του Ηλία Φραγκούλη

«Είναι η τελευταία φορά που το κάνω αυτό», λέει ο άνθρωπος ο οποίος αλλάζει πάντοτε τις πινακίδες στα κλεμμένα αμάξια που του πηγαίνει ο Ζεφ Κοστελό, λίγο πριν του παραδώσει και το απαραίτητο περίστροφο για την προστασία του ή τις ανάγκες εκτέλεσης (#diplhs) ενός επόμενου συμβολαίου. Δεν χρειάζεται να «αποκωδικοποιήσουμε» την ατάκα, που ακούγεται στο τελευταίο μέρος του φιλμ. Από τα opening credits, παρατηρώντας το μουντό και μοναχικό διαμέρισμα αυτού του «Δολοφόνου με το Αγγελικό Πρόσωπο», αντιλαμβανόμαστε τον ελεγειακό τόνο της ταινίας, σαν μια διαθήκη του Ζαν-Πιερ Μελβίλ για το genre του φιλμ νουάρ που τόσο πολύ αγάπησε, εγκλιματίζοντας και (μερικώς) εκσυγχρονίζοντας την παράδοση των αμερικανικών γκανγκστερικών παραγωγών σε έναν ευρωπαϊκών προδιαγραφών, πιο… zen ρυθμό αφήγησης και cool τόνων.

Για τα πρώτα σχεδόν δέκα λεπτά του φιλμ δεν ακούγεται λέξη. Τα πρώτα πλάνα λες και έχουν τσακωθεί με την τετραχρωμία. Ο Κοστελό εξέρχεται του διαμερίσματος όπου αποσύρεται για να απομονωθεί από τον κόσμο (σαν γνήσιος ερημίτης, δίχως διαπροσωπικές σχέσεις), επιβεβαιώνει το άλλοθι με την κοπέλα που μάλλον τον αγαπά, μπαίνει σε ένα πολυσύχναστο παριζιάνικο nightclub χωρίς ενδοιασμούς για την ύποπτη εμφάνισή του (μια κλασική καμπαρντίνα κι ένα καπέλο που ελάχιστα κρύβει το πρόσωπό του), σκοτώνει τον ιδιοκτήτη του, φεύγει με ψυχραιμία από την κεντρική είσοδο του μαγαζιού, πετάει το όπλο του στο ποτάμι και μπαίνει στο καρέ ενός τραπεζιού χαρτοπαικτών, περιμένοντας το χτύπημα της πόρτας από τους αστυνομικούς.

Τα πάντα στο φιλμ ταιριάζουν με τη μεθοδολογία του ήρωα, το ανέκφραστα ψυχρό πρόσωπό του, κινήσεις που βασίζονται περισσότερο στο ένστικτο της στιγμής, στην ανατροπή του όποιου σχεδίου και την ταχύτητα πραγμάτωσης ενός επιτόπιου «plan b» με σκοπό την επιβίωση. Ο Κοστελό μοιάζει με ένα κυνηγημένο ζώο στη ζούγκλα, που γνωρίζει πολύ καλά το territory του και έχει το πάνω χέρι έναντι των «κυνηγών» του, όσους αστυνομικούς κι αν βάλουν στο κατόπι του. Η «δουλειά» έχει γίνει, όμως η αμοιβή συνοδεύεται από απόπειρα δολοφονίας και πλέον η εκδίκηση είναι η προτεραιότητά του.

Σχεδόν βασανιστικά αργό σε ρυθμούς, το «Le Samouraï» δεν κρύβει εξαρχής τον μοιρολατρικό χαρακτήρα του, εμπνέοντας μια αμέτρητη λίστα σκηνοθετών του σύγχρονου σινεμά παγκοσμίως, από τον Σκορσέζε και τον Ρεφν, μέχρι τον Καουρισμάκι και τον Τζάρμους ή και τους Ασιάτες Κιτάνο και Γου που σίγουρα βρήκαν στοιχεία ταύτισης με τη δική τους κουλτούρα (όχι μονάχα εξαιτίας του original τίτλου). Χωρίς να νοιάζεται για το πώς θα «κόψει» τα πλάνα του και δίχως το άγχος του μοντάζ, ο Μελβίλ μεγαλουργεί στη σεκάνς της παρακολούθησης από σταθμό σε σταθμό του metro, διδάσκοντας ένα αβίαστο flow αντι-κλιμάκωσης του σασπένς, άψογα ταιριαστό με την ερμηνεία του Αλέν Ντελόν, που σε ηλικία μόλις 32 ετών έχει πλήρη συναίσθηση του σκληρού (αν και γοητευτικού) παρουσιαστικού του και ναρκισσεύεται με θράσος μπροστά από τον φακό. Σαν να ήταν η τελευταία του φορά…