του Ηλία Φραγκούλη

Δίχως έντονη παρουσία στα κινηματογραφικά πράγματα κατά τη διάρκεια της τελευταίας εικοσαετίας (μόλις έξι ταινίες μυθοπλασίας έχει υπογράψει), ο Αντρέι Κοντσαλόφσκι επανέρχεται ενίοτε… φεστιβαλικά, προτείνοντας έργα ιστορικού περιεχομένου, σε φόρμα «της μοδός». Όπως και με το «Παράδεισος» (2017), το οποίο είχε διανεμηθεί τη χώρα μας (περνώντας εντελώς απαρατήρητο), έτσι και με το «Αγαπητοί Σύντροφοι!» επιλέγει μια βουτιά στο ενοχικό παρελθόν, σε μαυρόασπρο, «τετράγωνο» καρέ, συγκινεί ουκ ολίγες φεστιβαλικές διοργανώσεις και παίρνει κι ένα Βραβείο της Επιτροπής στη… μοιρασιά του Φεστιβάλ Βενετίας του 2020. Προφανώς, εξαιτίας του COVID-19, το φιλμ έμεινε στα «ράφια» για καιρό και φτάνει στις ελληνικές αίθουσες εν μέσω ουκρανικής κρίσης και ατι-ρωσικής παγκόσμιας υστερίας. Πολύ πετυχημένο timing…

«Θα είχαμε φτάσει στον κομμουνισμό…», λένε που και που οι ήρωες του φιλμ, φαντασιώνοντας έναν ουτοπικό Παράδεισο που θα εμφανιζόταν στην κοινωνία κατόπιν μιας σωρείας καταπιέσεων και υποσχέσεων. Τελικά, ουδέποτε ολοκληρώθηκε αυτή η «μαγική» πορεία, διχάζοντας το λαό σε νοσταλγούς του Στάλιν και ενάντιούς του, που στις αρχές της δεκαετίας του ’60, σε τούτο το εμπνευσμένο από αληθινά γεγονότα στόρι, βίωσαν την τιμωρία του καθεστώτος επειδή επιχείρησαν να προχωρήσουν σε απεργία, αντιμετωπίζοντας τελικά τα όπλα, πρωτίστως από κρυφούς πράκτορες της KGB και, κατόπιν, από το στρατό της ΕΣΣΔ.

Ο Κοντσαλόφσκι παρουσιάζει τα παρασκήνια της «σοσιαλιστικής» πρακτικής σε «δημοκρατικές» διαβαθμίσεις, μέσα από γρανάζια «μυστικών» Υπηρεσιών, χαφιέδων, βολεμένων, αξιωματικών και κομματόσκυλων. Το πρώτο μισό του φιλμ παρουσιάζει ένα σαφώς σουρεαλιστικό σκηνικό, το οποίο δίνει πάτημα για σαρκαστική επίθεση στα κακώς κείμενα της περιόδου, αγγίζοντας τα όρια της μαύρης κωμωδίας. Ατυχώς, ο Κοντσαλόφσκι δεν έχει ιδέα από κώδικες του χιούμορ, δεν προσεγγίζει ποτέ το καταστασιακό με διάθεση παρωδίας, διότι αισθάνεται πως διαπράττει κριτική καταγγελίας, άρα… σοβαροφανή.

Η πλοκή εξελίσσεται σαν το αδιάκοπο άνοιγμα μιας babushka που φανερώνει τον επόμενο καλό ή κακό σύντροφο. Ένα είδος εμφυλιακού πολέμου, που ο Κοντσαλόφσκι στο πνεύμα αντιλαμβάνεται με ειρωνεία, όμως, η φόρμα του παγιδεύεται μέσα στη στεγνή δραματοποίηση. Πιο έντονο παράδειγμα, η σκηνή στην οποία οι Αρχές, επειδή το αίμα δεν ξεπλένεται από τους δρόμους, δίνουν την εντολή της εκ νέου ασφαλτόστρωσης! Κάπου θέλεις να γελάσεις με την απόφαση, αλλά ο ψυχολογικός εκβιασμός και η πικρία της μαυρόασπρης φωτογραφίας, οδηγούν το έργο σε δραματικά στερεότυπα.

Ακόμη πιο ατυχώς για τον Κοντσαλόφσκι, το δεύτερο μισό του φιλμ περιορίζεται στην αγωνία της κεντρικής ηρωίδας (σεβαστή η παρουσία της Γιούλια Βισότσκαγια) ν’ αναζητήσει τα ίχνη της επαναστάτριας κόρης της, η οποία αγνοείται και ενδέχεται να έχει καταλήξει σε «ανώνυμο» ομαδικό τάφο, ως θύμα της αιματηρής σύγκρουσης. Αυτονόητο πως εδώ ο Ρώσος δημιουργός «λαϊκίζει» για να τσιγκλήσει το συναίσθημα του θεατή, εμμένοντας σε αυτό μέχρι τέλους, δίνοντας την εντύπωση ότι το «Αγαπητοί Σύντροφοι!» έχει γίνει μια άλλη ταινία. Που (επιπλέον) σέρνεται για ένα ολόκληρο δίωρο, μέχρι ένα φινάλε κατά βάθος απογοητευτικό, στο οποίο το κοινό θα έπρεπε να νιώσει προδομένο, ξεγελασμένο.

Υ.Γ. Η εταιρεία WEIRD WAVE εδώ και μήνες (πλέον) έχει αποφασίσει πως πρέπει να λογοκρίνει το site μας, ώστε να αποφύγει την κριτική των ταινιών που διανέμει. Οφείλετε να το γνωρίζετε και (ακόμα!) αναμένουμε μία δημόσια, γραπτή απάντηση (που ούτε και στην Πανελλήνια Ένωση Κριτικών Κινηματογράφου έχει δώσει).