της Ιωάννας Παπαγεωργίου

Αληθινή ιστορία, από εκείνες στις οποίες το Χόλιγουντ και τα Όσκαρ αδυνατούν να αντισταθούν, το «Argo» (όπως εξάλλου και οι… ομοϊδεάτες του, λοιποί φετινοί οσκαρικοί παίχτες, «Lincoln», «Dark Zero Thirty», «Hitchcock» και «The Sessions»), όταν το είχα ακόμα μόνο ακουστά, δε μου γέμιζε το μάτι. Βλέπεις, είμαι από εκείνους που αγαπούν ανεπιφύλακτα το σινεμά ως έκφραση φαντασίας και όχι ως παρεπόμενο της ιστοριογραφίας ή της ειδησεογραφίας. Με άλλα λόγια, όπως είχε γράψει κάποτε και ο Γιώργος Τζιώτζιος για το «True Lies» του Τζέιμς Κάμερον, προτιμώ, πάντα, τα «Αληθινά Ψέματα» κάποιων μεγάλων οραματιστών της 7^ης Τέχνης, παρά τις ψεύτικες αλήθειες κάποιων άλλων – επί και εκτός οθόνης – δημαγωγών.

Αν συνυπολογίσεις και το γεγονός ότι ο Άφλεκ ακόμα να με πείσει είτε ως ηθοποιός, είτε ως σκηνοθέτης, καταλαβαίνεις πως αυτό, το τελευταίο του πόνημα, με βρήκε πολύ αυστηρή απέναντί του. Κατάφερε όμως – τι ευχάριστη έκπληξη! – να με κερδίσει από τα πρώτα λεπτά του. Εκεί, στην εισαγωγή του, όπου ο σκηνοθέτης και πρωταγωνιστής του κάνει ήδη προφανή την πρόθεσή του να θέσει την πραγματικότητα στην υπηρεσία του σινεμά, με μια ευφάνταστη δημιουργική επιλογή, αντιστρόφως ανάλογη από εκείνη της βιτρίνας της μυστικής αποστολής που αφηγείται. Εκεί, αμέσως μετά τους λιγοστούς τίτλους αρχής, όπου η Ιστορία του Ιράν, πριν από τη μοιραία κατάλυση της Αμερικανικής Πρεσβείας στην Τεχεράνη, στις 4 Νοεμβρίου του 1979, κατατίθεται ως storyboards / παρουσίαση μιας (υπό κατασκευή) ταινίας.

Συνδυάζοντας αρχειακά ειδησεογραφικά video και φωτογραφίες με ταιριαστά καρέ από τα storyboards μιας ταινίας επιστημονικής φαντασίας (του «Argo», συνειδητοποιείς αργότερα, το οποίο υποτίθεται ότι πρόκειται να γυριστεί στο Ιράν με τη συμμετοχή των έξι, καταζητούμενων, Αμερικανών διπλωματών) και μια ψύχραιμη, απαθή αφήγηση / περιγραφή, ο Άφλεκ ξεμπροστιάζει, εμμέσως πλην σαφώς, την χωρίς ίχνος ανθρωπιάς ή προοπτικής, εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ (ειδικά) και της Δύσης (γενικά). Χωρίς διδακτικές κορώνες, φόβο ή πάθος, ούτε, όμως, κριτική διάθεση ή ξεκάθαρη άποψη (αυτές αφήνονται στην ευχέρεια του κάθε θεατή ξεχωριστά), τα διεθνή πολιτικά παιχνίδια αποκαλύπτονται και φαντάζουν πιο εξωφρενικά και απάνθρωπα από τις… από το έξω διάστημα δολοπλοκίες και τους κακούς ενός κινηματογραφικού παραμυθιού.

Όταν, με την ολοκλήρωση της εισαγωγής του, το «Argo» αλλάζει ταχύτητα, για να γίνει μάρτυρας της εισβολής στην Πρεσβεία, της απόδρασης των έξι από αυτή και της προσωρινής προσφυγής τους στο σπίτι του Καναδού πρέσβη, ίσα που προλαβαίνεις να ανησυχήσεις πως τελικά θα δεις μια ακόμα α λα Χόλιγουντ, ασφαλή εκδοχή μιας πραγματικής ιστορίας. Η αναπαράσταση της εποχής σε κάθε λεπτομέρεια των σκηνικών, κοστουμιών, μακιγιάζ και μαλλιών είναι κάτι παραπάνω από εύστοχη, ενώ τα όποια υπονοούμενα πολιτικών ανησυχιών της αρχής ελάχιστα ίχνη αφήνουν πλέον και ποτέ σε πρώτο πλάνο. Ώσπου ένας μάλλον δευτεροκλασάτος πράκτορας των μυστικών υπηρεσιών των ΗΠΑ, ο Τόνι Μέντεζ (Άφλεκ), σκαρφίζεται την πιο «καλή κακή ιδέα» διάσωσης των καταζητούμενων, στο παιχνίδι μπαίνει ένας (από κάθε άποψη) πληθωρικός μακιγιέρ (Γκούντμαν) και ένας ρεαλιστής κινηματογραφικός παραγωγός (Άρκιν), η τέχνη της κατασκοπείας μπλέκεται με την τέχνη του σινεμά και τα δεδομένα ανατρέπονται.

Φλερτάροντας καίρια με κάθε πιθανό (ανάλογα με το θέμα του) ή απίθανο κινηματογραφικό είδος, από το πολιτικό – ιστορικό δράμα εποχής και χαρακτήρων και το buddy movie (στην ακαταμάχητα απολαυστική σχέση των ατακαδόρων Λέστερ Σίγκελ / Άρκιν και Τζον Τσέιμπερς / Γκούντμαν) μέχρι την κωμωδία καταστάσεων (στη σικέ συνέντευξη τύπου του «Argo») και το κατασκοπευτικό θρίλερ, η αφήγηση ξεφεύγει από τη σοβαροφανή πεπατημένη, προσφέροντας απλόχερα καθαρόαιμη, ζουμερή και απενοχοποιημένη κινηματογραφική διασκέδαση. Τι κι αν ο Άφλεκ – υπόκωφος στην πρόθεση, επίπεδος στο αποτέλεσμα – ως Μέντεζ ακόμα να πείσει για το ερμηνευτικό του σθένος. Είναι περιστοιχισμένος από τόσο φωτισμένους καρατερίστες ηθοποιούς (πλην των Άρκιν και Γκούντμαν που κλέβουν θριαμβευτικά την παράσταση, δεν αποκλείεται επίσης να φας κόλλημα με τον Κράνστον στο ρόλο του ντόμπρου προϊσταμένου του Μέντεζ, Ο’ Ντόνελ, τον Σκουτ ΜακΝέρι ως τον πιο «δειλό», αλλά τελικά πιο ετοιμόλογο από τους φυγάδες διπλωμάτες, Τζο Στάφορντ, τον αγαπημένο Βίκτορ Γκάρμπερ του «Alias» και του «Τιτανικού» να ενσαρκώνει με σγουρό μαλλί και ακούραστη, ατρόμητη αισιοδοξία τον Καναδό πρέσβη, ή τον Κάιλ – «Super 8» – Τσάντλερ ως ένα από τα κωμικοτραγικά ασήμαντα και όμως πανίσχυρα στη σκακιέρα των αποφάσεων, ανδρείκελα / συμβούλους του Αμερικανού Προέδρου), που τον προσπερνάς χωρίς κόστος.

Τι κι αν το τελευταίο σκέλος της διάσωσης, στο αεροδρόμιο, προκύπτει αδιάντροπα (έως εκβιαστικά) μυθοπλαστικό. Ενορχηστρώνει τόσο δεξιοτεχνικά τους κώδικες του σασπένς (με ένα καθηλωτικό παράλληλο μοντάζ, που τρέχει πέρα δώθε μεταξύ του Μέντεζ και των έξι διπλωμάτων να προσπαθούν να προλάβουν την πτήση τους, πείθοντας τις αρχές του αεροδρομίου ως μέλη κινηματογραφικού συνεργείου, των Σίγκελ και Τσέιμπερς να προσπαθούν να επιστρέψουν στα γραφεία της υποτιθέμενης εταιρείας παραγωγής του «Argo» για να επιβεβαιώσουν τις ψεύτικες ταυτότητες των παραπάνω, του Ο’Ντόνελ να παρακούει εντολές για να επανεκκινήσει την ύστατη ώρα ακυρωμένη από τον Πρόεδρο αποστολή, και των λειτουργών του Πύργου Ελέγχου να συνεχίζουν ατάραχοι, ανυποψίαστοι τη δουλειά τους) που αντανακλαστικά, ακούσια, γαντζώνεσαι από όπου βρεις και ξεχνάς να πάρεις ανάσα (ανακούφισης) μέχρι την έκβασή του.

Κάπως έτσι η πραγματικότητα γίνεται αληθινό σινεμά, που λέει ψέματα όχι για να κρύψει, αλλά για να αποκαλύψει την αλήθεια, σε όσους δεν αρκεί η – ακόμα και ιδανική – κινηματογραφική διασκέδαση. Την αλήθεια, που αμφισβητεί τα όρια ανάμεσα στην τέχνη και στη ζωή, αντιστρέφοντας τον κανόνα που θέλει τη δε είδωλο στον καθρέφτη της μεν. Την αλήθεια, που λέει πως η Ιστορία, όπως και το σινεμά, γράφεται σχεδόν τυχαία, από αφανείς, πεισματάρηδες στα πιστεύω τους, πέρα για πέρα ατελείς (αντι)ήρωες και (αντί)σταρ, που κάπου, κάπως, κάποτε πέτυχαν τον τέλειο συγχρονισμό των δυνάμεων και των αδυναμιών τους. Την αλήθεια, που όμως… στουκάρει άτσαλα στο ουρανοκατέβατο happy end – σκέτη αμερικανιά (με τη χειρότερη δυνατή έννοια) του φιλμ. Εκεί, στην είσοδο του άσπρου σπιτιού με την αμερικανική σημαία, όπου ο διαζευγμένος Μέντεζ ξανασμίγει ανώδυνα με τη γυναίκα (που δεν έχουμε ξαναδεί ή ακούσει) και το γιο του, τον οποίο βάζει για ύπνο στο γεμάτο κινηματογραφικές αφίσες και παιχνίδια δωμάτιό του. Τόσο ταχτοποιημένα, αψυχολόγητα και αναίτια, συμπερασματικά αληθινά ψέματα ούτε ο Σπίλμπεργκ δε διανοείται…