του Νίκου Παλάτου

Στη δεύτερη μόλις μεγάλου μήκους ταινία της, η Νορβηγίδα Μαρία Σόνταλ αντλεί έμπνευση από τη δική της προσωπική μάχη με τον καρκίνο, παρουσιάζοντας κάτι που μοιάζει με «ελεύθερη» αυτοβιογραφία της. Το alter ego της στο ευλόγως τιτλοφορούμενο έργο «Ελπίδα», είναι η ευρισκόμενη στην πέμπτη δεκαετία της ζωής της θεατρική σκηνοθέτις, Άνια. Μητέρα τριών παιδιών και θετή μαμά άλλων τριών από τον πρώτο γάμο του συντρόφου της Τόμας, πληροφορείται με τον πλέον επίσημο τρόπο πως ο καρκίνος που πίστευε πως έχει νικήσει, παρουσιάζει μεταστάσεις, οι οποίες δυστυχώς της δίνουν ελάχιστο χρόνο ζωής. Καθώς η διάγνωση γίνεται λίγες μόλις μέρες πριν τις εορτές των Χριστουγέννων, η Άνια όχι μόνο αντιλαμβάνεται πως άθελα της θα χαλάσει το ευχάριστο οικογενειακό κλίμα, αλλά (ακόμα χειρότερα) θα πρέπει να βρει στήριγμα στην όποια ελπίδα υπάρχει γι’ αυτήν από πλευράς του Τόμας, σε μια περίοδο που η σχέση τους δεν είναι στα καλύτερά της.

Το σενάριο μοιάζει κομμένο και ραμμένο για δακρύβρεχτο οικογενειακό δράμα, όπου όλες οι αναποδιές και οι κακουχίες πέφτουν πάνω σε συμπαθείς ανθρώπους, εκλιπαρώντας τον οίκτο του θεατή. Ευτυχώς, κάτι τέτοιο δε συμβαίνει, με το φιλμ ν’ ακολουθεί τα βήματα του «Still Alice: Κάθε Στιγμή Μετράει» (2014), παρουσιάζοντας με απλό (και ενίοτε απλοϊκό) πλην όμως πειστικό και ξεκάθαρο τρόπο τις συνέπειες μιας ανίατης ασθένειας, τόσο σε προσωπικό, όσο και σε οικογενειακό επίπεδο. Στο επίκεντρο βρίσκεται το ζεύγος των Άνια και Τόμας. Φαινομενικά ζουν μια άνετη ζωή στο τεράστιο και υπέροχα διακοσμημένο σπίτι τους, όπου τα από διαφορετικούς γάμους έξι παιδιά τους περνούν ευχάριστες ώρες μαζί τους, αν και ο φόρτος εργασίας είναι βαρύς για αμφότερους. Το γεγονός που αποκαλύπτει τις εύθραυστες ισορροπίες του ζεύγους δεν είναι άλλο από τη θλιβερή πραγματικότητα του καρκίνου, με την οποία η Άνια θα πρέπει να συμβιβαστεί για τον (όποιο) καιρό της απομένει.

Καθώς το άγχος, ο φόβος και τα πρώιμα σημάδια της επιδείνωσης της υγείας της την τρομάζουν, γίνεται σαφές πως τόσο αυτή, όσο και ο Τόμας, έχοντας αφοσιωθεί στις επαγγελματικές τους καριέρες, άρχισαν να αδιαφορούν για τον αισθηματικό τους κόσμο. Η απόγνωση προ του τετελεσμένου έχει κάνει την κατά τα άλλα ψύχραιμη γυναίκα να μοιάζει ιδιαίτερα ευαίσθητη και κυκλοθυμική, ως απόρροια της αβεβαιότητάς της για το αύριο. Το σύντομο χρονικό πλαίσιο στο οποίο η Σόνταλ ορίζει το δράμα της (σχεδόν η δεκαήμερη εορταστική περίοδος), τονίζει την ασφυξία της Άνια, ερχόμενη σε πλήρη αντιδιαστολή με το υποτιθέμενο χαρωπό περιβάλλον των ημερών. Η αναζήτηση της πιο αισιόδοξης δυνατής περίπτωσης από το οριστικό που προβλέπουν οι γιατροί, δεν γίνεται αντικείμενο κάποιας ακατάσχετης ιατρικής φιλολογίας, αλλά δίνεται υπό το πρίσμα των τριγμών και της προσδοκώμενης αφοσίωσης του ενός συντρόφου στον άλλον. Η αποφασιστικότητα της Άνια, να αξιοποιήσει τον χρόνο της με τον πλέον εποικοδομητικό τρόπο γι’ αυτήν, την οικογένεια και τους φίλους της, έχοντας πάντα στο πίσω μέρος του μυαλού της την ελπίδα αποφυγής του… αναπόφευκτου, βρίσκει άξια προσωποποίηση στη φυσικότατη ερμηνεία της Άντρεα Μπριν Χόβιγκ. Δίχως στιγμή να καταφεύγει στην εύκολη μελούρα, η Σόνταλ καθοδηγεί την πρωταγωνίστριά της σε μια ειλικρινέστατη και ανθρώπινη ερμηνεία, καλύπτοντας το πλήρες φάσμα της (μέχρι προσφάτως) συνήθους καθημερινότητάς της,

Η σειρά των πανικόβλητων ραντεβού που κανονίζει η Άνια καταμεσής των διακοπών της, η αγωνία της για τον τρόπο με τον οποίο θα «σερβίρει» τα νέα στα παιδιά της και η αρχική αδράνεια (ή μήπως ανασφάλεια) του Τόμας μπροστά στα άσχημα νέα, περιγράφει με έναν ακατάστατο, ημιτελή σχεδόν τρόπο την αγωνία ενός ανθρώπου που νιώθει πως δεν προλαβαίνει. Τα όνειρα που ξεχάστηκαν θαμμένα σ’ ένα συρτάρι, διότι πάντα η δουλειά είχε προτεραιότητα, και τα χαζά πείσματα του παρελθόντος που είχαν κρυφτεί κάτω από το χαλί, αλλά δειλά βγαίνουν πια στην επιφάνεια, κατά βάθος δηλώνουν πως η Άνια και ο Τόμας είχαν μια λειτουργική μεν σχέση, που όμως περισσότερο βασιζόταν στη συμβίωση και όχι στην αγάπη. Από τη στιγμή που το αύριο παύει να λαμβάνεται ως δεδομένο και ο «εφησυχασμός» του καθημερινού ρυθμού ζωής πάει περίπατο, η λήθη (ενίοτε) λειτουργεί ως καταλύτης αποκατάστασης των σχέσεων. Αν και τα σχετικά συναισθηματικά βάθη δεν αγγίζονται με την ίδια βαρύτητα καθ’ όλη τη διάρκεια της (αναίτια) γεμάτης δίωρης διάρκειας (έξοχη η αυθόρμητα ωμή σεξουαλική σκηνή) και η εμμονή στη γαμήλια προεργασία μοιάζει περιττή, η «Ελπίδα» καταφέρνει να σε κερδίζει διότι βγάζει ταπεινό αίσθημα μέσα από τραγικές καταστάσεις. «Δεν ήξερα ότι υπήρχες», ξεστομίζει σε μια στιγμή η Άνια, περιγράφοντας με ελάχιστες λέξεις την πλήρη σχέση της με τον Τόμας. Γιατί, άραγε, να πρέπει στο τέλος (το οποίο βρίσκεται προ των πυλών) ο καθένας (μας) ν’ ανακαλύπτει τον άλλον;