του Παναγιώτη Παναγόπουλου

Μια ταινία που βασίζεται σε ιστορία του Μπορίς Βιαν δεν μπορεί να έχει συμβατική αφήγηση και χαρακτήρες. Όταν, μάλιστα, πρόκειται για ερωτική ιστορία, το happy end αποκλείεται. Τα σουρεαλιστικά στοιχεία του «Αφρού των Ημερών» ίσως δε θα μπορούσαν να βρουν καλύτερο φίλτρο για να περάσουν στη μεγάλη οθόνη, από τη φαντασία του Μισέλ Γκοντρί. Έχοντας ως χαρακτηριστικό του τα «χειροποίητα» εφέ και τις οργιώδεις οπτικές ψευδαισθήσεις, ο Γκοντρί υπερέβαλε εαυτόν στην οπτικοποίηση της δραματικής ερωτικής ιστορίας του Κολέν και της Κλοέ και αυτό ίσως να είναι το μοναδικό βασικό αρνητικό σημείο της ταινίας. Το «too much of a good thing». Προφανώς αδυνατώντας να κόψει μερικές από τις αμέτρητες ιδέες – ευρήματα, ο Γκοντρί έχει γυρίσει μια ταινία που δεν μπορείς παρά να θαυμάσεις για την ευφυία με την οποία έχει δώσει λύσεις, λαμβάνοντας υπόψη και τον αναμφισβήτητο κόπο και την εργατικότητα με την οποία έχει γυριστεί ο «Αφρός των Ημερών». Όλα αυτά τα στοιχεία, όμως, την κάνουν ταινία «ειδικού κοινού», πολύ κλειστή στον εαυτό της για να αγγίξει ένα ευρύτερο πλήθος.

Ο κατά Γκοντρί «Αφρός των Ημερών» είναι η τρίτη μεταφορά του βιβλίου τού Βιαν που πρωτοεκδόθηκε το 1947, έπειτα από την ταινία του 1968 από το Σαρλ Μπελμόν και το ιαπωνικό «Kuroe» του 2001. Ο ίδιος αντιπαθούσε σφοδρά τις απόπειρες διασκευής των έργων του και μάλιστα πέθανε από πνευμονική εμβολή κατά τη διάρκεια της προβολής τού «Θα Φτύσω στους Τάφους σας». Έχω την εντύπωση, ωστόσο, ότι η δουλειά τού Γκοντρί θα του άρεσε ή τουλάχιστον θα την εκτιμούσε, γιατί διατηρεί – ή πιο σωστά μεταφράζει – τα σουρεαλιστικά στοιχεία, τη μαύρη διάθεση και το ειρωνικό χιούμορ τής γραφής τού Βιαν στην κινηματογραφική γλώσσα. Παράδειγμα: σε ένα party, προσφέρονται στους καλεσμένους petits fours, αλλά στους δίσκους σερβιρίσματος βρίσκονται μινιατούρες φούρνων (four σημαίνει φούρνος στα γαλλικά). Ένα αστείο που επανέρχεται διαρκώς, είναι η εμμονή του Τσικ, του φίλου του Κολέν, με τα έργα του διάσημου φιλόσοφου Ζαν-Σολ Παρτρ, εμφανέστατη αναφορά στον Ζαν-Πολ Σαρτρ, ο οποίος αργότερα αντεπιτέθηκε, κλέβοντας τη γυναίκα τού Βιαν.

Όλο αυτό το κλίμα, με την ειρωνεία για τα πρόσωπα, το χρήμα, τη ζωή, επηρεάζει και τον πυρήνα της ιστορίας: την ερωτική σχέση του Κολέν και της Κλοέ. Θα γνωριστούν, θα φλερτάρουν, θα αγαπηθούν, θα κάνουν ό,τι μπορεί ο καθένας για να δώσει τα πάντα στον άλλο. Ποια θα είναι όμως η συνέχεια; Αρρώστια, μιζέρια, δυστυχία. Με δυο λόγια, η μηδενιστική ματιά του Βιαν καταλήγει στο συμπέρασμα ότι όλα είναι μάταια, όλα έχουν τέλος, όλα θα σταματήσουν ακόμη κι αν κάνεις τα πάντα με θυσίες και αν αντιμετωπίσεις μια σπάνια ασθένεια με τον κομψότερο και ευγενέστερο τρόπο, βάζοντας διαρκώς λουλούδια στο πλευρό της αγαπημένης σου.

Στο τελευταίο μέρος της ταινίας, τα οπτικά παιχνίδια του Γκοντρί χάνουν τον διασκεδαστικό τους χαρακτήρα, γίνονται πιο σκοτεινά, βαριά και το συναίσθημα πιο δυνατό. Το σπίτι του Κολέν δείχνει πιο μικρό, χωρίς φως. Τα παράθυρα γεμίζουν αράχνες και οι άνθρωποι γερνούν από τη στενοχώρια τους ολόκληρα χρόνια μέσα σε λίγες ημέρες. Ο έρωτας εκτός από ευτυχία, μπορεί να έχει και σπαραγμό και, όπως ο Βιαν, αυτό το ξέρει και ο Γκοντρί. Ξαναδείτε για να το διαπιστώσετε την «Αιώνια Λιακάδα Ενός Καθαρού Μυαλού». Το πρώτης γραμμής καστ υπηρετεί απολύτως τη γραμμή του Γκοντρί, όμως, δεν πρόκειται για ταινία ηθοποιών, αλλά σχεδόν αποκλειστικά, για ένα φιλμ σκηνοθετικού οράματος και πιστής απόδοσης του πρωτότυπου υλικού.