του Δημήτρη Δημητρακόπουλου

Τα είπαμε και στο «σκονάκι» για το 55ο Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Θεσσαλονίκης, το πρώτο Σάββατο της διοργάνωσης ήταν τόσο γεμάτο από πολυαναμενόμενους τίτλους, σε μοναδικές προβολές (!), που ο διαβασμένος κινηματογραφόφιλος θα έπρεπε να διχαστεί (ή και να τριχαστεί) για να καταφέρει να δει όλα όσα πραγματικά μπορούσε και τον ενδιέφεραν. Αν και η ταινία έναρξης αποδείχθηκε κατώτερη των προσδοκιών, το κοινό δε φάνηκε να πτοείται, γεμίζοντας και πάλι ασφυκτικά τις αίθουσες από το πρωί (οι προβολές με ώρα έναρξης μέχρι και τις 15:00 έχουν ελεύθερη είσοδο και για τους κατόχους καρτών ανεργίας) μέχρι τα μεσάνυχτα, τιμώντας τόσο mainstream φιλμ όσο και καλλιτεχνικές «εκκεντρικότητες» με διάλογο μονάχα στη νοηματική γλώσσα (λέγε με και «The Tribe») ή με διάρκεια άνω των τριών ωρών (ναι, ο πιο γλυκός… ύπνος των περασμένων Καννών, η «Χειμερία Νάρκη»). Ίσως είναι νωρίς ακόμη για ασφαλή συμπεράσματα, όμως έχω την εντύπωση ότι το φετινό πρόγραμμα είναι ξεκάθαρα προσβάσιμο στο μεγαλύτερο μέρος τού κοινού, γεγονός που έχει κάνει τα sold out να εμφανίζονται από τις πρώτες μέρες συχνότερα από τις… αποχωρήσεις από τις προβολές. Ελπίζω μέχρι το τέλος να διατηρηθεί αυτή η θετική εικόνα.

ΣΤΑΣΗ ΠΡΩΤΗ, ΜΕΤΑΠΟΛΕΜΙΚΗ ΓΕΡΜΑΝΙΑ

Το «Phoenix» είναι, αισίως, η έκτη συνεργασία του Κρίστιαν Πέτσολντ με τη Νίνα Χος (μετά και την πρόσφατη «Barbara»), η οποία εξακολουθεί να διαπραγματεύεται τις ανοιχτές πληγές του γερμανικού παρελθόντος, αυτή τη φορά ακολουθώντας μια επιβιώσασα από τα στρατόπεδα συγκέντρωσης, η οποία επιστρέφει με νέο πρόσωπο για να ξαναβρεί το σύζυγό της, αν και υπάρχει η υποψία ότι εκείνος την πρόδωσε. Σε αντίθεση, βέβαια, με τις προηγούμενες ενσαρκώσεις τής Νίνα Χος, εδώ η ηρωίδα της είναι εύθραυστη και τραυματισμένη, τόσο σωματικά όσο και ψυχολογικά, παγιδευμένη ανάμεσα στο ανύπαρκτο πλέον παρελθόν και το ανοιχτό αλλά αβέβαιο μέλλον, χωρίς να μπορεί να αποφασίσει αν θέλει να μείνει στάσιμη ή να προχωρήσει μπροστά. Έξυπνα η ταινία αποφεύγει τους περιττούς αντιπερισπασμούς (και συνετά, καθώς μία παράπλευρη ιστορία επιστροφής στο Τελ Αβίβ μοιάζει παράταιρη και γενικόλογη), για να επικεντρωθεί στη σχέση ανάμεσα στους δύο πρώην συζύγους και να παίξει με τις υποψίες, τις επιθυμίες και τις αλήθειες που δε θέλουμε να παραδεχτούμε. Το δε κλείσιμο της ταινίας είναι τόσο χρονικά ακριβές που αναιρεί όλες τις ενστάσεις για την κάπως αργή αφήγηση. Μόλις σημειώθηκε η πρώτη νίκη τής ημέρας.

ΣΤΑΣΗ ΔΕΥΤΕΡΗ, ΧΩΡΙΣ ΥΠΟΤΙΤΛΟΥΣ

Έχοντας κερδίσει το μεγαλύτερο βραβείο στην Εβδομάδα Κριτικής των Καννών και έχοντας ως στοιχείο διαφοροποίησης το γεγονός ότι η ταινία είναι γυρισμένη αποκλειστικά στη νοηματική, χωρίς υποτίτλους ή επιπλέον επεξηγήσεις πέρα από τις ίδιες τις εικόνες της, το «The Tribe» από την αρχή σημειώθηκε ως ένας από τους πιο δυνατούς τίτλους του διαγωνιστικού του Φεστιβάλ, κανείς, όμως, δεν περίμενε τα ουρλιαχτά, τις αποχωρήσεις, το έντονο χειροκρότημα και τη… λιποθυμία που χαρακτήρισε την πρώτη προβολή του. Σίγουρα δικαιολογημένα, καθώς το φιλμ σταδιακά αποκτά όλο και περισσότερη ορμή, ξεκινώντας ως παραλλαγή στο μοτίβο τού… γουέστερν (όπου ένας εξωτερικός παράγων παρεισφρέει σε μια κλειστή και με δικούς της κανόνες κοινότητα), για να γίνει μια ιστορία προσωπικής εκδίκησης, όλο και πιο σκληρή, όλο και πιο άγρια, όλο και πιο κτηνώδης, όπου τίποτα δεν εξηγείται με τα λόγια παρά με τα μάτια και τις αγωνιώδεις αναπνοές. Είναι χαρακτηριστικό ότι η σκηνή που προκάλεσε και τη λιποθυμία είναι η μόνη στην οποία, ουσιαστικά, ακούγεται κάποια φωνή! Μοναδική ένσταση, η υπερβολική βία που κινδυνεύει να τραβήξει την προσοχή από το πραγματικό επίκεντρο της ιστορίας και να δώσει αφορμή για σχόλια τύπου «βία για τη βία», όμως μια προσεκτικότερη παρατήρηση θα αποκαλύψει την αληθινή, τρομακτική εικόνα, όχι μόνο της συγκεκριμένης κοινότητας αλλά και ολόκληρης της κοινωνίας. Αν το «The Tribe» είναι δείγμα τού τι μας περιμένει στο διαγωνιστικό φέτος, τα πράγματα δείχνουν πολύ αισιόδοξα.

(Διάλειμμα για φεστιβαλικό… κοντοσούβλι σε πίτα, πέντε αστέρια.)

ΣΤΑΣΗ ΤΡΙΤΗ, ΤΖΙΧΑΝΤΙΣΤΕΣ ΕΝΑΝΤΙΩΝ ΟΛΩΝ

Το «Timbuktu» του Αμπντεραχμάν Σισακό δε χρειάζεται να αφηγηθεί με λεκτικές επεξηγήσεις την ιστορία του, όπου φανατικοί τζιχαντιστές διαταράσσουν την ήσυχη ζωή ενός απομακρυσμένου από τον πολιτισμό χωριού. Η εκκίνηση με το ελάφι που τρέχει, ο πυροβολισμός των ειδωλίων, η γυναίκα με τα πολύχρωμα ρούχα που φράζει το δρόμο των αρματωμένων, ο γάιδαρος που περνάει μπροστά από το τέρμα ενός ποδοσφαιρικού γηπέδου, η δήλωση «ο πατέρας μου δεν είναι πολεμιστής, οι πολεμιστές πεθαίνουν νέοι», η περιπολία πάνω στις στέγες για να εντοπιστούν όσοι παίζουν μουσική, το τραγούδι που συνοδεύει το μαστίγωμα, το πριν και το μετά τού λιθοβολισμού και το ενδιάμεσο ενός τελετουργικού, πένθιμου χορού, η προσταγή «η Μέκκα είναι προς τα εκεί» και η απάντηση «Ναι, αλλά η κόρη μου είναι προς τα εκεί», λένε όλα όσα χρειάζεται να ειπωθούν με τη δύναμη των εικόνων. Το «Timbuktu» αποτέλεσε ξεκάθαρα μια από τις πιο δυνατές εμπειρίες της ημέρας κι ας μην είχε τον εντυπωσιασμό ή το διδακτισμό ως πρωταρχικό του στόχο.

ΣΤΑΣΗ ΤΕΤΑΡΤΗ, ΠΛΑΝΗΤΗΣ ΜΕΛΟΔΡΑΜΑ ΜΕ ΑΡΧΗΓΟ ΤΗ ΣΟΥΖΑΝΕ ΜΠΙΕΡ

Οποιοσδήποτε έχει δει έστω και μία ταινία της Σουζάνε Μπίερ, γνωρίζει ότι το μελόδραμα είναι απαραίτητο συστατικό της φιλμογραφίας της. Το «En Chance Til» δεν αλλάζει τους κανόνες, ούτε προσπαθεί να ξεφύγει από το τυπικό στιλ τής Μπίερ, παρά βάζει για άλλη μια φορά τους ήρωές του να λαμβάνουν αμφισβητήσιμες ηθικά αποφάσεις, που δεν είναι τυφλά σωστές αλλά ούτε και μπορούν να καταδικαστούν ως αδικαιολόγητες. Βέβαια, το φιλμ ορισμένες φορές προκαλεί τα όρια της αληθοφάνειας και η ερμηνεία του Νίκολαϊ Κόστερ-Βάλνταου είναι κάπως… ας πούμε ότι καλύτερα ο ηθοποιός να παραμείνει στην ενσάρκωση του Τζέιμι Λάνιστερ! Το τελικό αποτέλεσμα χαρακτηρίζεται τόσο από δυνατές όσο και από αθέλητα αστείες στιγμές, κάτι που κάνει την ταινία εξαιρετικά άνιση και… σχιζοφρενική. Το φινάλε της, ωστόσο, έρχεται να ολοκληρώσει έξυπνα και απρόβλεπτα την ιστορία, τονώνοντας τις εμπορικές προοπτικές τής ταινίας. Συγκριτικά με τις υπόλοιπες ταινίες της ημέρας, πάντως, εδώ είχαμε το πρώτο παραστράτημα.

ΣΤΑΣΗ ΠΕΜΠΤΗ, ΧΡΥΣΟΣ ΦΟΙΝΙΚΑΣ

Υπάρχει καλύτερος τρόπος να κλείσεις μια γεμάτη φεστιβαλική μέρα από το να δεις τον τριών ωρών (και βάλε) φετινό Χρυσό Φοίνικα, τη «Χειμερία Νάρκη» του Νούρι Μπιλγκέ Τζεϊλάν; (Μην απαντήσει κανείς, η ερώτηση είναι ρητορική) Εξαντλητικό, αναλυτικό και ενδοσκοπικό, το πιο πρόσφατο φιλμ τού Τζεϊλάν προκαλεί πραγματικά τις αντοχές τού θεατή, περιλαμβάνοντας, όμως, εκλάμψεις πραγματικής ευφυΐας και αιχμηρών διαλόγων στα σχεδόν διακόσια λεπτά της διάρκειάς του. Αντλώντας έμπνευση από την τεχνική τού Μπέργκμαν, γυρίζει ξανά και ξανά γύρω από τις ίδιες θεματικές και εξετάζει το ανικανοποίητο, τις ανοχές, την αντοχή, την ξεροκεφαλιά και την (αυτο)κριτική, τιμώντας μεν τον δύστροπο πρωταγωνιστή του και καλύπτοντας πλήρως το θέμα του αλλά, ταυτόχρονα, κλείνοντας την ιστορία του σε τέσσερις τοίχους, χαρίζοντάς μας μόνο ελάχιστα πλάνα τής εντυπωσιακής, χιονισμένης Ανατολίας, ενδεχομένως τόσα όσες είναι και οι ανάσες που προλαβαίνει να πάρει και το ίδιο το καστ. Το κοινό θα τα βρει πολύ σκούρα (θα πούμε περισσότερα εν καιρώ, εξάλλου), όμως, οι θεατές του Ολύμπιον χειροκρότησαν θερμά και ζωντανά, παρά την εξαντλητική (και ακόμα περισσότερο) διάρκεια. Είναι τρελοί αυτοί οι φεστιβαλικοί.