του Νίκου Παλάτου

Δεν έχω ιδέα πως θα εξελιχθεί το μεγαλεπήβολο project των (συνολικά) τεσσάρων τρίωρων ταινιών (!), μέσω των οποίων ο Κέβιν Κόστνερ στοχεύει να καλύψει μια δεκαπενταετή περίοδο του δεύτερου μισού του 19^ου αιώνα (χοντρικά από τις απαρχές του Εμφυλίου Πολέμου κι έπειτα), κατά την οποία δημιουργήθηκε ο θρύλος του Φαρ Ουέστ. Αυτό που μετά βεβαιότητας μπορώ να καταθέσω, όμως, είναι πως τούτο το πρώτο μέρος του εγχειρήματος (το δεύτερο έρχεται στα τέλη Αυγούστου, ενώ τα δύο επόμενα δεν έχουν προς το παρόν ημερομηνία κυκλοφορίας) ελάχιστα θυμίζει κινηματογραφική ταινία. Το «Κεφάλαιο 1» του «Αμερικανικού Έπους» μοιάζει τόσο με… ατελείωτο pilot επεισόδιο TV series, σε σημείο που σε κάνει ν’ απορείς για ποιο λόγο δεν ντεμπουτάρει σε κάποια τηλεοπτική πλατφόρμα (από εκείνες που ψοφάνε για «επικού» είδους θεάματα διάσημων δημιουργών) αλλά ανοίγει στα σινεμά.

Ο Κόστνερ (ο οποίος έγραψε το σενάριο μαζί με τον Τζον Μπερντ) μας συστήνει τους χαρακτήρες και τα νήματα της πλοκής, ακολουθώντας μια λογική που θα ταίριαζε στις ανάγκες της μικρής οθόνης («πηδώντας» από τη μία τοποθεσία στην άλλη), δίχως ωστόσο να δημιουργεί το κατάλληλο υπόβαθρο διασύνδεσης των επιμέρους ιστοριών. Πρόκειται για ακανόνιστα και συγκεχυμένα επεισόδια (τόσο από άποψης γραφής όσο και σκηνοθεσίας), που φέρνουν τον θεατή σε θέση αδυναμίας να κατανοήσει επακριβώς ποιοι είναι όλοι αυτοί οι χαρακτήρες που πρωταγωνιστούν σε αυτά, πόσω μάλλον να αντιληφθεί αυτό που ο καθένας εξ αυτών επιδιώκει να επιτύχει!

Οι τρεις βασικές υποπλοκές του στόρι αφορούν στους φτωχούς πιονέρους ενός οικισμού στην κοιλάδα του ποταμού Σαν Πέδρο (που ονομάζεται Horizon), έναν μοναχικό πιστολά που διασχίζει τα χιονισμένα βουνά της Αμερικής σέρνοντας μαζί του μια πόρνη κι ένα παιδί, καθώς και ένα καραβάνι εποίκων, οι οποίοι ακολουθώντας το περίφημο Santa Fe Trail κατευθύνονται προς τη «Γη της Επαγγελίας» (;) ονόματι Horizon. Κάπου μέσα σ’ όλα αυτά που συμβαίνουν… στη Μοντάνα, στη Γιούτα και αλλού, εμφανίζεται κι ένα τέταρτο (!) αφηγηματικό νήμα το οποίο επιχειρεί να ξετυλίξει το κουβάρι των ερίδων της φυλής των Απάτσι, στην περιοχή των οποίων χτίστηκε σχεδόν εν μία νυκτί η πόλη του Horizon. Η πτυχή αυτή προσφέρει (τουλάχιστον) μια σχετικά μεγάλης διάρκειας σεκάνς δράσης (μέσω της νυχτερινής επιδρομής στον καταυλισμό των λευκών), η οποία με τα (πολλά) παρελκόμενά της πιάνει ολόκληρη σχεδόν την πρώτη ώρα του φιλμ! Το υπόλοιπο δίωρο αναλώνεται σε ατέρμονες συζητήσεις που μονάχα νύξεις προθέσεων αποκαλύπτουν, αφήνοντας υποσχέσεις για περισσότερο ζουμί στα… επόμενα επεισόδια.

Είναι ηλίου φαεινότερο πως ο Κέβιν Κόστνερ έχει επηρεαστεί στον υπέρτατο βαθμό από το χολιγουντιανό σπονδυλωτό έπος «Η Κατάκτηση της Δύσης» (1962), όμως, άλλα τα μάτια του λαγού κι άλλα της κουκουβάγιας. Πέραν της επεισοδιακής μορφής αμφότερων των ταινιών, ουδεμία άλλη σύγκριση μπορεί να γίνει, μιας και το «Κεφάλαιο 1» μοιάζει όχι απλά με ξαναζεσταμένο φαγητό αλλά με μπαγιάτικο που έχει πιάσει μούχλα και σερβίρεται με την ελπίδα πως ουδείς θα διακρίνει το πρόβλημα. Από το πομπώδες μουσικό score που θυμίζει κακή αντιγραφή του ύφους του Έλμερ Μπερνστάιν, μέχρι το ψόφιο ρομάντζο της Σιένα Μίλερ και του λοχαγού του Σαμ Γουέρθινγκτον (που στην τριλογία του ιππικού του Τζον Φορντ δεν θα περνούσε ούτε απ’ έξω), το έλλειμμα έμπνευσης και η απουσία συνοχής στα δρώμενα βγάζουν μάτι.

Όσο κι αν η αγάπη του Κόστνερ για το είδος του γουέστερν είναι αδιαπραγμάτευτη, οι μέρες της ευθείας κριτικής προς τα εγκλήματα των λευκών εποίκων έναντι των ιθαγενών φαίνεται πως έχουν μείνει στον καιρό του «Χορεύοντας με τους Λύκους» (1990). Στο «Horizon», οι Απάτσι αντιμετωπίζονται ως απρόσωποι εισβολείς που σφάζουν αδιακρίτως επειδή έχασαν τη γη τους (σε clean cut εκδοχή, μη φανταστείτε τίποτα ποτάμια αίματος), με τον Κόστνερ να προσπαθεί να πατήσει σε δυο βάρκες, δίνοντας δίκιο… σε όλους. Για τα δε αισθήματα αδυναμίας που ενδέχεται να βασανίζουν τους macho άνδρες, ούτε λόγος να γίνεται, αφού τα γυναικεία βάσανα αντιμετωπίζονται με τρόπο τυπικά δραματικό, ο οποίος θα ήταν παρωχημένος ακόμη και για τα ‘50s. Η φρίκη της Τζούλι Λόντον έπειτα από τoν ξυλοδαρμό της από τη συμμορία των κακοποιών στον θαυμάσιο «Άνθρωπο της Δύσης» (1958) έδινε στον Γκάρι Κούπερ μια γνήσια πάσα αγωνίας και ενοχής. Αντιθέτως, σε τούτο μπορεί κάποτε να υπάρξει μια κάποια σύγκρουση και… ίσως εκδίκηση.

Η απλούστατη φόρμουλα του είδους του γουέστερν (οικογένεια, πιστολάδες, Ινδιάνοι, ιππικό) ασφυκτιά από την υπέρμετρη φιλοδοξία του Κόστνερ να καταγράψει με κάθε λεπτομέρεια την κατάκτηση της Δύσης εν μέσω (διπλού) Εμφυλίου Πολέμου, γκρεμίζοντας τους παθιασμένους σκοπούς που εξαρχής φαίνεται πως τον είχαν συνεπάρει.