του Νίκου Παλάτου

Ο όρκος τιμής που δίνουν οι νεαρές γυναίκες του δοκιμαζόμενου από λειψανδρία χωριού, πως εάν παρ’ ελπίδαν κάποιο αρσενικό εμφανιστεί τότε θα το μοιραστούν όλες ώστε να ικανοποιηθεί τόσο η σεξουαλική τους επιθυμία όσο και το μητρικό τους ένστικτο, τίθεται εν αμφιβόλω σχεδόν αμέσως. Η Βιολέτ, η οποία πριν τα βίαια γεγονότα που ακολούθησαν το πραξικόπημα ετοιμαζόταν να παντρευτεί, θεωρεί πως ο άρτι αφιχθείς σιδεράς (όπως συστήνεται, τουλάχιστον) Ζαν, είναι μόνο δικός της, καθώς (λόγω τύχης περισσότερο) εκείνη ήταν που τον υποδέχτηκε και τον περιποιήθηκε στις πρώτες μέρες της διαμονής του εκεί. Η ανακάλυψη του κοινού τους πάθους για τη λογοτεχνία γεννά γρήγορα έναν αμοιβαίο έρωτα, ο οποίος σκιάζεται από τη γνώση της Βιολέτ για τις «απαιτήσεις» που έχουν οι υπόλοιπες του χωριού από τον… σαν μάννα εξ ουρανού επισκέπτη, αλλά και από αυτό που μοιάζει να κρύβει ο νεοαφιχθείς ξένος.

Στην περσινή «Αποπλάνηση» της Σοφία Κόπολα (αλλά και στον πρωτότυπο «Προδότη» του Ντον Σίγκελ, φυσικά) είδαμε – εν είδει ψυχολογικού θρίλερ – τι μπορεί να επιφέρει στη γυναικεία φύση η «προσμονή» της απελευθέρωσης των φυλακισμένων σεξουαλικών ενστίκτων. Οι ομοιότητες με τούτο εδώ σταματούν στην κεντρική ιδέα από τη μία, και στο ιστορικό φόντο από την άλλη, στην οποία διαδραματίζονται τα γεγονότα (Αμερικάνικος Εμφύλιος – Δεύτερη Γαλλική Αυτοκρατορία), καθώς η πρωτοεμφανιζόμενη στη μεγάλου μήκους Μαρίν Φρανσέν έχει στο μυαλό της περισσότερο το σινεμά της «Τέχνης και της δημιουργίας», ξεχνώντας να ρίξει ένα κάποιο φως στους χαρακτήρες του δράματος, πλην (κάπως) του κεντρικού ζευγαριού και της έντασης της σχέσης του που περνά από διάφορα επίπεδα. Υποσκάπτει έτσι την οποιαδήποτε πηγή αντιπαράθεσης και σύγκρουσης που θα περίμενε εύλογα κάποιος να προκύψει (έχοντας στο μυαλό του τον αρχικό όρκο που έχει δοθεί), ακυρώνοντας ουσιαστικά τον ίδιο της τον εαυτό.

Διανθίζει την πλοκή με άφθονες εικόνες γεωργικών εργασιών που έχουν να κάνουν με τον θερισμό και το αλώνισμα του σιταριού, δίνοντας ενίοτε μια αίσθηση σοσιαλιστικού… αγροτικού ρεαλισμού, χωρίς όμως να θέτει ουσιαστικά ποτέ την ιστορία της εντός του πολιτικού κλίματος της εποχής, κάτι που αποτελεί τεράστια ήττα για την ταινία, μιας και η αναντίρρητη αφορμή για όλα όσα παρακολουθούμε εξαφανίζεται στη συντριπτική διάρκεια της, κάνοντάς την να μοιάζει με κάτι το ασήμαντο ή κάτι που συμβαίνει κάθε μέρα. Μένει έτσι να καταγράφει την καθημερινότητα μιας ομάδας γυναικών που προσπαθούν να τα βγάλουν πέρα κάτω από ασυνήθιστες συνθήκες, σε ένα χωριό στη μέση του πουθενά, όπου δεν υπάρχει καμίας μορφής εξουσία να τις ελέγχει. Ακόμη, όμως, και υπό το πρίσμα μιας φιλοσοφικής μελέτης περί του ελεύθερου πνεύματος και της συλλογικής δράσης, το φιλμ της Φρανσέν ελάχιστα καταφέρνει, αφού η παγίδευσή της στο «τετράγωνο» κάδρο 4:3 (για λόγους «διαφορετικότητας», υποθέτω) καθιστά σαφές πως δίνει προτεραιότητα στο στήσιμο των ηθοποιών προκειμένου να επιτευχθεί η «μεγάλη» φωτογραφία (ειδικά στις σκηνές της υπαίθρου) παρά η αφήγηση ή η εξερεύνηση του πάθους, συναρτήσει της χρόνιας αποχής από το βασικό ένστικτο.

Κάπως έτσι πάει στράφι και η αληθινή ιστορία που υπάρχει εδώ, καθώς το φιλμ βασίζεται στα σύντομα απομνημονεύματα της κεντρικής ηρωίδας. Η Βιολέτ Ελό έγραψε τα γεγονότα αυτής της περιόδου της ζωής της σαν κατάθεση μνήμης το 1919 (ευρισκόμενη σε προχωρημένη ηλικία, πια), δίνοντας οδηγίες ώστε να παραδοθούν στους κληρονόμους της με τη συμπλήρωση εκατό χρόνων από αυτά, δηλαδή το 1952. Τελικά, το χειρόγραφο (με τίτλο «L’ Homme Semence») εκδόθηκε το 2006, κάνοντας σχετική αίσθηση στην πατρίδα της. Κρίνοντας εκ του αποτελέσματος, ένα ντοκιμαντέρ για όλα αυτά θα είχε μεγαλύτερο ενδιαφέρον από τούτο εδώ το φιλμ μυθοπλασίας.