «99 Homes» παραμένει ηθικοπλαστικό και επιθετικά διδακτικό, όμως, όταν αυτή η τακτική αφήγησης είναι σκόπιμη, δεν μπορείς παρά να αναγνωρίσεις την τιμιότητα του σκηνοθέτη, ακόμα κι όταν αναγκάζεσαι να χαμογελάσεις ειρωνικά από μερικές παραμέτρους τής ιστορίας.

Αντίστοιχα, το «Μάθημα» των Κριστίνα Γκρόζεβα και Πέταρ Βαλτσάνοφ (το οποίο αποτελεί ελληνοβουλγαρική συμπαραγωγή και εντάσσεται στο διαγωνιστικό πρόγραμμα), παρατηρεί τη δασκάλα πρωταγωνίστριά του να προσπαθεί να γλιτώσει το σπίτι της από τραπεζικό πλειστηριασμό, όταν διαπιστώνει ότι ο άνδρας της δεν πλήρωνε τις συμφωνημένες δόσεις, κι ενόσω προσπαθεί να ανακαλύψει έναν μικρό… ελαφροχέρη στην τάξη της, που έχει έντονη ικανότητα να στερεί από τους συμμαθητές του τα λεφτά για το κολατσιό. Στην πορεία θα μπλέξει με τοκογλύφους και μυριάδες άλλες ατυχίες (βαθύ «αχ» από την αίθουσα), όμως η ηρωίδα θα παραμείνει μέχρι τέλους αποφασισμένη να διατηρήσει το σπίτι στην κατοχή της. Σχηματικό; Μπορεί. Αποτελεσματικό; Μάλλον ναι. Είναι πάρα πολύ εύκολο να παραπέσεις στο λαϊκισμό σε τέτοιου είδους ταινίες και η αλήθεια είναι ότι το φιλμ κάνει φιλότιμη προσπάθεια για να διατηρηθεί αξιοπρεπές μέχρι το τέλος (σε κάποιες σκηνές, μάλιστα, υπάρχει γνήσια ένταση, την οποία έκδηλα μοιράστηκε το κοινό με αναφωνήματα τύπου «Ω, Θεέ μου!»). Στο φινάλε, όμως, απομένει μόνο η συμπαθής προσπάθεια αφήγησης μιας μικρής ιστορίας, που τείνει να λάβει συλλογικές διαστάσεις, και μια ενδιαφέρουσα πρωταγωνιστική γυναικεία ερμηνεία, η οποία μοιάζει να κατευθύνεται, προς το παρόν, προς την τελετή λήξης και τα βραβεία, δίχως έντονο ανταγωνισμό.

ΤΙ ΕΙΝΑΙ Η ΑΓΑΠΗ, ΕΙΠΑΜΕ;

Είναι αναζωογονητικό να βλέπεις φιλμ που προσεγγίζουν το αιώνιο θέμα της αγάπης με φρέσκια οπτική και ακομπλεξάριστη προσέγγιση. Ειδικά όταν φορέας αυτού του μηνύματος είναι η παραδοσιακά δυνατή ερμηνευτικά Αριάν Λαμπέντ, η χαρά είναι διπλή. Στο «Fidelio – Η Οδύσσεια της Αλίκης» της Λουσί Μπορλετό, η ηθοποιός υποδύεται την – αρχικά – δεύτερη μηχανικό Αλίς, η οποία συνηθίζει να φεύγει στα καράβια αφήνοντας πίσω τον αγαπητικό της μόνο και έρημο, όσο στο πλοίο ο πρώην μεγάλος έρωτάς της (ο Μελβίλ Πουπό τού «Λόρενς για Πάντα») της κάνει εμφανές ότι ακόμα επιθυμεί τη συντροφιά της στο κρεβάτι. Το ενδιαφέρον τής υπόθεσης είναι ότι η Μπορλετό ξεπερνά τα κλισέ συμπεριφορικών διαφορών και δημιουργεί χαρακτήρες που υπερβαίνουν τα «φύλα» και τα συνηθισμένα δείγματα «ανδρικής» και «γυναικείας» συμπεριφοράς, κάνοντας την Αλίς ένα πλάσμα τρομερά ενδιαφέρον, που κινείται επιδέξια ανάμεσα στις σωματικές επιθυμίες της και τις συναισθηματικές ανησυχίες της, άλλοτε ξεχωρίζοντας και άλλοτε μπλέκοντας αυτούς τους δύο διακριτούς κόσμους, αλλά πάντα ως ίση ανάμεσα σε ένα σχεδόν αμιγές ανδρικό σύνολο. Το φιλμ επενδύει σε αυτή την απεικόνιση και γοητεύεται από τη Λαμπέντ, πράγμα απόλυτα λογικό αν σκεφτεί κανείς την έντονη εκφραστικότητά της! Δεν ξέρω βέβαια πώς θα αντιδρούσε η… Σοφία Βέμπο, αν μάθαινε ότι το «Πόσο Λυπάμαι» της συνοδεύει τις σκέψεις τής Αλίς όταν αυνανίζεται στην καμπίνα της!

Από την άλλη πλευρά, το «Amour Fou» της Γέσικα Χάουσνερ καταφέρνει να πλασάρει την ελεύθερη απόδοση της αυτοκτονίας τού ποιητή Χάινριχ φον Κλάιστ, το 1811 στο Βερολίνο του ρομαντισμού, ως μια παραμορφωμένη κομεντί ειδυλλίου στην οποία ο ποιητής αναζητά μια κοπέλα που θα τον ερωτευτεί τόσο πολύ ώστε… να τον συνοδεύσει στο θάνατο! Φυσικά, οι κύριες διεκδικήτριες της «καρδιάς» του είναι δύο, δίνοντας την ευκαιρία στη Χάουσνερ να στήσει ένα σουρεαλιστικό, «ρομαντικό» παραμύθι, όπου η παράνοια φαίνεται λογική και η σοβαρότητα είναι μόνο ένα λεπτό κάλυμμα της κραυγαλέας ειρωνείας, όσο ο ποιητής αμφιταλαντεύεται ανάμεσα στις επιλογές του, με την επιθυμία του «να ενωθούν μαζί στο θάνατο να γίνεται όλο και μεγαλύτερη». Απόλυτα στυλιζαρισμένο, με επαναλαμβανόμενα μοτίβα που ίσως ενοχλήσουν μερικούς ή φανούν εξαιρετικά αστεία σε άλλους, το «Amour Fou» είναι μια ακόμη απόδειξη ότι δεν έχει πάντα σημασία τι ακριβώς λες, αλλά πώς το λες και τι μέσα χρησιμοποιείς. Και ένα τέτοιο φιλμ, εξ ορισμού, οφείλει να συμπεριλαμβάνεται στον προγραμματισμό ενός Φεστιβάλ.