του Ηλία Φραγκούλη

Ο Γουόνγκ Καρ Γουάι έχει ασχοληθεί ξανά με το είδος («Ashes of Time» του 1994), μάλλον όχι επιτυχημένα καθώς ακόμη και ο ίδιος (το 2008) άλλαξε από το μοντάζ μέχρι και το score εκείνης της ταινίας! Για ένα σκηνοθέτη που κατάγεται από την Κίνα, είναι πιθανότατα υποτιμητικό να μην έχει έστω μια… της προκοπής ταινία πολεμικών τεχνών στη φιλμογραφία του.

Η ειρωνεία είναι ότι δε θα έπρεπε να μιλάμε ούτε για φιλμ το οποίο υπόσχεται θεαματική δράση στην παράδοση του είδους, ούτε ακριβώς και για μια στερεοτυπική βιογραφία περιόδου. Το σινεμά του Γουόνγκ είναι ολότελα μοναδικό και δικό του. Κανείς άλλος στον κόσμο δεν έχει αυτή τη ματιά, αυτό το θράσος να μη νοιάζεται σχεδόν για την αφήγηση μιας ιστορίας, αλλά, ταυτόχρονα, να σε αιχμαλωτίζει μέσα σε μια συρραφή εικόνων που θα σε βγάλουν από την αίθουσα με σημάδια συγκίνησης μέσα σου, αλλά και την απόλυτη ευχαρίστηση ότι βίωσες ένα υπερθέαμα αισθητικής και κομψότητας (δοκίμασε να συγκρίνεις το πάντρεμα αυτών των στοιχείων με τη δουλειά οποιουδήποτε δημιουργού παγκοσμίως σήμερα).

Το «The Grandmaster» είναι μια ταινία για την τιμή. Τον άνθρωπο που τιμά τις παραδόσεις του, τιμά τον εαυτό του, την υπερηφάνειά του, τα πιστεύω του, την αγάπη για εκείνους με τους οποίους μοιράζεται τη ζωή του. Ο Γουόνγκ, δε, τιμά την αξία της δικής του Τέχνης, με τον τρόπο με τον οποίο την έχει εξελίξει και την έχει ανεβάσει σε ένα επίπεδο κορυφαίου σεβασμού (ειδικά από τους συναδέλφους του και ουχί από την κριτική, που πάντοτε αναζητούσε ψεγάδια στη δουλειά του, σαν από φθόνο απέναντι σε φιλμ υπερβατικής ομορφιάς) διεθνώς. Ο φορμαλισμός και οι retro εμμονές βρίσκονται στο στοιχείο μιας ανώτερης κλάσης δημιουργίας, ακόμη και τα πιο απλά πράγματα αποκτούν εντυπωσιακές διαστάσεις στα κάδρα του, είτε στον πραγματικό ρυθμό τους είτε σε slow motion αφόρητα ναρκισσιστικά. Οι σταγόνες της βροχής, ο ζεστός αέρας μιας ανάσας μέσα στην παγωνιά, ο καπνός του τσιγάρου που διαχέεται στην ατμόσφαιρα, μετατρέπονται σε εικαστικά φετίχ που ξεπερνούν την πραγματικότητα, ακόμη και κάτι το αφηρημένα λυρικό. Ο Γουόνγκ είναι ένας ηδονιστής της λεπτομέρειας και, όπως αντιλαμβάνεται κανείς σε σχέση με την περίοδο του φιλμ, έχει πολλούς επιπλέον λόγους για να ερωτοτροπεί με την (παντός καιρού!) υφή της κάθε σεκάνς του.

Για τους αιώνιους εχθρούς του Γουόνγκ Καρ Γουάι, το «The Grandmaster» μπορεί να είναι ένα αισθητικό υπερθέαμα που δε βγάζει νόημα (η αποσπασματική – λες και ανασκευάστηκε άπειρες φορές στο μοντάζ – δομή της αφήγησης, συνοδευόμενη από voice over και διατίτλους γεμάτους ιστορικές αναφορές που το δυτικό κοινό δε δύναται να αναγνωρίσει ή να εντυπώσει εύκολα ώστε να παρακολουθήσει τη δράση του φιλμ σε ρεαλιστικό πλαίσιο βιογραφίας), καθώς αναλώνεται σε χορογραφημένες φιγούρες πολεμικών τεχνών και μια υποψία ερωτικής μελαγχολίας κι ανολοκλήρωτου πάθους. Ο δημιουργός δεν επιχειρεί να τους αλλάξει τη γνώμη. Τιμά τις σταθερές αξίες του φιλμικού του κόσμου και παραδίδει, ξανά, σκηνές ανθολογίας που δεν έχουν προηγούμενο στην ιστορία του σινεμά. Από την ερωτική εξομολόγηση μιας αγάπης που μπορεί να μην απελευθερώθηκε ποτέ καρμικά (αλλά πρέπει να σβήσει στην αιωνιότητα μετά την αποκάλυψη των συναισθημάτων της κεντρικής ηρωίδας), μέχρι τη μονομαχία με τα «64 χέρια» δίπλα στις γραμμές ενός τρένου που ετοιμάζεται να βάλει μπρος, ο αντίκτυπος του οπτικού αποτελέσματος κάνει ένα ύπουλο γκελ στα εσώψυχά σου και για μερικά λεπτά θα αισθανθείς πως το οξυγόνο γύρω σου δεν αρκεί για να αναπνεύσεις κανονικά!

Μπορώ ν’ ακούσω τις αντιρρήσεις, αλλά δεν μπορώ να δεχτώ το σνομπισμό απέναντι σε μια ταινία του Γουόνγκ. Το σινεμά του εξακολουθεί να αναδίδει μια αυθεντικότητα και τόση ομορφιά που δύσκολα βρίσκουν όμοιο, σχεδόν σε κάθε μορφή τέχνης. Και, φυσικά, πέρα από αναγκαστικές κατηγοριοποιήσεις. Ιστορική βιογραφία; Περιπέτεια πολεμικών τεχνών; Ερωτικό μελό; Μην περιμένεις να δεις τίποτε από όλα αυτά, με τον τρόπο που τα ξέρεις. Είναι απλά… Γουόνγκ Καρ Γουάι.