της Ιωάννας Παπαγεωργίου

Δύο ανησυχητικές απορίες / κακούς οιωνούς καλείται να λύσει / ξορκίσει αυτό το πρώτο μέρος της πολυσυζητημένης, πολυαναμενόμενης και πολυτάραχης* στη δημιουργία της prequel τριλογίας, πριν από οτιδήποτε άλλο. Αφενός, πόσο διαφορετική ή καλύτερη κινηματογραφική εμπειρία προσφέρει τελικά η πρωτοπόρα, διπλάσια της συνηθισμένης ταχύτητας, 48 Frame Per Second (48 καρέ ανά δευτερόλεπτο, ελληνιστί) 3D προβολή, που προκάλεσε πλήθος παραπόνων (για εξόφθαλμη επιτήδευση και έλλειψη υποβλητικής υφής στην εικόνα), από όσους πρωτοείδαν δεκάλεπτο απόσπασμά του, οκτώ μήνες πριν; Και αφετέρου, πόσο νόημα ή αξία έχει εν τέλει η απόφαση του Τζάκσον να αναγάγει και το «Χόμπιτ» σε τριλογία, με αυτό το φιλμ (όπως πιθανότατα και τα δύο επόμενα) να ξεπερνά σε διάρκεια τις δυόμισι ώρες (!), εμπλουτίζοντας τη διασκευή της πλοκή τού – ενός και μόνου, μικρού σε όγκο – πρωτότυπου βιβλίου με σχετικές ιστορίες από τα παραρτήματα της λογοτεχνικής τριλογίας του «Άρχοντα»;

Δυστυχώς, προς το παρόν, μπορώ να σου απαντήσω μόνο σε μία από τις παραπάνω ερωτήσεις, αφού η 48 FPS 3D κόπια δεν έφτασε εγκαίρως για τη δημοσιογραφική προβολή. (Εσύ, ωστόσο, μπορείς να επιλέξεις. Ή να τολμήσεις να πέσεις στα βαθιά της νέας τεχνολογίας, την οποία αρκετοί ξένοι συνάδελφοι ενέκριναν, προειδοποιώντας, βέβαια, πως τα μάτια τους χρειάστηκαν 10 – 15 αμήχανα λεπτά για να προσαρμοστούν. Ή να προτιμήσεις την ασφάλεια της συνήθειας, εμμένοντας στις παραδοσιακές 24 FPS 3D και 2D προβολές του φιλμ).

Ευτυχώς, σου έχω και σίγουρη απάντηση και μερικά σωτήρια «αλλά» για την ερώτηση που απομένει. Σωτήρια «αλλά», γιατί η μονολεκτική απάντηση θα ήταν «όχι»: ούτε σημαντικό νόημα, ούτε ουσιαστική αξία έχει το σπάσιμο της περιπέτειας του Μπίλμπο Μπάγκινς και της παρέας του σε τρεις ταινίες, ιδιαίτερα όταν μόνο η πρώτη (το παράδειγμα της οποίας δεν μπορούν παρά να ακολουθήσουν και οι υπόλοιπες) τερματίζει στα 11 λεπτά πριν τις 3 ώρες, χωρίς καν να έχει φτάσει στα μισά της αφήγησης του βιβλίου! Τι συνεπάγεται αυτή η διαπίστωση; Κατ’ αρχήν μια εξωφρενικά φλύαρη εισαγωγή, σε αφήγηση off του γερασμένου Μπίλμπο του Ίαν Χολμ, για την άνθιση και την πτώση της θρυλικής πόλης των νάνων, Έρεμπορ. Εισαγωγή, που πλην της ατελείωτης διάρκειάς της, αποκαλύπτει διαμιάς και το σκοπό / προορισμό της αποστολής των νάνων (και δη όλης της τριλογίας), απενεργοποιώντας το σασπένς, με το… καλημέρα σας.

Εισαγωγή, που ακολουθείται από μια ακόμη… εισαγωγή, λογικά αχρείαστη, αλλά πιο σύντομη και συναισθηματικά απαραίτητη, αφού μας επιστρέφει στην αφετηρία της «Συντροφιάς του Δαχτυλιδιού» (πρώτου μέρους της τριλογίας του «Άρχοντα»), καλωσορίζοντάς μας πίσω στο σύμπαν της Μέσης Γης, με οικοδεσπότη όχι μόνο τον Μπίλμπο όπως τον είχαμε πρωτογνωρίσει, αλλά και τον Φρόντο του Ελάιτζα Γουντ. Πριν η αφήγηση κάνει rewind εξήντα χρόνια πίσω, στη νιότη του Μπίλμπο και της κοσμογονίας του Τόλκιν. Εκεί όπου, μέχρι την άφιξη και αυτής της συντροφιάς στο Σχιστό Λαγκάδι, το φιλμ δεν κυλάει. Σέρνεται…

Είτε μεταφράζει στο πανί – λέξη προς λέξη – το βιβλίο (κατά την αναπάντεχη επίσκεψη των νάνων στο σπίτι του Μπίλμπο), είτε διαφοροποιείται, λίγο ή πολύ, από αυτό (κατά την αποχώρηση από το Μπαγκέντ και μετά), χωλαίνει και παραπατά. Στην πρώτη περίπτωση, επειδή ταυτόχρονα αδυνατεί να μεταφράσει εξίσου πιστά και εύστοχα τη διακριτική, ευγενική, κατάλληλη για κάθε ηλικία, παιχνιδιάρικη κωμική διάθεση που διατρέχει καίρια ολόκληρο το λογοτεχνικό «Χόμπιτ» (δύσκολη υπόθεση να αναμετρηθείς με το βρετανικό φλεγματικό χιούμορ, αν δεν το κατέχεις στο πολιτιστικό σου DNA). Στη δεύτερη, διότι δεν είναι μόνο η κωμωδία που συνήθως αποδεικνύεται αδιέξοδη (με αποκορύφωμα τη σκηνή, γύρω από τη φωτιά με τα τρολ) – είναι και η προσθήκη χαρακτήρων (με πιο ξεκάρφωτη του Ράνταγκαστ του Καφετί, που ξενίζει έτσι όπως διακόπτει άτσαλα και άκαιρα τα δρώμενα, ενώ δε λειτουργεί ως το comic relief για το οποίο είναι προφανώς προορισμένος), και οι αλλαγές στην εξέλιξη της δράσης (αψυχολόγητα, τα Όρκ προλαβαίνουν τον Μπίλμπο και την παρέα του πριν φτάσουν στο Σχιστό Λαγκάδι, κυνηγημένοι και πεζοί). Και σε κάθε περίπτωση, το déjà vu στην όψη της Μέσης Γης και τη σκηνοθεσία των επικών μαχών της (αμφότερες αναμφίβολα «τζακσονικές») κάνει την πρώτη ώρα του κινηματογραφικού «Χόμπιτ» να μοιάζει (σχεδόν) περιττή.

Αλλά, αλλά και ξανά, αλλά… Ο Φρίμαν ως Μπίλμπο σκαρφίζεται το απόλυτο Χόμπιτ, ισορροπώντας ιδανικά μεταξύ της ενστικτώδους ανεμελιάς και της κατά βούληση υπευθυνότητας, του καλοπερασάκια σπιτόγατου και του αρκούμενου στα λίγα κυνηγού της περιπέτειας. Ο Άντι Σέρκις κάνει και πάλι θαύματα ως Γκόλουμ, λύνοντας γρίφους στο σκοτάδι, πριν αποχαιρετήσει το κλεμμένο πολύτιμο δαχτυλίδι του, με ένα υγρό βλέμμα βουβής αλλά εκκωφαντικά σπαρακτικής απελπισίας (που δεν αποκλείεται να γεμίσει δάκρυα και τα δικά σου μάτια). Η ανέγγιχτη, αρχαία και «πολυπρόσωπη» φύση της Νέας Ζηλανδίας μπορεί ως Μέση Γη να μην είναι πια γοητευτικά πρωτόγνωρη, αλλά παραμένει πανέμορφη, υποβλητική και ακαταμάχητη. Όπως πάντα, ο Τζάκσον ξέρει πώς να φτιάχνει καθαρόαιμο σινεμά μεγάλων διαστάσεων, είτε είναι στριμωγμένος στο χαμηλοτάβανο σπίτι / τρύπα στο έδαφος ενός χόμπιτ, είτε εξορμά στα δάση, στις ερημιές, στα βουνά, στις σπηλιές και στα λαγκάδια. Αλλά, πάνω απ’ όλα, από τη στιγμή που φτάνει στο Σχιστό Λαγκάδι, η ταινία πατά αμετάκλητα φρένο: πυροδοτεί, επιτέλους, το σασπένς και τη δράση, προσθέτει με σύνεση χαρακτήρες – παλιούς μας γνώριμους (Έλροντ, Γκαλάντριελ, Σάρουμαν), καταφεύγει λιγότερο μεν, πιο εύστοχα δε στην κωμωδία, και (έχοντας πλέον αποκωδικοποιήσει σε ικανοποιητικό βαθμό τους βασικούς ήρωές του) αρχίζει να φλερτάρει εποικοδομητικά με τη συγκίνηση. Ξαφνικά, σαν κάποιος να γύρισε απλά ένα διακόπτη, ό,τι συναρπαστικό συμβαίνει επί της οθόνης αποκτά και νόημα και αξία.

* Χρόνιες νομικές εμπλοκές τόσο με τη New Line, μετά την ολοκλήρωση της τριλογίας του «Άρχοντα», όσο και με τους κληρονόμους του Τόλκιν, για τα δικαιώματα του βιβλίου, προσπεράστηκαν αφού την ευθύνη του ανέλαβε η MGM. Μετά από τρία χρόνια pre-production, όμως, η τελευταία πτώχευσε, το σχέδιο πάγωσε και ο Γκιγιέρμο ντελ Τόρο αποχώρησε από τη σκηνοθετική καρέκλα. Με υπομονή και επιμονή, ο παραγωγός Τζάκσον το κράτησε ζωντανό, αναλαμβάνοντας πλέον και τη σκηνοθεσία. Οι έντονες διαφωνίες και διαμάχες με τα κινηματογραφικά σωματεία της Νέας Ζηλανδίας (που αρχικά έβαλαν το «Χόμπιτ» σε μαύρη λίστα, μπλοκάροντας την πραγματοποίησή του), όμως, καθώς και η έξαρση έλκους, που άνοιξε τρύπα στο στομάχι του Τζάκσον και απαίτησε επείγουσα εγχείρηση και μεγάλη περίοδο ανάρρωσης, λίγο πριν απ’ την έναρξη των γυρισμάτων, απείλησαν ξανά να το τινάξουν στον αέρα. Και σα να μην έφταναν όλα αυτά, όταν πια βρήκε το δρόμο του για την οθόνη, και ενώ βρισκόταν μόνο λίγες ανάσες μακριά της, ήρθαν στο φως και άλλες καταστροφές (τις λες και τραγωδίες) που έπληξαν τη δημιουργία του…