του Δημήτρη Δημητρακόπουλου

Το περασμένο καλοκαίρι, όταν η ταινία πρωτοπαρουσιάστηκε στο παράλληλο τμήμα Un Certain Regard του Φεστιβάλ των Καννών, οι κινηματογραφικές ειδήσεις γέμισαν δηλώσεις του δυσαρεστημένου ή, καλύτερα, εκνευρισμένου Ξαβιέ Ντολάν, σχετικά με τον αποκλεισμό του από το κύριο διαγωνιστικό τμήμα. Και αυτές οι δηλώσεις, παραδόξως, βοηθούν ιδιαίτερα να καταλάβει κανείς όχι μόνο την ιδέα που έχει ο Ντολάν για τον εαυτό και τις φιλοδοξίες του για το μέλλον της σκηνοθετικής του καριέρας, αλλά και να συνειδητοποιήσει τα προτερήματα και τις ατέλειες της πιο πρόσφατης δουλειάς του.

Από τη μία πλευρά, υπάρχει ο σεναριογράφος Ντολάν, ο οποίος συνεχίζει να τοποθετεί ανορθόδοξες φιγούρες στο επίκεντρο των ιστοριών του και να δημιουργεί πρωτότυπες σχέσεις μεταξύ εκείνων και των περιφερειακών χαρακτήρων, ακολουθώντας μια όχι και τόσο αυστηρά τυπική αφήγηση. Για εκείνον, οι μεταξύ τους διάλογοι και οι καθημερινές σκηνές τους είναι τα στοιχεία που σκιαγραφούν την persona τους. Παράλληλα, ο κάθε χαρακτήρας κινείται μέσα στο πλαίσιο του «κανονικού», όσο ιδιαίτερες κι αν είναι οι καταστάσεις που αντιμετωπίζει.

Ο Λοράνς, στην προκειμένη, δεν καταλήγει ποτέ να είναι καρικατούρα, ούτε ο Ντολάν αντιμετωπίζει τη σχέση του με τη Φρεντερίκ διαφορετικά από οποιοδήποτε άλλο love story. Στην αρχή της ταινίας, εκείνος της ανακοινώνει πως «δεν μπορεί να συνεχίσει να ζει τη ζωή ενός άλλου» και αυτό που θα περίμενε κανείς να είναι μια στιγμή χωρισμού, για τα επόμενα δέκα χρόνια, διαμορφώνει μια σχέση που κανείς από τους δυο δεν είναι στην ουσία διατεθειμένος να εγκαταλείψει. Ο Ντολάν είναι ιδιαίτερα προσεκτικός στο να σκιαγραφήσει τι σημαίνει η αλλαγή του Λοράνς και για τους δύο και πώς μπορούν να την αποδεχτούν. Αυτό, όμως, που τον διαχωρίζει από οποιαδήποτε άλλη τυπική αποτύπωση αυτής της ιστορίας είναι το γεγονός ότι από ένα σημείο και μετά η εξέλιξη της πλοκής δε βασίζεται πάνω στην ιδιαιτερότητα του ήρωα αλλά ενσωματώνεται σε μια ευρύτερη αφήγηση της προσπάθειας δύο οποιωνδήποτε ανθρώπων να διατηρήσουν την σχέση τους, όποια κι αν ήταν η αρχική αιτία της κρίσης.

Από την άλλη, υπάρχει ο σκηνοθέτης Ντολάν. Ο νεαρός δημιουργός που είναι αναμφισβήτητα ταλαντούχος κι ευρηματικός και ο οποίος γνωρίζει πώς να καδράρει την ιστορία με τέτοιο τρόπο, ώστε να προκαλέσει την έκπληξη του θεατή και να διατηρήσει την προσοχή του, ακόμα κι αν η ταινία του διαρκεί κάτι λιγότερο από… τρεις ώρες! Σπάει την αφήγηση με ονειρικές και σουρεαλιστικές σκηνές, ρίχνει στο κοινό από κλασική μουσική μέχρι pop της εποχής (και όχι μόνο, καθώς ένα μεγάλο μέρος των μουσικών επιλογών της ταινίας προέρχεται από τα 80’s, όπως το «Bette Davis Eyes» της Κιμ Καρνς), εισάγει στη ροή εμβόλιμα βιντεοκλιπίστικα πλάνα (που, ίσως, περιγράφουν με περισσότερο προφανή τρόπο, από ότι θα έπρεπε, τα συναισθήματα των ηρώων, αλλά είναι αναθεματισμένα όμορφα) και, γενικώς, χαρακτηρίζεται από μια εξαιρετική αίσθηση του στιλ αλλά (ένα πολύ σημαντικό «αλλά») και με άγνοια της αίσθησης του μέτρου.

Ο ενθουσιασμός φαίνεται σε κάθε πλάνο του «Λόρενς για Πάντα». Η ίδια η ταινία κραυγάζει σε κάθε πλάνο της «Ντολάν», ενώ, ακόμα κι αν δεν πρωταγωνιστεί ο ίδιος για να τις εκφράσει με το στόμα του, είναι φανερό ότι οι ανησυχίες από τα «Σκότωσα τη Μητέρα Μου» και «Φανταστικές Αγάπες» προέρχονται από τον ίδιο άνθρωπο. Ο Λοράνς και η Φρεντ, εξάλλου, θα μπορούσαν να είναι και πρωταγωνιστές στις «Φανταστικές Αγάπες». Μπορεί οι δυο τους να είναι στα περασμένα τριάντα τους, όμως, η συμπεριφορά τους αλλά και οι ανησυχίες τους, δε διαφέρουν και πολύ από τους αντίστοιχους προβληματισμούς των νεαρών ηρώων εκείνης της ταινίας. Και εδώ είναι που επανερχόμαστε στις αρχικές δηλώσεις του Ντολάν. Ο ίδιος έχει τόση πίστη στο όραμά του και τις δυνατότητές του, τόση εμπιστοσύνη στο δημιουργικό του ταλέντο, που τελικά αδυνατεί να το «σουλουπώσει» και να τραβήξει το όριο εκεί που πρέπει, με αποτέλεσμα να ξεχειλώνει την ιστορία, γεμίζοντάς την με «νεκρό χρόνο» αλλά πάντα πανέμορφες εικόνες. Ο Ντολάν θεωρεί ότι ήδη είναι ένας μεγάλος σκηνοθέτης και αναζητά την προβολή που του αξίζει και αυτό, πολλές φορές, προβάλλει ως αλαζονεία, ακόμα και στα ίδια τα πλάνα της ταινίας του.

Στην τελική, το «Λόρενς για Πάντα» δεν έχει εκείνο το υλικό που θα δικαιολογούσε μια τόσο μακροσκελή αφήγηση. Θα έλεγε κανείς πως ο Ντολάν έχει ταυτίσει τις έννοιες του «επικού» και του «μεγάλου σε διάρκεια» και, όντας υπερβολικά χαλαρό στην αφήγηση, θα ευνοούνταν από ένα σφιχτότερο μοντάζ. Παρόλα αυτά, ευδιάκριτα εκεί μέσα διαφαίνεται η δημιουργική φωνή ενός νεαρού δημιουργού, που – μόλις στην τρίτη του ταινία – έχει καταφέρει να «παίζει» στην αρένα των μεγάλων Φεστιβάλ, και όχι χωρίς λόγο. Το μόνο που απομένει είναι να μετριάσει το τεράστιο «εγώ» του και να δώσει βάρος τόσο στο σεναριακό όσο και στο σκηνοθετικό «μέτρο», ώστε να κάνει περισσότερο καθαρή την άποψή του. Γιατί, ξεκάθαρα, διαθέτει και δυνατή αλλά και ξεχωριστή φωνή.