του Νίκου Παλάτου

Αφού οι προσπάθειές τους ν’ αλλάξουν ύφος με τις δύο προηγούμενες ταινίες τους είχαν ως αποτέλεσμα την πλήξη του «Άγνωστου Κοριτσιού» (2016) και την ηθικοπλαστική ιλαροτραγωδία του «Ανάμεσά Μας» (2019), οι αδελφοί Νταρντέν επιστρέφουν στην απολύτως γνώριμή τους θεματολογία. Με τούτο το «Τορί και Λοκιτά», οι Βέλγοι auteur, ως γνήσιοι εργολάβοι της μιζέριας, ξαναπιάνουν το μυστρί της νατουραλιστικής τους μανιέρας, χτίζοντας ξανά μανά πάνω στα θεμέλια που εκείνη «H Υπόσχεση» (1996) είχε ρίξει πρώτη. Τα υποτιθέμενα ασφαλή ύδατα στα οποία τα δύο αδέλφια επέλεξαν να πλεύσουν, εν τούτοις, όχι μόνο δεν προσφέρουν απάνεμο λιμάνι, αλλά εξελίσσονται σε δίνη, η οποία ναι μεν τους παρασύρει (εκ νέου) στις μινιμαλιστικές εκφράσεις του παρελθόντος τους, πλην όμως οι αναμνήσεις των παλιών καλών ημερών τους είναι πλέον μακρινές.

Η νεαρή Λοκιτά έχει φτάσει από το Μπενίν στο Βέλγιο, προσποιούμενη της αδελφή του μικρού Τορί. Ο λόγος γι’ αυτό το αθώο ψέμα είναι πως ο προερχόμενος από το Καμερούν πιτσιρικάς έχει καταφέρει να πάρει την πολυπόθητη άδεια παραμονής, κάτι που θα μπορεί να πετύχει εύκολα και η Λοκιτά, σε περίπτωση που πείσει τις Αρχές για την εξ αίματος αδελφική τους συγγένεια. Το πρόβλημα είναι πως οι βελγικές κοινωνικές υπηρεσίες δείχνουν να είναι δυσκολόπιστες για περιπτώσεις σαν και τούτη, την ίδια ώρα που οι οικονομικές υποχρεώσεις προς τη μητέρα της πίσω στην πατρίδα, αλλά και προς τους διακινητές οι οποίοι την έφεραν από την Αφρική στην Ευρώπη, δεν μπορούν να περιμένουν. Για την Λοκιτά δεν υπάρχει άλλη διέξοδος παρά να αφεθεί στα χέρια συμμορίας εμπόρων ναρκωτικών, ώστε να ξεπληρώσει τα χρωστούμενα, αλλά και να βγάλει τα προς το ζην. Η επί της ουσίας αδελφική σχέση αγάπης που διατηρεί με τον Τορί, δίνει θάρρος και στους δύο. Από μόνο του, όμως, αυτό δεν αρκεί, διότι εκεί έξω ο κόσμος είναι κακός και βίαιος.

Εκεί που τελειώνει η απελπισία, ξεκινά πάντα το σινεμά των αδελφών Νταρντέν, κάτι που ασφαλώς συμβαίνει και σε τούτο το τελευταίο τους έργο. Η κάμερα στο χέρι, η διαρκής επανάληψη παρόμοιων στιγμιοτύπων από την καθημερινότητα των ηρώων, σε συνδυασμό με τις ανυπέρβλητες κακουχίες που αυτοί αντιμετωπίζουν δίνουν το γενικό πρόσταγμα στο «Τορί και Λοκιτά», με τις σεναριακές μικρολεπτομέρειες να έρχονται να τονίσουν την αφέλεια του στόρι προς όφελος (για πολλοστή φορά) της δυστυχίας. Η εμφάνιση της Λοκιτά ως karaoke τραγουδίστριας σε restaurant, για χάρη του μάγειρα του καταστήματος για τον οποίο δουλεύει ως βαποράκι, απέχει μίλια από το υποτιθέμενο νατουραλιστικό πλαίσιο του φιλμ, αφού υποθέτω πως ουδείς πρόσφυγας χωρίς χαρτιά θα τολμούσε να εκτεθεί δημοσίως με τέτοιο τρόπο. Δίνει, όμως, την ευκαιρία για… αβάσταχτες προσφυγικές ιστορίες πόνου, μαζί με τη μεγέθυνση της εκμετάλλευσής των δύο κατατρεγμένων από πλευράς chef Μπατίμ. Ο τελευταίος δεν είναι παρά ο «κακός», που όταν δεν μαγειρεύει ζυμαρικά, κανονίζει δρομολόγια πώλησης ναρκωτικών, μετρώντας χαιρέκακα τις εισπράξεις της μπίζνας, δίχως να ενδιαφέρει την πλοκή κάτι άλλο πέραν τούτου! Όταν στην υπόθεση μπαίνει και συνεργάτης του, ο οποίος δίνει στην Λοκιτά θέση «εργασίας» σε φυτώριο μαριχουάνας στη μέση του πουθενά της βελγικής επαρχιακής… θλίψης, η γραφικότητα της στερεότυπης απεικόνισης του μοχθηρού εκμεταλλευτή χτυπάει κόκκινο.

Ως σωσίβιο στην αφόρητη (πια) πατέντα των Νταρντέν στέκει η σχέση στοργής ανάμεσα σε Τορί και Λοκιτά, η οποία με ειλικρίνεια καθρεφτίζεται στα πρόσωπα των δύο ερασιτεχνών νεαρών ηθοποιών που οι Βέλγοι επιστρατεύουν, ίσως αναζητώντας τη σφραγίδα γνησιότητας του νεορεαλιστικού τους πνεύματος. Οι θριλερικές πινελιές με τις οποίες εμπλουτίζουν την κοινή τους πορεία προς την ελπίδα (ειδικά στη σεκάνς όπου ο Τορί επιχειρεί ν’ ανακαλύψει το άντρο παρασκευής μαριχουάνας), δεν είναι σπάνιες για το κινηματογραφικό σύμπαν των auteur, όπως σύνηθες είναι και το να φαντάζεσαι την εξέλιξη της γενικότερης πλοκής. Κοινώς, όλα όσα συμβαίνουν εδώ έχουν ξαναγίνει σε ταινίες των Νταρντέν, κάνοντας το «Τορί και Λοκιτά» να μοιάζει με «επανεκτέλεση» της πλήρους φιλμογραφίας τους! Κάποιος κακοπροαίρετος, βέβαια, θα μπορούσε να ισχυριστεί πως αυτό κάνουν οι Νταρντέν από τον καιρό της «Ροζέτα» (1999). Είκοσι και βάλε χρόνια αρκούν. Συμφωνείτε;