του Νίκου Παλάτου

Το «Reality» είναι ένα σπάνιο είδος ταινίας. Δεν κρύβει στιγμή τις θεατρικές του καταβολές, ούτε τις πραγματικές καταστάσεις στις οποίες βασίστηκε, μοιάζοντας περισσότερο με αναπαράσταση γεγονότων, παρά με ένα τυπικό στη δομή του φιλμ. Είναι λες και κάποια πειραματικής μορφής art performance, αντί ν’ ανεβαίνει τις μεταμεσονύκτιες ώρες του weekend σε σανίδι… παλαιάς αποθήκης στου Ψυρρή, να έχει βιντεοσκοπηθεί, ώστε σε πείσμα ηθοποιών και σκηνοθέτη να προβληθεί σε κινηματογραφικές αίθουσες.

Η ανάγνωση του πρακτικού ανάκρισης της Ριάλιτι Γουίνερ (πρόκειται περί αληθινού ονόματος, το οποίο θαρρώ ούτε ο πιο ευφάνταστος σεναριογράφος θα τολμούσε να συλλάβει), έκανε τη θεατρική συγγραφέα Τίνα Σάτερ να πειστεί μονομιάς για τη δύναμη που το κείμενο έκρυβε, μεταφέροντάς το αυτούσιο στο σανίδι (και να δικαιωθεί, σημειώνοντας μια Off-Broadway επιτυχία), εν τούτοις, άλλες οι θεατρικές απαιτήσεις και άλλες οι κινηματογραφικές. Η ηθελημένη αδιαφορία μετατροπής του θεατρικού έργου σε σενάριο, δίνει στο «Reality» μια σχεδόν υβριδική μορφή (και μαζί όλα τα #diplhs του κόσμου για τον τίτλο του), πλην όμως, ενώ ως project είναι σίγουρα ιντριγκαδόρικο, από δραματικής άποψης στέκει κάπως ξεκομμένο. Όχι τόσο από το περιβάλλον του δράματος «δωματίου» που πλάθει, αλλά από την ευρύτερη πραγματικότητα από την οποία το καταστασιακό του ορίζεται. Χώρια τα οφθαλμοφανή θέματα στησίματος που διαθέτει, τα οποία κάθε άλλο παρά σε σινεμά παραπέμπουν.

Όσοι δεν έχουν υπόψη τους την υπόθεση, η οποία βρέθηκε στην πρώτη γραμμή ενδιαφέροντος της αμερικανικής κοινής γνώμης όταν ξέσπασε, ίσως να δυσκολευτούν να πιάσουν τι ακριβώς παίζει από την αρχή, μιας και η σύντομη εισαγωγική σεκάνς είναι από εκείνες που απαιτούν να τις «διαβάσεις» ανάμεσα στις γραμμές. Σε γραφείο κυβερνητικής υπηρεσίας (με την τηλεόραση να είναι ανοιχτή στο Fox News…), μία υπάλληλος σχολάει, ενώ ακούει την είδηση της απόλυσης του διευθυντή του FBI Τζέιμς Κόμεϊ από τον Πρόεδρο Ντόναλντ Τραμπ. Ο πρώτος είχε περιέλθει σε δυσμένεια εξαιτίας της έρευνάς του για πιθανή εμπλοκή Ρώσων hackers στην εκλογική διαδικασία του 2016, που ως στόχο τους είχαν να πλήξουν την υποψηφιότητα της Χίλαρι Κλίντον. Το ημερολόγιο γράφει 9 Μαΐου του 2017 και η Ριάλιτι Γουίνερ μόλις έχει διαρρεύσει στην ιστοσελίδα The Intercept απόρρητο έγγραφο, το οποίο ενίσχυε την περί ρωσικής εμπλοκής φημολογία. Χρονικό άλμα ολίγων εβδομάδων, και με το ημερολόγιο να γράφει 3 Ιουνίου του 2017, οι πράκτορες του FBI Τέιλορ και Γκάρικ «υποδέχονται» την Ριάλιτι στην αυλή του σπιτιού της…

Αυτό που ακολουθεί στα επόμενα ογδόντα λεπτά του φιλμ είναι η (ακριβής και βασισμένη σε ηχογραφήσεις) συνομιλία των δύο πρακτόρων με την ύποπτη. Αυτό και τίποτε άλλο! Αρχικά, η παρουσία τους εκεί μοιάζει να έχει να κάνει με κάποια μικρή παρεξήγηση, η οποία με τη βοήθεια της Ριάλιτι θα αποσαφηνιστεί και μετά όλοι χαρούμενοι θα πάνε στις δουλειές τους. Γρήγορα, όμως, γίνεται σαφές πως αμφότερες οι πλευρές γνωρίζουν πολλά περισσότερα απ’ όσα λένε, προσδίδοντας στη δήθεν φιλική τους περί ανέμων και υδάτων κουβέντα την ατμόσφαιρα παιχνιδιού γάτας και ποντικιού. Η κατάληξη του «παιχνιδιού» είναι πλέον γνωστή (η Γουίνερ εξέτισε ποινή φυλάκισης πέντε ετών), ο τρόπος με τον οποίο «παίζεται», εν τούτοις, καταφέρνει (αν και ασφυκτικά περιορισμένος) να γίνεται ενίοτε συναρπαστικός.

Σε αυτό συνηγορεί τόσο η πρωταγωνιστική παρουσία της Σίντνεϊ Σουίνι, η οποία διαθέτει μια δήθεν αθώα ανεμελιά που σε πείθει πως δεν ξέρει τίποτα για την υπόθεση (με τη φιλοζωική πτυχή του χαρακτήρα της να ενισχύει αυτή την εικόνα), όσο και τα μικρά trick που σκαρφίζεται η Σάτερ ώστε να προσδώσει έναν κατά τι πιο κινηματογραφικό αέρα στο φιλμ της. Η ένθεση των αυθεντικών audio αρχείων από την επιτόπου καταγραφή του FBI, που συχνά συμπληρώνουν (ή και επιβεβαιώνουν) τους διαλόγους των ηθοποιών, δίνει μια εντελώς διαφορετική διάσταση στον όρο σινεμά τεκμηρίωσης, ενώ η «εξαφάνιση» από την οθόνη των τριών βασικών ηρώων (σε περιπτώσεις που τα λόγια τα οποία θα έπρεπε να πουν έχουν, προφανώς, σβηστεί από το χειρόγραφο πρακτικό της υπόθεσης για λόγους μυστικότητας), κάνουν το «Reality» να μοιάζει με κάτι το απόκοσμο, που… δεν έχει συμβεί ποτέ, παρά την περί του αντιθέτου βεβαιότητα!

Η προσπάθεια της Σάτερ να μετατρέψει το θεατρικό της έργο σε αμιγώς κινηματογραφικό, ξεκινά και τελειώνει κάπου εκεί, μιας και είναι ολοφάνερο πως ουδεμία πρόθεση πραγματικής διασκευής είχε. Η οπτική της κάπου με έκανε ν’ αναρωτιέμαι για το νόημα ύπαρξης μιας ταινίας που μοιάζει με ανάγνωση απομαγνητοφωνημένου κειμένου, η οποία ηθελημένα, μάλιστα, αγνοεί τους πλέον βασικούς κινηματογραφικούς κανόνες σεναριακής πλοκής και σχετικότητας του χρόνου. Κι όμως, αρκετές μέρες μετά την παρακολούθησή του, το φιλμ μου έχει μείνει στη μνήμη, ενώ σας διαβεβαιώ πως αναρίθμητα είναι εκείνα τα έργα τα οποία έχω ξεχάσει… λίγες μόλις ώρες αφού έχουν πέσει οι τίτλοι τέλους. Να οφείλεται, άραγε, στο ασυνήθιστο θέαμα της κατ’ ουσίαν verbatim αναδόμησης μιας επιχείρησης του FBI; Να είναι η δήθεν φιλική ατμόσφαιρα μίας (και καλά) αθώας, ενήλικης κουβέντας, που δίχως καν την τήρηση των στοιχειωδών δικαιωμάτων του υπόπτου, οδηγεί στην με συνοπτικές διαδικασίες σύλληψη και μετέπειτα φυλάκισή του (μία αρκετά δυσάρεστη και σοκαριστική πτυχή του φιλμ); Ή μήπως ο τρόμος της συνειδητοποίησης πως το μάτι του «Μεγάλου Αδελφού» παρακολουθεί ακόμα και την εκτύπωση μιας σελίδας Α4; Στην τελική, ίσως να με παρέσυρε η αναμφισβήτητη (και κατά μία έννοια δυστοπική) πραγματικότητα του «Reality». Η αντι-κινηματογραφικότητά του, εν τούτοις, συγκράτησε σε τεράστιο βαθμό τον όποιο ενθουσιασμό μου.